Category: NIEUWS

Column | Aan emoties en grote woorden geen gebrek

‘Never a dull moment on this platform”, twitterde Elon Musk woensdag nadat zijn AI-bot Grok een paar dagen lang schaamteloos antisemitische teksten had verspreid en Hitler had aangehaald als lichtend voorbeeld.

Ik ben het vaak oneens met Elon Musk, zo ook nu. X is juist saai geworden, bij veel onderwerpen kun je de tweets van tevoren uittekenen. Tegenhanger Bluesky is ook saai, net als het hele politieke debat. Dit klinkt misschien raar, want in het nieuws gebeuren waanzinnige, verre van saaie dingen. Een consultancykantoor dat berekent hoe duur het is om Gaza te veranderen in een Rivièra. Een Amerikaanse president die wapensteun aan Oekraïne laat afhangen van zijn stemming. Een Nederlandse partijleider die burgers ophitst om in opstand te komen tegen de lokale politiek. Geen onderwerpen die de nieuwsvolger in slaap sussen, integendeel: bij mij roepen ze fysieke sensaties op, van angst tot woede tot walging.

Tegelijkertijd vind ik het dus saai om het nieuws te volgen en vooral de opinies over het nieuws. Wat er gebeurt en gezegd wordt is vaak zo verschrikkelijk voorspelbaar.

Vaak gehoord: ‘Activisten moeten werk gaan doen waarmee ze de klimaatcrisis oplossen in plaats van een snelweg te bezetten.’ Alsof klimaatactivisten de hele werkweek op het asfalt zitten. Alsof ze niet tegelijk kunnen werken in technische beroepen. En alsof je pas mag demonstreren als je jezelf ook nuttig maakt.

Ook vaak gehoord: ‘Asiel is een verzonnen probleem, het gaat maar om 11 procent van de immigratie.’ Alsof 11 procent van ruim 300.000 mensen niks is, zeker als je bedenkt dat ze voorrang krijgen op de woningmarkt en zeker de eerste jaren vaak afhankelijk zijn van een uitkering. Op de langere termijn is het percentage trouwens hoger, omdat statushouders vaker hier blijven dan studie- en arbeidsmigranten.

Spannend wordt een debat pas als iemand zich verdiept in de argumenten van de tegenpartij, zijn eigen aannames bevraagt en oog heeft voor de tragische botsing van waarden, zoals de liberale filosoof Isaiah Berlin het noemde. Iedereen die spreekt over asielopvang zonder te erkennen dat er een conflict is tussen nationale en internationale solidariteit vind ik saai. Je kunt niet doen alsof solidariteit met vluchtelingen gratis is en niet ten koste kan gaan van de solidariteit met minder welvarenden in het eigen land. Het zijn immers vaak mensen aan de ‘onderkant’ die concurreren om woonruimte en voorzieningen met nieuwkomers, of daar in elk geval bang voor zijn.

Wie die waardenbotsing ziet, wordt al snel genuanceerd en dus ‘saai’. Maar eigenlijk is juist het tegenovergestelde saai: volautomatische meningsvorming. Pas waar morele dilemma’s worden erkend, wordt het spannend en interessant.

Ik moet denken aan het boek van oud-VVD-campagneleider Bas Erlings, waarover ik laatst al schreef. De VVD-campagne mikt vanaf 2017 op het ‘snelle brein’ van de kiezer, schrijft Erlings: de partij probeert via simpele beeldvorming emoties te activeren en zo de trage ratio te omzeilen. Acht jaar later lijkt het hele publieke debat zo te werken. Dat komt ook door sociale media en algoritmes: die floreren bij conflict tussen mensen, niet bij conflict binnen mensen. Dat tweede is intellectueel interessant, maar waardeloos voor het verdienmodel. Daarom krijgen we steeds minder twijfel en voortschrijdend inzicht voorgeschoteld en steeds meer zelfgenoegzaamheid en verontwaardiging.

Het gevolg: mijn lichaam is na een half uurtje scrollen in paniekmodus, maar mijn hoofd heeft een bore-out. Ik ervoer dat ook bij het Kamerdebat, ruim een maand geleden, over de val van het kabinet. Aan emoties en grote woorden geen gebrek, maar het was allemaal zo voorspelbaar dat ik na een paar uur als een uitgedroogde schildpad op m’n rug lag.

Het enige moment dat ik opveerde was tijdens een interruptiedebatje tussen Esther Ouwehand en Henri Bontenbal over de dilemma’s rondom steun aan het kabinet-Schoof. Ouwehand verweet het CDA een te constructieve opstelling, waarop Bontenbal zei dat de Partij voor de Dieren óók moties van de coalitiepartijen had gesteund. Dat moest Ouwehand toegeven: „Ik erken met de heer Bontenbal dat je ook in een dilemma komt. Je kunt niet alles wat misschien een beetje een verbetering zou kunnen zijn, wegstemmen.” In principe deden ze dus hetzelfde, concludeerde Bontenbal: proberen een verdedigbaar midden te vinden. „Elke fractievergadering hadden wij het over: wat steunen we wel en wat steunen we niet, wanneer is het voor ons genoeg?”

Misschien geen bijster enerverende uitwisseling, maar voor mij wel het minst saaie moment van het debat. Beide politici erkenden dat er voor de oppositie van een (radicaal-)rechts kabinet geen ideale handelwijze bestaat. Als kijker voelde ik me niet bespeeld, maar aan het denken gezet. Dat is Elon Musk nog nooit gelukt.

