Het Nederlands Fotomuseum verwerft twee series uit het oeuvre van fotograaf-cineast Johan van der Keuken (1938-2001). Het gaat om tientallen originele bariet-afdrukken uit de serie Wij zijn 17, portretten die Johan van der Keuken maakte van leeftijdsgenoten, en om de originele dummy van Sommières die Van der Keuken in 1961 maakte na een verblijf in de Zuid-Franse stad en die om onbekende reden nooit als boek is gepubliceerd. Het werk is nu nog in bezit van zijn weduwe, Noshka van der Lely, en haar partner Willem van Zoetendaal.
In 1955, toen de 17-jarige Johan van der Keuken nog Joan heette en op het Amsterdamse Montessori Lyceum zat, publiceerde hij Wij zijn 17, een boekje met dertig zwart-witportretten van zijn leeftijdsgenoten uit Amsterdam-Zuid, met een voorwoord van Simon Carmiggelt (zijn dochter Marianne was een van de geportretteerden). Het boekje met foto’s van drinkende en rokende, melancholisch kijkende jongeren, werd in het brave, naoorlogse Nederland kritisch ontvangen. Er verscheen zelfs een optimistische, katholieke tegenhanger, Wij zijn ook 17, en een ludieke Waren wij maar 17, met foto’s van bejaarden.
Johan van der Keuken, Wij zijn 17 (1955).
Lees ook
Wij waren 17
De beelden uit de serie Sommières laten vooral de Sommièrois – de inwoners van de stad – zien die Van der Keuken met zijn Leica M3 vastlegde, met de voor hem kenmerkende empathische blik.
Een belangrijk deel van het archief van Van der Keuken – zo’n 15- tot 20 duizend negatieven en zijn teksten en aantekeningen – verhuisde in 2019 al naar het Nederlands Fotomuseum. In 2022 presenteerde het museum een grote overzichtstentoonstelling van zijn werk. De nieuwe aanwinst is een „cruciale aanvulling op zijn negatievenarchief”, schrijft het Fotomuseum. „Vintage-afdrukken zijn het artistieke eindresultaat van de werkwijze van de fotograaf. Dat geldt in het bijzonder voor Johan van der Keuken, die experimenteerde met uitsneden, series en gelaagdheid van het beeld.”
Johan van der Keuken, Sommières (1961).
Johan van der Keuken, originele dummy Sommières (1961).
De wereld zal het ermee moeten doen: Donald Trump is door de Amerikaanse kiezer een tweede termijn gegund. De overwinning, veel overtuigender dan vooraf door velen verwacht, is een geopolitieke aardschok waarvan de implicaties nog nauwelijks te bevatten zijn. Herinneringen aan 2016 komen snel boven, toen Trump tegen de communis opinio in de Democratische kandidaat Hillary Clinton versloeg. Maar de vergelijking gaat ook mank. Trump trad aan zonder plan, had zelf niet eens op de overwinning gerekend. Er bestond nog een Republikeinse tegencultuur, en Trump kreeg nog wel eens weerwoord uit eigen kring. Hoe disruptief en chaotisch de eerste vier jaren onder president Trump ook waren, deze keer wordt het anders, serieuzer.
De Amerikaanse democratie, maar ook de wereldorde, zullen de consequenties snel merken. Deze keer ligt er een plan klaar, heeft Trump de Republikeinse partij veranderd in een verlengstuk van zichzelf, en zijn oppositionele stemmen verstomd. De Republikeinen, die volledig meegingen in Trumps retoriek van verheerlijking van autocratie, misogynie en verdeeldheid, hebben bovendien hun greep op het Huis van Afgevaardigden behouden en de meerderheid in de Senaat gekregen. Dat betekent dat Trump zijn gang kan gaan, bijvoorbeeld bij de benoeming van rechters in het Hooggerechtshof, mochten daar plekken vrijkomen, of federale rechters. Maar ook als hij beleid wil doorvoeren dat, deze keer wél, minutieus is voorbereid.
