Vakantiedagen vol avontuur en nieuwe indrukken lijken vaak weken geduurd te hebben, terwijl mensen zich van normale werkdagen weinig herinneren. Amerikaanse neurowetenschappers hebben hiervoor een verklaring gevonden: waardevolle ervaringen verlengen het gevoel van tijd. Hersenen verwerken meer informatie over dingen die belangrijk zijn. Dit kost extra inspanning en verlengt daarmee het besef van tijd. Ervaringen waarvan de tijdsbeleving langer is, onthouden mensen ook beter. De bevindingen zijn vorige week gepubliceerd in Nature Human Behaviour.
Voorheen dachten wetenschappers dat je tijd niet kunt waarnemen zonder externe prikkels. We hebben immers geen aparte zintuigen die tijd registreren. Maar mensen kunnen wel degelijk een interpretatie geven van tijdsduur. Zo beïnvloeden intensere prikkels de tijdsbeleving. Hardere geluiden lijken langer te duren dan in werkelijkheid. Ook visuele eigenschappen verlengen het gevoel van tijd, zoals foto’s met diepere kleuren of een sterker contrast.
Sinds kort is het duidelijk dat ook ‘hoe’ we iets zien invloed heeft op de tijdsbeleving. Foto’s die ‘de moeite waard’ zijn, verlengen de perceptie van tijd, concludeerden wetenschappers van de George Mason University in Virginia.
Groot, leeg magazijn
Aanvankelijk wilde het onderzoeksteam weten of ‘grootte’ en ‘rommeligheid’ van scènes op foto’s invloed hebben op de tijdsbeleving. De wetenschappers definieerden een foto met een goed gevulde kast bijvoorbeeld als ‘kleiner’ en ‘rommeliger’ dan een foto met een groot, maar leeg magazijn. Deelnemers kregen 102 foto’s minder dan een seconde lang te zien (tussen 300 en 900 milliseconden). Vervolgens moesten ze aangeven of ze de foto ‘kort’ of ‘lang’ hadden waargenomen.
Deelnemers dachten dat ze langer naar de foto’s met grote en nette scènes hadden gekeken dan de werkelijke tijd. Bij foto’s met kleinere en ‘meer rommelige’ scènes was hun tijdsbeleving juist korter.
De onderzoekers hebben hier twee verklaringen voor: rommelige scènes zijn moeilijker om doorheen te navigeren, of de rommel maakte het lastiger om objecten te herkennen. In beide gevallen besteedden de hersenen minder tijd aan het verwerken van informatie, wat resulteerde in een korter besef van tijd, concludeerden ze.
Het team onderzocht ook of ‘belangrijke’ foto’s de perceptie van tijd veranderen. En inderdaad werden foto’s die ‘de moeite waard’ waren om te onthouden, door deelnemers naar hun gevoel langer bekeken.
Het team gebruikte dezelfde foto’s in een computermodel dat het menselijke visuele systeem nabootst (R-CNN). Ze toonden aan dat de hersenen boeiende foto’s sneller verwerken dan minder boeiende foto’s. De hersenen willen namelijk zoveel mogelijk informatie verzamelen van een boeiende foto, waardoor ze meer informatie per tijdseenheid verwerken. Dit zorgt ervoor dat de tijdsbeleving vertraagt: het is alsof het geheugen de beelden langzamer afdraait.
„Het model liet ons zien dat we tijd gebruiken om te begrijpen wat er om ons heen gebeurt. Wanneer we iets zien wat belangrijk is, willen we er meer informatie uithalen en verlengen we ons gevoel van tijd”, zegt Martin Wiener, cognitief neurowetenschapper en een van de auteurs van de studie.
Ook blijkt dat de relatie tussen tijdsbesef en herinnering twee kanten op werkt. Als een foto de moeite waard is om te onthouden, besteden de hersenen er meer tijd aan, en is de kans ook groter dat de foto beter herinnerd wordt.
Het team wil nu dezelfde experimenten uitvoeren bij een grotere groep deelnemers en aanvullen met hersenscans, om zo de hersenactiviteit te meten. Wiener suggereert dat het brein in de toekomst kunstmatig gestimuleerd kan worden om zo processen van tijd en geheugen te beïnvloeden.
Volgens de onderzoeker heeft de studie ook bredere implicaties: „Om te voorkomen dat dagen als een blur voorbijvliegen, onderneem dan voor jou nieuwe en interessante dingen”, aldus Wiener.