Floor Rusman ([email protected]) is redacteur van NRC


‘In elke haven waar mijn vader aanlegde, lag een brief op hem te wachten’

‘Mijn ouders zijn allebei in de jaren dertig van de vorige eeuw geboren in Surabaya, voormalig Nederlands-Indië. Ze ontmoetten elkaar echter pas in 1960 in een pension in Haarlem. Beiden waren vlak daarvoor als ‘nieuwkomers’ met hun families per boot naar Nederland gekomen. Mijn moeder zette in februari 1958 voet aan wal in Amsterdam, waar ze in ballerina’s haar allereerste sneeuw trotseerde.

Mijn moeder, tante en grootmoeder woonden in hetzelfde pension als mijn vaders broer en zijn gezin. Mijn vader, die op de grote vaart werkte, logeerde daar wanneer hij in Nederland was. Mijn moeders droom om naar Amerika te emigreren, iets dat ze veel Indische vriendinnen zag doen in die tijd, verdween als sneeuw voor de zon toen ze hem ontmoette.

Een tijd van intensieve overzeese correspondentie volgde. Flinterdunne blauwe velletjes volgeschreven vanuit exotische havens, van Calcutta en Basra tot Montevideo en Buenos Aires, maar ook een ansichtkaart met groeten uit Marseille. Op haar beurt zorgde mijn moeder, met behulp van de vaarschema’s van de Nautische Dienst, dat er in elke haven waar mijn vader aanlegde een brief op hem lag te wachten. Dit vaak maanden achtereen, tot zijn paar weken verlof in Nederland weer begon.

Ze trouwden in 1962, en toen mijn oudste broer in 1964 werd geboren, besloot mijn vader een baan ‘aan wal’ te zoeken. Terwijl het gezin groeide – ik was de jongste van vier – verdween de reislust nooit. Elke zomer vertrokken we vier tot zes weken met een volgepakte auto richting Spanje of Frankrijk, maar altijd met een omweg: via het Zwarte Woud, de Zwitserse bergen of Noord-Italië. Mijn ouders – hier op de foto in 1978 in Playa de Aro, in Spanje – wisten als geen ander dat niet de bestemming telt, maar de reis ernaartoe.”


Opinie | Kleine operatie

Ik moet een kleine operatie ondergaan. Er zullen drie gaatjes in mijn schedelbot worden geboord. Een arts helpt mij om de juiste buikligging op de operatietafel te vinden. Ik vraag hem: „Bent u de man met de boor?” Hij antwoordt: „Nee, ik ben de man met de hamer.”

Hij blijkt de anesthesist.

Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]


Buitenbad De Vliet is een magisch dorp dat vijf maanden per jaar bestaat: ‘Kinderen, hoogleraren, kabbelaars, atleten en kanaalzwemmers, iedereen komt hier’

‘Dan moet je Biek hebben!”, zegt de rijzige, grijze vrouw in het kleedhok van het zwembad. Ze heeft zich net aangekleed na haar duik in het vijftigmeterbuitenbad van De Vliet in Leiden, en loopt nu naar de rand van het zwembad. Even later klimt er een druipnatte, kleinere vrouw met gemillimeterd haar en levendige ogen op de kant: „Wat wil je weten?” Als blijkt dat het gaat over de dreigende sluiting van het zwembad in 2012, besluit ze dat dit belangrijker is dan haar dagelijkse baantjes – ze lag er net in. Ze spoedt zich naar de kleedkamer, maar niet voordat ze zegt: „Politici hebben het altijd over gemeenschapszin, maar ze vragen zich nooit af waar die ontstaat. Nou, hier dus. Iedereen komt hier. Kinderen, hoogleraren, krabbelaars, sporters en kanaalzwemmers: Irene van der Laan (openwatermarathonzwemster, red.) zwemt hier bijna iedere dag. De Vliet is een klein dorp dat vijf maanden per jaar bestaat.”

In het ruime zwembad liggen op deze bewolkte dinsdagochtend tegen de zestig mensen, de matineuze zwemmers zijn al weg. Zeven snelle crawlers zijn in baan 1 en 2 in de weer met sporthorloges en trainingshulpstukken, en in de drie middelste banen dobberen vooral scholieren van het Leonardo College: de laatste gymles van het schooljaar is in het zwembad. Ze maken bommetjes van de lage duikplank en staan te drentelen op de hoge, om vervolgens ineens allemaal van de grote glijbaan in het ondiepe bad te willen. In baan 7 en 8 zwemt een langzame rij van zo’n vijftien man, sommigen keuvelend en met droog haar.

Goffert, Nijmegen

Foto Bram Belloni

Krommerijn, Utrecht

Foto Bram Belloni

De Vliet is een van de ongeveer 230 openbare buitenzwembaden van Nederland. Die cijfers komen uit 2021, het is niet duidelijk hoeveel het er nu precies zijn. Dat is ongeveer een derde van de totaal 625 openbare zwembaden, die geëxploiteerd worden door gemeenten of stichtingen. Eén buitenbad per 78.000 inwoners dus – ineens doemt door deze cijfers het absurde beeld op van een hete zomerdag, met tienduizenden mensen in en rond een blauwe rechthoek water omzoomd met gras en wat struiken. Een onzinnig beeld natuurlijk; op warme dagen komen er in een bad als De Vliet bijna vierduizend mensen. De rest zwemt niet of zoekt verkoeling aan het strand of bij rivieren en meren voor zover de wet, blauwalg, ganzenpoep en bijbehorende parasieten dat toelaten.