Veel valt te zeggen over de oorzaken van Trumps overwinning. De Democratische regering-Biden heeft zorgen van Amerikanen over de economie nooit weg kunnen nemen, en veel Amerikanen voelen de gevolgen van de inflatie en de stijgende kosten van het dagelijks leven elke dag. Macro-economisch succes leefde onder kiezers minder. Immigratie bleef een groot thema onder kiezers, met name in het zuiden, en de Democraten wisten geen weerwoord te bieden aan Trumps harde woorden. De coalitie die Trump deze keer wist te smeden, is veel breder dan zijn 2016-electoraat: meer Afro-Amerikaanse en latino-kiezers stapten over, en ook onder jongere kiezers deed Trump het goed. Kiezers namen zijn radicalisme voor lief: Amerika is al bekend met zijn retoriek sinds 2015, toen hij zich meldde voor het presidentschap, en kennen zijn provocatieve, larger than life-persoonlijkheid al sinds de jaren tachtig, toen hij een publiek figuur werd. Het openlijke racisme dat in de campagne van Trump werd geuit, bijvoorbeeld op een bijeenkomst in New York vorige week, maakte geen verschil.
De Democraten hebben veel te lang vastgehouden aan de kandidatuur van president Joe Biden, ook toen het evident was dat hij niet langer fit genoeg was voor een nieuwe termijn. Niet alleen had de toen nog relatief onbekende Kamala Harris daardoor minder tijd om zich voor te stellen aan het Amerikaanse volk, de plotselinge wissel middenin de race riep ook vragen op over de interne partijdemocratie bij de Democraten. Biden heeft daarmee niet alleen zijn partij beschadigd, maar ook zijn erfenis. Als president was hij op veel terreinen succesvol, vooral in economisch opzicht, maar dat succes eindigt nu in een overwinning van Trump. Kamala Harris heeft onvoldoende duidelijk kunnen maken wat háár agenda is, en wat zij wilde met de VS. Ze bleef daardoor het verhaal vertellen van een regering die impopulair was, zonder een eigen accent te willen leggen. De partij moet ernstig aan herbezinning gaan doen. Maar in de eerste plaats moeten de Verenigde Staten, Oekraïne, het Midden-Oosten, Taiwan én Europa zich schrap zetten.
Tot elkaar veroordeeld zijn of werkelijk als gemeenschap verbonden zijn: het zijn twee beelden die oprijzen uit 13 & 14 van de Chinese choreograaf Tao Ye. Tenminste, dat is één manier om de twee choreografieën te bekijken. 13 & 14, onderdeel van de zogenoemde ‘numerical series’ – Ye geeft nummers in plaats van titels aan zijn werk – zijn puur en abstract, maar zetten het associatieve brein volop aan het werk.
In 13 zijn de dertien dansers uitgedost in ruime kostuums van grillig aan elkaar genaaide lappen en jaspanden, alsof elk beschikbaar stukje stof is gebruikt ter bescherming tegen barre omstandigheden. De dansers bewegen met voortdurend neergeslagen blik als groepje, dicht bij elkaar op een kluitje. Begeleid door repetitieve pianoklanken verzetten en krullen ze hun voeten secuur, en verplaatsen langzaam in cirkelende patronen over de vloer. Hun lichamen beschrijven cirkels in de ruimte, met het hoofd, de tors, benen, schouders, armen. Volgens het door in Tao Ye ontwikkelde ‘Circular Movement System’ is elk lichaamsdeel in staat als een pen bogen en cirkels te beschrijven.
Al snel wordt de perfecte synchroniciteit onderbroken door vallende of opspringende dansers die, opgevangen door een ander, eerst alleen, dan samen heel even een afwijking van het geheel creëren maar er al snel weer in verdwijnen of, als obstakel, achteloos uit de weg worden geschopt of aan een voet weggesleept om weer overeind gezet te worden.
Foto Fan Xi
Het China van Xi?
