Bijna twee jaar geleden viel Rusland Oekraïne binnen. De Oekraïners hebben zich sterk getoond, en na twee jaar oorlog is veel van hun verstoorde leven weer enigszins teruggekeerd naar normaal. Een nieuw normaal welteverstaan, waarin de oorlog diepe littekens heeft achtergelaten. In deze fotoreeks, waarin beelden van de eerste maand van de oorlog in 2022 en van nu zijn gecombineerd, is te zien hoe het land er inmiddels bij ligt.
De haven van Amsterdam is een spiegel van de samenleving: ook hier moet de energietransitie plaatsvinden, maar die gaat trager dan gewenst. De haven heeft grootse plannen om circulair en duurzaam te worden. Tegelijk zie je er de afhankelijkheid van fossiel.
In 2023 daalde de totale overslag in Amsterdam 20 procent ten opzichte van 2022, meldde het havenbedrijf eind april. De overslag van steenkolen halveerde, tot 7,4 miljoen ton. De overslag van olieproducten daalde 16 procent, tot 28,9 miljoen ton.
Tussen oktober 2023 en maart 2024 bracht fotograaf Wouter Zaalberg (1985) de Amsterdamse haven in beeld – de mensen die er werken, de opkomende duurzame bedrijven, de energietransitie. Zaalberg is een van de drie winnaars van de jaarlijkse fotodocumentaireopdracht van het Stadsarchief Amsterdam. Sinds 1972 laat het archief fotografen de stad vastleggen.
Er zat nog scherpte in de blik van haar grootouders toen documentaire fotograaf Amy Opstal (27) hen halverwege 2023 in hun Brabantse verzorgingshuis begon te portretteren. Haar oma, Jeanne, keek zelfs met sprekende ogen de camera in. Opa Toon keek langs de lens, maar ook zijn blik rustte nog op iets dat er echt was.
Ze waren nog een beetje de grootouders die Amy had gekend. Opa en oma: een hecht team in een opvallend schoon huis in Oudenbosch, Noord-Brabant. Zij de touwtjes in handen, de schoonmaakster, de poetser. Hij de tevreden volger, de tuinier, de timmerman. Met een mijter op haar hoofd las ze elke 5 december voor uit haar sinterklaasboek, over Amy’s balletvoorstelling in het afgelopen jaar en dat ze, tot oma’s vreugde, ook zo van schoonmaken hield. Opa droeg een pietenmuts.
Foto’s Amy Opstal
In 2020, twee jaar voor hun diamanten huwelijk, belandden ze in het verzorgingshuis. Diagnose dementie. Ze kregen elk een kamer toebedeeld, zouden elkaars buren worden, maar opa sleepte al op dag één zijn deken en matras haar kamer in. Zo zou het blijven ook. In het ene appartement sliepen ze en in het andere woonden ze. Al raakten ze er zelf van in de war. „Dit gelóóf je niet”, riepen ze uit, „hebben ze de kasten gewoon wéér verplaatst!”
Ze gingen snel achteruit, merkte Amy in 2023. Haar moeder en twee tantes die hen bijna dagelijks opzochten zeiden het ook. Amy, die haar documentairefotografie combineert met een baan als medisch fotograaf in een ziekenhuis, nam de camera ter hand. Ze legde de maanden vast die de laatste van haar grootouders bleken te worden.
Foto’s Amy Opstal
Haar oma had vroeger een „vol gezicht” en een „volle borstpartij”, maar met de maanden verging de eetlust haar. Opa at ook minder. Amy fotografeerde hun magerte en de onaangeroerde bruine boterhammen. Met eten kun je veel leukere dingen doen, bedacht oma, zoals het wikkelen van keukenpapier rond een onuitgepakte Twix om die vervolgens in je handtas te stoppen. Amy fotografeerde de twee horloges die ineens onder opa’s mouw tevoorschijn kwamen, en de wonden in zijn gezicht nadat hij weer eens ’s nachts aan het dwalen was geslagen: hij kwam ten val en bevond zich plots tussen de poten van de zware, eikenhouten tafel. Zijn ogen, zag Amy door de lens, keken inmiddels naar niets.
Door de camera zag ze ook haar zwoegende moeder. Haar zussen en zij waren de bezorgde begeleiders geworden van de twee mensen die hen hadden grootgebracht. ‘Toiletspullen Toon’, schreef een tante op een sticker die ze plakte op de rechterdeur van het badkamerkastje. Amy’s moeder trok de onderbroek uit die haar moeder over haar broek heen had getrokken. „Ja”, zei oma achteraf, „dat zat een beetje gek.”
Opa overleed in november en oma in januari, maar hun fotograaf rouwde al wat langer.
Foto’s Amy Opstal
Volgens meteorologen wordt de hitte dit jaar versterkt door het periodieke weerfenomeen El Niño, dat wereldwijd voor hogere temperaturen zorgt. Maar ook vorig jaar werd de regio al getroffen door extreme hitte. Wetenschappers waarschuwden toen dat door mensen veroorzaakte klimaatverandering in sommige delen van Azië twee graden extra temperatuurstijging veroorzaakte, en de kans op dergelijke extreme hittegolven dertig keer groter maakte.