Opwinding

Buitenzwembad De Vliet is een van de baden in het net uitgekomen fotoboek van journalist Jim Jansen (die eerder ook al Zwemmersgeluk schreef) en fotograaf Bram Belloni: De mooiste 50 meter buitenbaden van Nederland. Een niet-zwemmende collega die het boek doorbladerde mompelde: „Zwembaden zijn niet echt mooi, hè. Ze lijken ook allemaal zo op elkaar.” Maar voor zwemmers – en volgens onderzoek zwemt meer dan de helft van Nederland in ieder geval soms – is het een heerlijk boek. Bij het zien van de foto’s herleef je de koude ochtenden waarop tegenzin in het water omsloeg in die bijzondere, volle rust die zwemmen teweegbrengt; door onderdompeling, de plotselinge lichtheid, het ritme van je slag en je ademhaling, alles badend in lichtblauw. Of, verder terug, herinner je je de uitzinnige opwinding van het kind dat over de hete tegels naar het water rent, om erin te springen, naar het trapje en opnieuw, en opnieuw, en opnieuw. Achterwaartse duik, voorwaartse koprol, net zolang tot alleen een spekblok van een dubbeltje de ergste vermoeidheid kon verdrijven.

Spook van sluiting

Het boek gaat over die magie, in dit geval ervaren door de makers tijdens een jaloersmakende roadtrip langs de parels onder de buitenbaden; de vijftigmeterbaden. Ze treffen er schoolklassen aan, vaste clubs ochtendzwemmers, solitaire baantjestrekkers, gezinnen en een zwemmende burgemeester. De nadruk ligt op de foto’s, met ernaast een korte karakterisering van het zwembad. Jim Jansen selecteerde door „oproepen te doen in de zwembadenbranche”, zegt hij. Meest genoemd: De Houtvaart in Haarlem, gebouwd in 1927. Jansen schrijft in de inleiding dat een buitenbad veel meer is dan een plek om een half uur baantjes te trekken of even te dobberen met je kind. „Het zijn ontmoetingsplekken voor karakterdiverse mensen met een voorliefde voor activiteit.”

Eén oude vrouw in badpak zegt meer dan twintig spandoeken

Bij meerdere zwembaden doemt het spook van sluiting op, dat altijd rondwaart langs deze openbare voorzieningen. Het Baafje in Heiloo zit in de gevarenzone, De Crommenije in Krommenie is eerder gered, net als Zoutwaterbad K.P. Zijl in Loppersum en zwembad De Vliet. Bij veel baden springen vrijwilligers bij. De exploitatie is kostbaar, vrijwel alle gemeenten staan onder grote financiële druk, en de zaak tegen het buitenbad is makkelijk: meer dan de helft van het jaar dicht, hoge onderhoudskosten, wisselende bezoekersaantallen, en meer een plek voor individuen dan voor verenigingen die goed kunnen lobbyen. Daar gaat het boek niet over, en toch ook wel. „Dit boek is een ode aan die bijzondere plekken, geen pamflet om de bedreigde buitenbaden van sluiting te redden”, zegt Jansen. „Maar tussen de regels is te lezen dat het er niet goed voorstaat met de buitenbaden in Nederland.” Een openbaar zwembad dat dicht gaat, is voor altijd weg. „Geen gemeente die ooit nog een zwembad gaat openen.”

Bosbad, Amersfoort

Foto Bram Belloni

Op het terras van De Vliet zegt Biek Teeuwisse (67), inmiddels droog, dat het zwembad haar leven heeft gered. „Ik ben een hartpatiënt en moest bewegen van de dokter. Dan moet je iets kiezen dat je leuk vindt, en dat je bijna altijd kan doen. Zoals dit.” Dus toen ze in 2012 hoorde dat het nieuwe gemeentebestuur het bad wilde sluiten, kwam ze in actie. Ze haalde een paar duizend handtekeningen op bij het bad zelf, en bedacht een flashmob, „dat was toen in”. Ook schreef ze een lied dat de zwemmers zouden zingen bij het gemeentehuis voorafgaand aan de bezuinigingsvergadering. In badpak. „Niet iedereen was in zwemkleding, en de schrijver Maarten ’t Hart had zijn badjas aan. Maar een oude vrouw in badpak zegt meer dan twintig spandoeken.” Dus op de melodie van ‘Oh, Waterlooplein’ zongen ze ‘Red zwembad De Vliet (padadadada)’. Ze kent de tekst nog uit het hoofd en zingt een couplet: Je kleinzoon, buurvrouw, baas, je broer/ De stille en de ouwehoer/ de duivel en zijn ouwe moer/ die gaan naar De Vliet.

Boschbad, Apeldoorn

Foto Bram Belloni

Oosterbad, Aalsmeer

Foto Bram Belloni

Het is gelukt. Voorlopig. De Vliet is open met inzet van een groep vrijwilligers, die in voor- en naseizoen de ochtenden en de namiddagen draaien; soms is er dan maar één iemand van de gemeente. „Het is een kwetsbare constructie. Maar het zwembad is inmiddels ook weer gerenoveerd. Dus we houden hoop.”


Brandstoftoevoer uitgeschakeld vlak voor vliegtuigcrash India

Vlak het neerstorten van een Air India-toestel op 12 juni in Ahmedabad werden de brandstofschakelaars voor beide motoren uitgeschakeld, blijkt volgens internationale persbureaus uit een eerste onderzoek van de Indiase overheidsorganisatie voor luchtvaartongevallen. Daardoor ging er geen brandstof meer naar de motoren en verloor de Boeing 787 Dreamliner direct stuwkracht en hoogte.

