Zelfs bolwerk Oss stemt geen SP meer, maar hun nieuwe leider geeft de socialisten hoop

Altijd stemde Harold van der Heijden SP, net als zijn vader. Maar de SP, vindt hij, „is niet meer wat ze geweest is”. Van der Heijden zit in de betegelde voortuin van zijn rijtjeshuis in Oss, een glas cola voor hem op tafel. „Ze hebben niks meer in te brengen, met zo weinig zetels.”

Nu stemt hij PVV. De magazijnmedewerker is het niet eens met álles wat Geert Wilders zegt. „Maar hij durft als enige in Den Haag ballen te tonen.” Het steekt Van der Heijden (46) dat Ossenaren naar de voedselbank moeten vanwege „knetterdure” boodschappen en dat de huizen „niet te betalen” zijn. „Buitenlanders gaan voor”, stelt hij, „terwijl wij ons kapot moeten zwoegen om rond te komen.”

In Oss was er de laatste 25 jaar één zekerheid bij iedere verkiezing: de SP wordt een van de drie grootste partijen. De oude industriestad bracht partij-icoon Jan Marijnissen voort, en zijn dochter Lilian Marijnissen, die in december opstapte als partijleider. Oss was een socialistisch bolwerk.

Zorgbuurthuis

Tot de Tweede Kamerverkiezingen in november. De SP eindigde voor het eerst veel lager in Oss, als vijfde partij. Bij de Europese verkiezingen van vorige maand zelfs als zesde. Op diezelfde manier werd de partij gemarginaliseerd in Heerlen en Oost-Groningen. Landelijk krimpt de SP al jaren: van 15 Tweede Kamerzetels in 2012 naar 5 in november. Nu is ze ook haar laatste bolwerken kwijt.

Vanuit een tuinstoel kijkt Van der Heijden uit op zorgbuurthuis ’t Hageltje, een SP-initiatief. Daar kunnen ouderen uit de buurt terecht als ze niet meer thuis kunnen of willen wonen, maar geen indicatie hebben voor een verpleeghuis. Er werken veel vrijwilligers. „Dat is toch helemaal super”, zegt Van der Heijden.

Marijnissen noemde het zorgbuurthuis in een verkiezingsdebat van RTL. Maar haar poging hiermee een discussie over de ouderenzorg te beginnen, werd onschadelijk gemaakt door haar concurrenten Dilan Yesilgöz (VVD) en Rob Jetten (D66). Die overlaadden Marijnissen met complimenten voor het initiatief.

Het was symbolisch voor het probleem van de SP: kiezers hebben sympathie voor de partij, maar stemmen er niet op. Waardoor de SP ook geen gevaar vormt voor andere partijen. Zoals de nieuwe partijleider Jimmy Dijk het eens verwoordde: de SP is als die jongen op het schoolfeest die door iedereen aardig wordt gevonden, maar waar niemand mee wil dansen.

Dijk hoopt daar verandering in te brengen: hij wil allesbehalve lief zijn. Afgelopen maanden trok hij de aandacht met meerdere harde aanvallen op Geert Wilders. Niet met morele argumenten. Dijk richtte zich op thema’s waar hij Wilders pijn mee kan doen. Zoals de verwachte stijging van kinderarmoede in 2025 en de keuze van de coalitie het eigen risico in de zorg niet direct af te schaffen, wat de PVV wel had beloofd.

Authentiek imago

Sinds hij in december aantrad als partijleider is de stemming in de partij optimistisch. Dijk kan beter improviseren dan zijn voorganger, vinden de mensen om hem heen, wat hem een authentiek imago geeft. En ze zijn blij dat hij felheid combineert met luchtigheid.

Het eerste verkiezingsresultaat onder Dijk viel tegen. De SP haalde bij de Europese verkiezingen 2,2 procent van de stemmen: de slechtste SP-uitslag in bijna dertig jaar tijd en te weinig voor een zetel in Brussel.

Maar dat rekent niemand Dijk aan. Na de verloren Tweede Kamerverkiezingen was er chagrijn over Lilian Marijnissen, die eerst wilde aanblijven als leider. Dijk is nog maar net begonnen; als íemand ons uit het dal kan halen, is hij het, zeggen SP’ers.

Ook over de omstandigheden heerst optimisme. Regeren kan de PVV weleens pijn gaan doen, verwacht de SP. Zeker als de coalitie tegenvallers wil blijven opvangen met bezuinigingen. En misschien, zeggen SP’ers, kan Dijk met zijn volkse uitstraling ook oud-PvdA-stemmers aanspreken.

