Nog net op tijd voor het knutjesseizoen is er een vaccin. ‘Maar dit jaar wordt een matig schapenjaar’

Ping, ping, ping, ping. Onderweg in de auto naar de schaapskudde van het Goois Natuurreservaat dacht Ben Determann vrijdagochtend eerst dat er een invasie ergens in de wereld had plaatsgevonden, vanwege alle piepjes op zijn telefoon. Gelukkig ging het om goed nieuws. Er is een vaccin voor het blauwtongvirus, maakte minister van Landbouw Piet Adema (ChristenUnie) vrijdagochtend bekend in een brief aan de Tweede Kamer.

In de verschillende herder-appgroepjes waar Determann – hij is twee dagen per week herder voor de Gooise natuurorganisatie en werkt daarnaast ook met kuddes rond zijn woonplaats Delft – werd dat nieuws met gejuich ontvangen. Het vaccin is er net op tijd: de kleine steekvliegjes die de virusziekte blauwtong verspreiden, knutjes, zijn dankzij de aanhoudende kou in het land nog niet zo actief. „Als gewone burger denk ik vaak: het mag wel wat warmer. Maar alle herders dachten dit jaar: yes, yes, laat die kou nog maar even aanhouden.”

Mede dankzij het vochtige en warme zomerweer van vorig jaar, veroorzaakten knutten net na de zomer een ernstige uitbraak van het blauwtongvirus onder runderen en vooral schapen. Het virus dat ontstekingen door het lichaam van de dieren veroorzaakt kostte vorig jaar 61.000 schapen in Nederland het leven, zo’n 8,4 procent van de Nederlandse schapenpopulatie.

Van de vierhonderd schapen van het Goois Natuurreservaat gingen er 38 dood. Bij sommige veehouders – vooral in het midden van het land – ging meer dan de helft van de dieren dood.

Maar nog veel meer werden ernstig ziek in de schaapskudde. Toen hij zijn kudde in de gaten hield, zoals hij deze vrijdag ook doet, zag hij verschillende schapen gewoon omvallen. „Mijn hond die ongewoon gedrag altijd goed in de gaten houdt, wist niet wat te doen en wist niet waar hij moest kijken: viel er daar een om, viel aan de andere kant een ander schaap om. Ze zakten gewoon door hun hoeven. En dan kijken ze je aan van: help me. Maar je kan niks doen.” Alle herders maakten die tijd flink extra uren om de kudde te verzorgen.

Schade boven de 20 miljoen

De dode schapen zorgen naast veel verdriet in de schapensector en veel verloren manuren, ook voor een economische klap. LTO Nederland schatte in november, toen de uitbraak nog bezig was, de economische schade van besmette bedrijven al ver boven de 20 miljoen euro. Kosten zijn hoger doordat de dierenarts vaak moet komen om dieren te behandelen of af te maken. Dode dieren moeten afgevoerd worden via het bedrijf Rendac, dat als enige hiervoor een vergunning heeft. Ook dat kost geld.

Een schapenboer- en handelaar actief in het Gooi die tweehonderd schapen verloor, rekent aan de telefoon zijn economische schade door. De man koopt in de regio – onder meer bij het Goois Natuurreservaat – overtollige schapen of dieren die „nog niet genoeg vlees erop hebben” voor de slacht. Hij verkoopt ze dan door, bijvoorbeeld aan boeren die genoeg gras hebben om de dieren wel slachtrijp te maken. Hij wil niet met naam in de krant, omdat hij vorig jaar tijdens de uitbraak mensen langs kreeg die de sterfte van zijn dieren toejuichten.

De man was volop schapen aan het inkopen voor zijn handel toen het blauwtongvirus uitbrak. Al die aankopen zijn gesneuveld, dus die schapen hebben niks opgebracht. Hij denkt daarnaast 2500 euro kwijt was aan dierenartskosten, die hij anders niet had gehad. Aan Rendac was hij nog eens 1400 euro kwijt. „Maar ik weet ook zeker dat dit jaar een matig jaar wordt. Want veel schapenhouders hebben ervoor gekozen om de ram niet bij de ooien te laten. Dat betekent dat er veel minder lammeren zijn, en dus minder handel. Daaruit krijg ik bijna geen inkomsten meer.”

Lees ook
Niet alleen de schapen lijden onder het blauwtongvirus: ‘We staan heel vaak huilende mensen te troosten’

Ook het Goois Natuurreservaat zal dit jaar weinig handel voor hem hebben: de kudde is niet gedekt en er lopen dus geen lammetjes tussen de schapen. „Het was een dilemma”, vertelt Determann. „Maar we wilden het risico niet lopen, omdat veel schapen heel verzwakt waren. Je wil de ooien dan niet door een zware zwangerschap laten gaan.” Het virus werkt bovendien waarschijnlijk door in de baarmoeder. Van de acht schapen die toch gedekt zijn door een ram, zijn van drie de lammetjes in de de buik gestorven.

De schapenhandelaar verwacht dat er de komende jaren veel meer schapenboeren stoppen – naast de economische schade van het blauwtongvirus ook door een gebrek aan opvolgers. Voor het Goois Natuurreservaat was en is het geen optie om te stoppen met schapen houden. Het natuurreservaat heeft heel veel heidegebieden; de schapen zijn nodig om die te onderhouden. Dat ze hun kudde in het najaar bijna 2,5 maand op stel hebben moeten houden, heeft nu al merkbare gevolgen voor de natuur. Pas in december ging de kudde weer op pad om zo gras en andere begroeiing kort te houden om zo de heideplanten te laten overleven.

1 miljoen vaccins beschikbaar

De schaapskudde van het Goois natuurreservaat zal het vaccin dat er nu is zeer waarschijnlijk snel toegediend krijgen, waarschijnlijk ergens in mei. Minister Adema meldde in de Kamerbrief dat er per direct een miljoen vaccins beschikbaar zijn. Die worden toegediend aan met name schapen, omdat die het ernstigst ziek werden. Er zullen snel nog eens een miljoen vaccins volgen, die dan ook aan runderen kunnen worden toegediend. De natuurorganisatie had al een telefoontje gekregen van de dierenarts om te informeren of ze mee wilden doen.

De vraag is wel hoeveel dat vaccin het Goois Natuurreservaat gaat kosten. De herders in de appgroep van Determann waren daar ook meteen benieuwd naar. De medicijngroothandelaar die het vaccin zal distribueren was niet bereikbaar om hierover uitsluitsel te geven aan NRC. Determann, terwijl hij met een schuin oog de kudde in de gaten houdt: „Je weet het niet hè, met die vaccins. Maar de kosten zullen waarschijnlijk wel opwegen tegen de ellende die we vorig jaar hebben meegemaakt.”

Delen





Mail de redactie