Bij de crash kwamen 241 van de 242 inzittenden om het leven en ook 19 mensen op de grond. Op geluidsopnames is te horen hoe de ene piloot aan de andere vraagt waarom hij de brandstoftoevoer heeft afgesloten, maar die antwoordt daarop dat hij dat niet heeft gedaan.

De onderzoekers melden niet hoe de brandstofschakelaars dan wel zijn uitgeschakeld. Volgens een door persbureau Reuters geraadpleegde vliegtuigexpert kunnen ze niet per ongeluk worden aan- of uitgezet. De schakelaars worden gebruikt om de motoren uit te schakelen als het vliegtuig bij de gate is, of bij noodsituaties zoals een motorbrand.

Lees ook

Indiaas passagiersvliegtuig stort onderweg naar Londen neer op gebouw met studenten

Delen van het passagierstoestel dat donderdag kort na het opstijgen op de Indiase stad Ahmedabad neerstortte.


Nederlandse ambassade annuleert lhbti-evenement na waarschuwing Senegalese regering

De Nederlandse ambassade in Senegal heeft vrijdag besloten om een gepland lhbtiq+-evenement in de hoofdstad Dakar af te blazen. Dat besluit volgde op een waarschuwing van de Senegalese overheid om de bijeenkomst niet door te laten gaan. Tijdens het evenement, dat vrijdagochtend zou plaatsvinden, zou een film worden vertoond, gevolgd door een discussie over lhbtiq+-kwesties in West-Afrika.

Homoseksualiteit is strafbaar in Senegal. Wanneer iemand seks heeft met een persoon van hetzelfde geslacht, kan diegene tot vijf jaar celstraf krijgen. „Senegal accepteert geen enkele vorm van propaganda of promotie van het lhbti-fenomeen op zijn grondgebied”, schreef het Senegalese ministerie van Buitenlandse Zaken in een verklaring op Facebook. Het ministerie wees erop dat dergelijke internationale activiteiten „absoluut in overeenstemming moeten zijn met geldende wet- en regelgeving van het land”.

Ambassadeur ontboden

Een parlementslid van de grootste politieke partij in Senegal, Guy Marius Sagna, riep donderdag al de regering op om het evenement te verbieden. „Nederland en andere landen zijn vrij om lhbti-mensen in hun eigen land te steunen. Hier in Senegal is dat niet mogelijk”, zei hij. De Senegalese regering heeft de Nederlandse ambassadeur daarnaast ontboden.

De Nederlandse ambassade besloot vervolgens het geplande evenement te schrappen. In een korte reactie aan NRC laat het ministerie van Buitenlandse Zaken weten dat Nederland staat voor „mensenrechten en gelijke behandeling”, maar dat het evenement werd geannuleerd vanwege „verschillende factoren”.

De bijeenkomst zou worden georganiseerd in samenwerking met de Equal Rights Coalition, een samenwerking van een aantal gelijkgezinde ambassades. De filmmiddag zou gaan over de rechten van lhbtiq+-vrouwen en trans personen in West-Afrika.


Hamas onderhandelt met Israël, maar steeds meer van zijn strijders willen ‘vechten tot het einde’

Tot onderhandelen met Israël is Hamas best bereid. Op één voorwaarde: als het maar niet zo loopt als de vorige keer. Toen, in maart, schond Israël eenzijdig de voorwaarden van het staakt-het-vuren door zijn vernietigingscampagne in Gaza te hervatten. Deze keer eist Hamas een harde garantie uit Washington dat Israël dat bij een volgende wapenstilstand niet nog een keer doet.

Uit Washington? Ja, zegt analist Mouin Rabbani: de onderhandelingen over een nieuw staakt-het-vuren in Gaza vinden in feite niet tussen Israël en Hamas plaats. Het is in de praktijk de Amerikaanse president Donald Trump die bepaalt wat de voorwaarden zijn waar beide partijen zich aan moeten houden.

Onafhankelijk is de president niet: hij staat openlijk aan de kant van Israël. „Maar als belangrijkste bondgenoot en wapenleverancier heeft Trump wel de macht om de Israëlische premier Benjamin Netanyahu bindende voorwaarden op te leggen”, aldus Rabbani.

Voedselhulp weer neutraal

Behalve de garantie op een einde aan de oorlog stelt Hamas twee harde eisen. De Israëlische troepen moeten zich terugtrekken tot de posities die ze in maart innamen. En internationale organisaties als de Verenigde Naties moeten weer de leiding krijgen over de verdeling van hulpgoederen, in plaats van de omstreden Gaza Humanitarian Foundation.

De onderhandelingen vinden plaats in Doha, de hoofdstad van Qatar. De afgevaardigden van Israël en Hamas praten daar niet direct met elkaar. In plaats daarvan zitten de delegaties in verschillende gebouwen, terwijl bemiddelaars boodschappen tussen de partijen doorgeven.

Volgens internationale media liggen de contouren klaar voor een overeenkomst over een staakt-het-vuren. Het wachten is op doorslaggevende actie van Trump en zijn manusje van alles, Steve Witkoff.

Maar wie is Hamas nog, nu Israël de afgelopen jaren de meeste leiders van de militante organisatie geëxecuteerd heeft?