Maar is een nieuwe partijleider genoeg om de SP weer groot te maken? Zijn kiezers nog warm te maken voor het socialisme, en voor klassieke SP-standpunten als herverdeling van rijk naar arm?

Zijn kiezers nog warm te maken voor het socialisme en voor de herverdeling van rijk naar arm?

Rond het zorgbuurthuis in Oss klinkt daar weinig enthousiasme over. „Rijke mensen werken er ook hard voor”, zegt een man die op een muurtje voor het buurthuis zit, met twee honden aan de riem. De 63-jarige schilder woont in het zorgbuurthuis en doet er ook klusjes. Hij vindt het een „goed project”, maar wil verhuizen: hij kan het niet goed vinden met het personeel.

In zijn Amsterdamse krakerstijd stemde hij SP, zegt de man. Nu spreken de PVV en BBB hem meer aan, vooral door hun standpunten over asiel. „Je moet eerst goed voor jezelf zorgen, dan pas kun je goed voor een ander zijn. Dit land draait het om.”

Asiel is moeilijk thema

Andere Ossenaren zeggen hetzelfde: migratie is het belangrijkste thema voor hen. „Voor wat Lilian allemaal gedaan heeft voor het zorgbuurthuis neem ik mijn petje af”, zegt een gepensioneerde vrouw. Maar haar stem ging naar NSC, dat een scherper migratiestandpunt heeft. „In mijn flat hoor ik amper nog Nederlands.”

„Er komen er elke dag zóveel binnen”, zegt Gerrit van Orsouw (65), een arbeidsongeschikt geraakte timmerman. „En de jeugd hier krijgt geen huis.”

De SP probeerde de afgelopen jaren niet te veel aandacht te geven aan asielmigratie

De SP probeerde de laatste jaren niet te veel aandacht te besteden aan asielmigratie. Liever had de partij het over arbeidsmigratie, als uitwas van het kapitalisme. Asiel is een moeilijk thema voor de partij. In de achterban leven daar zeer verschillend meningen over, is bekend uit kiezersonderzoeken. En dan kan een partij met iedere uitspraak kiezers van zich vervreemden.

Die aanpak had ook een nadeel: voor kiezers is vaak onduidelijk hoe de SP over asiel denkt. Dat is niet vol te houden, vindt de nieuwe partijtop. Voor het kabinet-Schoof zal migratie een van de belangrijkste thema’s zijn. Daar wil de SP een duidelijker verhaal tegenover zetten.

Dijk werkt deze zomer aan nieuwe „analyses” over migratie, zoals het in de partij genoemd wordt. Hij gaat opnieuw op papier zetten hoe de SP hiernaar kijkt. Daar kunnen ook nieuwe standpunten uit voortkomen.

Vluchtelingen voor oorlog en geweld blijven welkom voor de SP. Wel zou de partij met voorstellen kunnen komen om asielprocedures te verkorten en de volle opvanglocaties te ontlasten.

Ook andere onderwerpen wil de SP de komende tijd tegen het licht houden. Want de partijtop weet: een nieuwe leider is niet genoeg. Het moet ook duidelijker worden waar de SP voor staat.

Spijt

Maar dat een opvallende partijleider helpt, blijkt wel in Oss. Een vrouw bij winkelcentrum De Ruwert, in het zuidwesten van Oss, heeft door Dijk zelfs spijt gekregen van haar stem op de PVV, zegt ze.

De 52-jarige doktersassistente is de boodschappen in haar terreinwagen aan het zetten. Bij de Tweede Kamerverkiezingen verruilde ze de SP voor de PVV, om „tegengas” te geven. Ze vond dat Nederland „te ver doordraait” met hulp aan asielzoekers. En dat de SP te weinig aandacht heeft voor mensen zoals zij: de middenklasse.

Maar begin deze maand hoorde ze Jimmy Dijk oppositie voeren in het debat over de regeringsverklaring. Dat ontspoorde na een tweet van PVV-vicepremier Fleur Agema over hoofddoeken. Waarna Dijk het nieuwe kabinet „een kleuterklas” noemde.

„Hij had helemaal gelijk”, zegt de vrouw. „Shit, wat heb ik gedaan, dacht ik. Fleur Agema is niet te vertrouwen met haar twittergedrag.”

Delen





Mail de redactie