Eenheid tegen wil en dank? Gaat 13 over onderdrukking in het China van Xi? Zou kunnen, maar het hoeft niet. Het zou ook kunnen dat de beklemmende choreografie de harde weg naar perfectionering van het Circular Movement System verbeeldt. Het resultaat van dat proces is te zien in 14, waarin veertien fantastische dansers de totale beheersing van de techniek demonstreren. Het stuk is lichter van toon, niet alleen door de kleurige kostuums, maar ook door het enorme bereik van de bewegingen. Ook in volle vaart, extreme gewichtsverplaatsing en dynamiek blijven de dansers spatgelijk, om soms op slag in een pose te bevriezen.
Kortstondig ontstaat zo een beeld van mediterende monniken. Even plots springen ze weer, als één lichaam, in actie om een eindeloze reeks bogen, cirkels, ellipsen en lemniscaten in de ruimte te beschrijven. De techniek is veroverd, perfecte eenheid bereikt. Een ideale gemeenschap zelfs, want door eenheid in verscheidenheid; door de kleuren van hun kostuums is de groep dansers te zien als een menselijke regenboog, symbool voor de acceptatie en viering van verschillen. Tenminste, zo politiek kan je het zien. Maar het hoeft niet. Het is ook gewoon erg mooi.
De Universiteit van Amsterdam (UvA) meldt dat de studentenprotesten in mei, waarbij actievoerders gebouwen binnendrongen en bezetten, de universiteit opgeteld 4,1 miljoen euro hebben gekost. Deels is dat materiële schade, deels zijn het kosten doordat bouwwerkzaamheden niet konden doorgaan.
De universiteit wil proberen de schade te verhalen op de actievoerders, voor zover dat haalbaar is. „Helaas is in deze situatie niet altijd duidelijk wie verantwoordelijk is voor welke vernielingen of gevolgschade”, meldt de universiteit in een verklaring. Als dat niet lukt, hoopt de universiteit de schade vergoed te krijgen van haar verzekeraar.
De actievoerders die de universiteit in mei bezetten eisten dat de UvA partnerinstellingen in Israël zou boycotten, vanwege het geweld tegen de Palestijnen in Gaza. Op de locaties Roeterseiland, Binnengasthuisterrein en Science Park wierpen ze begin mei barricades op, forceerden ze deuren en gingen ze naar binnen. Uiteindelijk werden de gebouwen door de mobiele eenheid van de politie ontruimd. Na afloop bleek dat actievoerders muren, koffieautomaten, meubilair, beveiligingscamera’s, beeldschermen en ruiten hadden beklad en vernield.
Lees ook
Nu het stof van de studentenprotesten lijkt neergedaald: hoe reageerden de universiteiten op de demonstraties? En tien andere vragen
Universiteitsbibliotheek
De universiteit heeft kapotte spullen laten vervangen of herstellen. Ook werden de gebouwen opgeruimd en schoongemaakt en werd binnen en buiten graffiti verwijderd. De schade aan de buitenkant van gebouwen bedroeg zo’n 6 ton. Aan de binnenkant moest voor 3 ton hersteld worden. Geplunderde kantines werden opnieuw bevoorraad. De schade in kantines en het omzetverlies van de cateraar komt neer op zo’n 4 ton.
Door het protest op het Binnengasthuisterrein liep de bouw van de nieuwe universiteitsbibliotheek vertraging op. Afgezien van 267.000 euro schade aan het bouwterrein konden graafwerkzaamheden door nutsbedrijven en aansluiting van elektra niet doorgaan. Dat heeft grote financiële gevolgen: het kost de universiteit 2,5 miljoen euro om het project te laten afmaken.
Vanwege de protesten heeft de UvA haar beveiliging de afgelopen tijd opgeschroefd. Dat kostte tot nu toe 140.657 euro, schat de universiteit. Dat bedrag is niet meegerekend in het schadebedrag.
Lees ook
De ene student voerde actie, de ander ging in gesprek
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/05154515/data124030598-dc06eb.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/05154515/data124030613-1069e2.jpg)