In Gaza is er weinig meer over van het vooroorlogse leiderschap van Hamas. Begin vorige maand nodige Israël de internationale pers uit om te komen kijken naar het lichaam van Mohammed Sinwar. Deze leider van de militaire tak van Hamas was omgekomen bij een Israëlische luchtaanval op een ondergrondse tunnel bij een ziekenhuis in de stad Khan Younis.

Enkele maanden eerder had een Israëlische patrouille al zijn broer gedood, Hamas-leider Yahya Sinwar, die gold als het brein achter de aanval van 7 oktober. Te zien op door Israël gedeelde dronebeelden was een zwaargewonde man die nog net een stok richting de camera wist te gooien. Ook topman Mohammed Deif – die eveneens betrokken was bij de voorbereiding van 7 oktober – kwam vorig jaar bij Israëlische bombardementen om het leven.

Tot op heden heeft het doden van Hamas-leiders door Israël het einde van de oorlog niet dichterbij gebracht. De nieuwe kopman in Gaza is naar verluidt Izz al-Din al-Haddad, een overlever uit de oude garde van de groep, die in zijn opvattingen niet veel verschilt van zijn voorgangers. Al-Haddad sprak zich in een interview met Al-Jazeera eerder uit over de noodzaak voor een permanent einde tot de oorlog en het volledige terugtrekken van het Israëlische leger uit Gaza.

Pijnpunt

Maar juist de garantie op een definitief einde aan de oorlog is het pijnpunt in de huidige onderhandelingen in Doha – net zoals dat ook het geval was tijdens eerdere vastgelopen gespreksrondes. Netanyahu wil zich het recht voorbehouden om de genocidale oorlog toch weer voort te zetten. Daarbij eist Israël dat Hamas volledig ontwapend wordt en dat de leiders van de organisatie de Gazastrook verlaten.

Strijders van Hamas escorteren een voertuig van het Rode Kruis voor het vervoer van Israëlische gijzelaars die vrijkomen in het kader van een eerder staakt-het-vuren, begin dit jaar. Foto Abed Hajjar/AP

Wat mogelijk deze keer in Doha het verschil maakt is een verschuiving in de machtsbalans in Hamas, die door zowel The Economist als verschillende Israëlische media is opgetekend. Door het omkomen van Hamasleiders in Gaza zou het meer gematigde politieke leiderschap van de groep – dat in het buitenland verblijft – aan invloed hebben gewonnen. Daardoor zouden ze zich flexibeler opstellen bij de onderhandelingen met Israël.

Niet iedereen deelt deze analyse. „De gematigden missen een voorman met het nodige gezag in de beweging”, stelt Hugh Lovatt, Hamas-expert van de denktank European Council on Foreign Relations. Eerder vervulde Ismail Haniyeh die rol – de invloedrijke politieke leider die in 2024 om het leven kwam bij een Israëlische aanslag in Teheran. Zijn dood verstevigde destijds de positie van de hardliners in Gaza.

„Daarbij is Hamas een volksbeweging”, zegt Lovatt. De politieke leiders in Doha hebben veel minder contact met de achterban dan Hamas-leden in Gaza of op de Westelijke Jordaanoever. „Dat ondermijnt enigszins hun macht en aanspraak op legitimiteit.” Anderhalf jaar oorlog heeft volgens Lovatt ook een radicaliserende werking gehad op de militaire tak van Hamas in Gaza: „De houding is verhard, het idee leeft dat men tot het bittere einde door moet gaan met het gevecht tegen Israël.”

Toch zal de relatief gematigde Hamas-vleugel in Doha volgens Lovatt in staat zijn om een overeenkomst over een staakt-het-vuren te sluiten. Juist de inzet van Israël maakt hem pessimistisch over een wapenstilstand. „Hamas overweegt nog wel concessies, bijvoorbeeld over het aantal vrij te laten gijzelaars. Maar als Netanyahu blijft hameren op volledige ontwapening en uitzetting van Hamas-leiders, dan weet je op voorhand dat Hamas dat nooit zou accepteren. Of alleen als onderdeel van een bredere discussie over een Palestijnse staat. En dat is voor Israël weer onbespreekbaar.”

Lees ook

Hoe verdrijving van Palestijnen uit Gaza opnieuw gemeengoed werd in Israël

Ruïnes in Rafah, in het zuiden van Gaza. Foto Mohammed Salem/Reuters


Topambtenaar Marc Kuipers volgt Pieter-Jaap Aalbersberg op als NCTV

Diplomaat Marc Kuipers wordt de volgende Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Hij begint op 1 januari 2026 en volgt Pieter-Jaap Aalbersberg op, die in september stopt. De ministerraad heeft vrijdag ingestemd met de voordracht van Kuipers door demissionair minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark (NSC).

Als NCTV-baas fungeert Kuipers straks als ’s lands nationale veiligheidsadviseur. Het wordt onder meer zijn taak om naar het grote publiek te communiceren over dreigingen en de kans op aanslagen. De zeer publieke functie is voor Kuipers de volgende baan in een lange carrière als topambtenaar in Den Haag. Eerder werkte hij als inspecteur-generaal bij de arbeidsinspectie, plaatsvervangend directeur-generaal bij de AIVD en bij het ministerie van Justitie. Momenteel is Kuipers consul-generaal in de Japanse stad Osaka.

Kuipers spreekt in een schriftelijke verklaring over „een tijd van hybride dreiging„, waarbij samenwerking „tussen overheid, professionals en samenleving essentieel” is. Hij wil „verder werken aan een open en weerbaar Nederland”.

Vijfde man

Kuipers is de vijfde man die leiding geeft over de terrorismebestrijdingsdienst van de Nederlandse overheid, een instantie die in 2004 werd opgericht. Eerder vervulde onder meer huidig demissionair premier Dick Schoof deze functie. Schoof en huidig NCTV-baas Aalbersberg moeten binnenkort voor de rechter getuigen in de strafzaak tegen de van spionage verdachte Abderrahim El M. Hij werkte dertig jaar als topanalist bij de NCTV op het gebied van jihadisme en salafisme en zou volgens het Openbaar Ministerie staatsgeheime informatie naar Marokko hebben overgebracht.

In 2021 bracht NRC op basis van eigen onderzoek dat de NCTV zich heeft bemoeid met strafrechtelijke vervolging en toezicht in individuele zaken. Dit heeft geleid tot spanningen met het OM, dat de coördinator hier meermaals op heeft aangesproken. Zo bleef de NCTV, ook na weigering van het OM wegens onvoldoende gronden, aandringen op vervolging van de directeur van het islamitische Cornelius Haga Lyceum in Amsterdam.

Tussen het vertrek van Aalbersberg en het aantreden van Kuipers, van september tot januari, neemt Wieke Vink tijdelijk de positie van NCTV waar.

Lees ook

Het onderzoek uit 2021. De NCTV: autonome terreurbestrijder of loopjongen van de minister?

Het ministerie van Justitie en Veiligheid aan de Turfmarkt in Den Haag, waar ook de NCTV zit.


In de VVD groeit het ongenoegen over de ‘PVV-light’-koers van partijleider Yesilgöz

VVD-leider Dilan Yesilgöz kan „fel en heftig” overkomen. Dat is geen verwijt van haar politieke tegenstanders. Ze zegt het zelf, in een filmpje van 2 juli. „Ik ben in volle overtuiging bezig met opkomen voor jouw vrijheden, soms ongepolijst, maar dat is de strijd.”

In dat filmpje verklaarde Yesilgöz waarom ze zanger Douwe Bob op X een „Jodenhater” had genoemd – waarna hij bedreigingen ontving en met zijn gezin het land verliet. Een probleem vindt ze haar houding zelf niet, het is „ook écht”, zegt ze.

De rechtervleugel van de VVD is nog altijd blij met Yesilgöz. Voorzitter Reinier Geerligs van het conservatieve VVD-netwerk Klassiek Liberaal, noemt haar omschrijving van Douwe Bob een „goeie reactie”. Geerligs heeft „liever een politiek leider die praat met het hart op de tong en zegt waar het op staat, dan eentje die alles wil gladstrijken”.

Maar onder gematigder VVD’ers groeit de twijfel over haar leiderschap. Steeds vaker klinkt kritiek, in de wandelgangen en ook openlijk: Dilan Yesilgöz gedraagt zich niet premierwaardig, ze vervreemdt zich van kiezers. In de VVD is zulke kritiek zeer ongebruikelijk. Onder Mark Rutte is het gewoonte geworden dat VVD’ers elkaar niet afvallen in het openbaar.

Altijd naar rechts

Vorige maand is Yesilgöz, zonder tegenkandidaten, verkozen tot lijsttrekker bij de verkiezingen van 29 oktober. Maar Maurice de Hond peilde deze week dat maar 18 procent van de kiezers enthousiast is over Yesilgöz als premier. Ze staat achter Geert Wilders (PVV), Mona Keijzer (BBB), Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA), burgemeester van Amsterdam Femke Halsema en SER-voorzitter Kim Putters. Favoriete premierskandidaat: CDA-voorman Henri Bontenbal (38 procent).

De zorg in de VVD is dat Yesilgöz vooral probeert om kiezers van Wilders af te pakken, met weinig succes, en daarmee kiezers in het midden dreigt te verliezen.

Oud-partijleider Ed Nijpels spreekt zijn onvrede over Yesilgöz al een tijd publiekelijk uit. Tegen NRC zegt hij dat zijn partij onder haar leiding ook „ideologisch zwalkt”. „Wij zijn liberalen, dat betekent dat we soms links en soms rechts zijn”, zegt Nijpels. Yesilgöz gaat áltijd naar rechts, „en niet zo’n beetje ook”.

Vergelijkbare kritiek hoor je in het netwerk De Nieuwe VVD’ers, een liberale groepering met enkele honderden leden. Toen de VVD het kabinet-Rutte IV in 2023 liet vallen over de beperking van het aantal ‘nareizigers’, gezinshereniging van vluchtelingen, waren zij ontdaan omdat de VVD campagne voerde met het thema asiel en migratie. Nog bozer maakte het hen dat Yesilgöz vorig jaar met PVV ging regeren, én volop meewerkte aan staatsrechtelijk omstreden beleid, zoals de nieuwe asielwetten.

Ook De Telegraaf, voor de VVD een belangrijk medium, wordt steeds kritischer. Politiek verslaggever Wouter de Winther schreef maandag in zijn column dat de VVD de aandacht op zich richt „door ordinair en ondoordacht getwitter en ander geschreeuw”. Dat gedrag is afgekeken van Geert Wilders, stelt hij.

Oud-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff, zeer gerespecteerd in de VVD, kritiseerde bij WNL-talkshow Goedenavond Nederland Yesilgöz’ toon over Douwe Bob. De keuze voor die toon bepaalt of „de ophefmachine aangaat”, zei hij. En Dijkhoff had al vaker over Yesilgöz’ optreden gedacht: „Doe dat niet.”

Dijkhoff richtte onlangs met een aantal andere (oud-)VVD’ers de actiegroep Voor Ons Nederland op, tégen populisme en vóór samenwerking in het politieke midden. Sommige VVD’ers zien die boodschap ook als kritiek op de politieke koers van Yesilgöz.

Oud-Kamervoorzitter Frans Weisglas is bang dat Yesilgöz zich ook „door de volgende Douwe Bob” uit de tent laat lokken. Hij vindt het zaak dat de VVD het heeft over de inhoud, zoals defensie en economie, in plaats van „PVV-light” te spelen. Weisglas: „Dit moet op deze manier niet doorgaan tot 29 oktober. Zo wordt het een onaangename campagne, waar kiezers niet op zitten te wachten.”

Partijleider Dilan Yesilgöz met haar hond op het VVD-verkiezingscongres in juni.

Foto Ramon van Flymen/ANP

Straatvechter

Yesilgöz heeft politiek carrière gemaakt door zich te profileren op het thema veiligheid. Ze komt uit een seculier Turks-Koerdisch gezin, dat in de jaren tachtig asiel vroeg in Nederland omdat haar vader als mensenrechtenactivist gevaar liep in Turkije. Na omzwervingen langs linkse partijen – achteraf vond ze die betuttelend over haar achtergrond – kwam ze in 2014 namens de VVD in de Amsterdamse gemeenteraad. Vanaf 2017 was ze Tweede Kamerlid, twee jaar later werd ze minister van Justitie en Veiligheid en in 2023 volgde ze Mark Rutte op als politiek leider.

Dat was een stijlbreuk voor de VVD. Waar Rutte, zeker in zijn jaren als premier, de vriendelijke verbinder en soms de strenge staatsman wilde zijn, stelt Yesilgöz zich tegenover collega-politici en journalisten vaak op als straatvechter.

Toen het televisieprogramma Bar Laat in mei een satirisch item maakte waarin VVD-staatssecretaris Vincent Karremans zogenaamd cocaïne voor jongeren aanprees, noemde Yesilgöz dat „harddrugs-promotie” die jongeren mogelijk „in gevaar” bracht.

Een jaar eerder kreeg BNNVARA-programmamaker Tim Hofman een veeg uit de pan toen hij opriep om beelden van politiegeweld tijdens Gaza-protesten met hem te delen. Yesilgöz, destijds minister van Justitie en Veiligheid, sprak Hofman er op X direct op aan. Of hij niet ook beelden wilde van „relschoppers die journalisten het werk onmogelijk maken, de Joodse gemeenschap belagen, met stenen en ammoniak naar agenten smijten en spullen en gebouwen sloopten, Tim?”

Onnodig, en niet erg ministerieel, was de kritiek van sommige VVD’ers.

Je kan veel zeggen over Timmermans, maar dat is geen onbekwame man die niet deugt

Ed Nijpels
oud-partijleider VVD

Haar ministerschap sloot Yesilgöz af met een pijnlijk debat over haarzelf. Tijdens de campagne van 2023 had ze gezegd dat „duizenden” mensen Nederland binnenkwamen via ‘gestapelde gezinshereniging’. Het bleek om tientallen te gaan.

Yesilgöz erkende de fout achteraf en zei dat het geen „doelbewuste leugens” waren geweest. Maar volgens andere partijen in de Kamer leek het wel op misleiding ingegeven door de campagne.

Strategische blunder

De incidenten vormen een patroon, zien partijgenoten. Yesilgöz haalt graag uit, of doet harde uitspraken, en te vaak blijken die overtrokken of pakken ze uit als een strategische blunder. Soms maakt ze een knieval, maar nooit diep. Excuses maakt Yesilgöz nooit; hoogstens betreurt ze de ophef over haar uitspraken.

Volgens bronnen in de partij wordt op Yesilgöz ingepraat door partijgenoten: ze móét haar houding bijstellen. Maar ze blijft regelmatig impulsief handelen.

Ook op nauwkeurig geregisseerde momenten kan Yesilgöz zeer uitgesproken zijn. Zoals tijdens het partijcongres van de VVD vorige maand, toen ze bleef herhalen dat de PvdA is uitgeleverd aan het „extreme, links-radicale, activistische deel van de achterban van GroenLinks”.

Já, er werd hard geklapt en gezellig geborreld achteraf. Maar prominente VVD’ers zeiden off the record tegen journalisten dat Yesilgöz GroenLinks-PvdA in een hoek drijft door zo hard uit te halen naar de partij. Hoe kan de VVD nog gaan formeren met die partij, als zij nu zo polariseert?

Volgens oud-partijleider Nijpels is het zich „extreme afzetten” tegen GroenLinks-PvdA een verkeerde keuze. Hij ziet geen reden waarom de VVD niet met die partij zou kunnen samenwerken. „Je kan veel zeggen over Timmermans, maar dat is geen onbekwame man die niet deugt.” Volgens Nijpels is het belangrijk dat in Den Haag „een normale sfeer” wordt gecreëerd.

Oud-Kamervoorzitter Weisglas onderschrijft dat Yesilgöz de relaties momenteel vooral beschadigt, hij vindt dat de VVD moet „investeren in relaties met andere partijen”. Juist met GroenLinks-PvdA, „want die gaan veel zetels halen”, denkt hij. Verder heeft hij besloten „mild” over Yesilgöz te zijn, nu ze in tegenstelling tot in de vorige campagne samenwerking met de PVV heeft uitgesloten. „Laten we onze zegeningen tellen”, zegt Weisglas.

Voorzitter Geerligs van het conservatieve VVD-netwerk Klassiek Liberaal staat er heel anders in. Hij is tevreden dat de VVD het heeft „aangedurfd” om samen te werken met PVV, BBB en NSC. „Ik vind de PVV uitsluiten in dit stadium niet verstandig”, zegt hij. Geerligs is blij met de „uithalen richting Timmermans”, en vindt dat Yesilgöz nog een stap verder moet gaan en juist GroenLinks-PvdA moet uitsluiten.

Zo verdeelt Yesilgöz de VVD verder. De uitslag van de verkiezingen in oktober kunnen bepalend zijn voor haar verdere politieke carrière. De partij is nu in peilingen min of meer stabiel. Als de VVD in oktober meer zetels wint (het zijn er nu 24), kan ze misschien haar positie versterken. Maar verliest de partij zetels, dan zal de roep om een opvolger vanuit de liberale vleugel luider worden. Een vast contingent VVD-ers hoopt sinds jaar en dag dat Klaas Dijkhoff uit de coulissen zal treden. Daarnaast gaan nu de namen van rond van demissionair minister van Defensie Ruben Brekelmans en demissionair minister van Economische Zaken Vincent Karremans.

Partijleider Dilan Yesilgöz op het VVD-verkiezingscongres half juni in Nieuwegein.

Foto Ramon van Flymen/ANP


Benoeming Jochanan Senf gaat niet geruisloos voorbij

De aankondiging van een nieuwe topman voor het dochterbedrijf van een beursgenoteerde onderneming gaat vaak geruisloos voorbij. Maar bij de Nederlander Jochanan Senf, de nieuwe topman van Ben & Jerry’s, ligt dat anders. De ijsmaker ligt al een tijd in de clinch met moederbedrijf Unilever over zijn activistische karakter. Ben & Jerry’s zou nu ook gepasseerd zijn bij de benoeming van de nieuwe topman.

Allereerst: wie is Jochanan Senf?

Senf is een Unilever-veteraan. Niet lang na zijn studie economie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam trad hij in 2003 aan als commercieel manager voor enkele kleinere voedselmerken. Enkele jaren later werd hij directeur Europa voor Ben & Jerry’s. In 2017 werd Senf door Unilever benoemd tot directeur Indonesië. De laatste jaren had hij onder meer de leiding over de voedingsactiviteiten van het concern in de zogeheten DACH-regio (Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland).

Waarom ligt de benoeming dan gevoelig?

De gevoeligheid zit in de manier waarop de benoeming van Senf zou zijn gegaan, schrijft de Wall Street Journal (WSJ). De vorige topman David Straver werd in maart door Unilever aan de kant gezet. Onder hem zou Ben & Jerry’s in de ogen van Unilever te activistisch zijn geworden. Ben & Jerry’s kent een meer maatschappelijk betrokken profiel dan veel andere bedrijven. Zo komt het sterk op voor de Palestijnen die door Israël worden blootgesteld aan genocidaal geweld. Een verklaring over het Amerikaanse beleid onder Donald Trump zou door Unilever zijn tegengehouden om de Amerikaanse president niet tegen de haren in te strijken. Bij de verkoop in 2000 aan het voedingsmiddelenconcern is vastgelegd dat een onafhankelijke commissie binnen Ben & Jerry’s zeggenschap behoudt over de sociale missie en marketinguitingen van de onderneming. De laatste jaren groeit de weerstand binnen Unilever tegen deze vrijheden. Het vertrek van Straver is onderwerp van een rechtszaak die Ben & Jerry’s voert tegen het moederbedrijf.

Waar zit de gevoeligheid dan nu precies in?

Deze onafhankelijke commissie zou niet geraadpleegd zijn bij het benoemen van een nieuwe bestuursvoorzitter. Die zou volgens de WSJ niet de kans hebben gekregen kandidaten te spreken over hun gedachten over geopolitieke en sociale kwesties. De topman van Unilevers ijsdivisie – waartoe ook OLA (Magnum, Cornetto) behoort en die later dit jaar als zelfstandige onderneming naar de Amsterdamse beurs moet gaan – zou in een interne memo echter hebben geschreven dat de commissie de kans zou hebben gehad individuele kandidaten te bevragen. „De onafhankelijke commissie besloot echter ons aanbod te negeren, het proces te vertragen en te dreigen met een rechtszaak.”

Dan toch nog even: hoe activistisch is Senf?

Dat is lastig zo op het eerste gezicht te zeggen. Op het X-profiel van Senf is te zien dat hij geregeld boodschappen deelt van gebruikers die het opnemen voor vluchtelingen en zelf zich uitspreekt tegen en racisme en extreem-rechts („Thierry Baudet en Theo Hiddema scoren erg laag op EQ”). Als Unilever iemand zocht die Trump wel kan bekoren is dat in ieder geval niet gelukt. In een tweet schreef Senf eerder: „Laat het duidelijk zijn ik ben geen @HillaryClinton fan, maar als @therealdonald wint over vijf dagen dan hebben we echt een probleem.” Ook retweette hij een bericht van de Londese burgemeester Sadiq Khan waarin staat dat Trump niet welkom is in de Britse hoofdstad.