Vivienne Westwood: van veiligheidsspelden tot weelderige avondjurken

Leren jasjes met studs, veiligheidsspelden, gescheurde spijkerbroeken, T-shirts met handgeschreven leuzen – dat deze mode-ingrediënten onmiddellijk doen denken aan punk, is volledig te danken aan Vivienne Westwood: de Britse modeontwerper die in de jaren zeventig de Engelse punkbeweging aankleedde en donderdag overleed in Londen op 81-jarige leeftijd.

Westwood – te herkennen aan haar oranje, en later spierwitte, bos getoupeerd haar – werd in 1941 geboren als Vivienne Shire in het Noord-Engelse arbeidersdorp Glossop. Haar vader was schoenmaker, haar moeder weefster in een katoenfabriek. Toen ze zeventien was, verhuisde het gezin naar een buitenwijk van Londen. Daar ontmoette ze fabrieksmedewerker Derek Westwood, met wie ze op haar 21ste trouwde en binnen een jaar een zoon kreeg. Westwood werd basisschooljuf en leefde een paar jaar een burgerlijk bestaan.

Manager van The Sex Pistols

Tot ze via haar broer Malcolm McLaren leerde kennen, die in de jaren zeventig de manager werd van een van ’s werelds beroemdste punkbands: The Sex Pistols. Hij liet haar kennismaken met kunst, muziek, mode en literatuur. Westwood verliet haar man (maar hield zijn achternaam) en kreeg in 1967 een zoon met McLaren (Joseph Corré, die in 1994 lingeriemerk Agent Provocateur oprichtte). In interviews omschreef Westwood zichzelf regelmatig als „niet de beste moeder”. Haar zoons werden allebei vanaf hun vijfde naar kostscholen aan de andere kant van het land gestuurd.

Westwood en McLaren deelden een afkeer voor de „veel te zoetsappige” hippiestijl die op dat moment in de mode was. In 1971 openden ze in Londen samen een winkel met vintage rock-’n-rollkleren uit de jaren vijftig. Algauw begon Westwood zelf kleren te ontwerpen. De winkel veranderde talloze keren van naam, maar onder de noemer SEX werd het dé plek waar de Engelse punkbeweging eind jaren zeventig samenkwam. Westwood bepaalde hoe de kopstukken van de scene – waaronder The Sex Pistols – zich kleedden. Haar beroemdste T-shirts uit die tijd, versierd met teksten als „fuck your mother”, het woord „destroy” gecombineerd met een hakenkruis, of een portret van de Britse koningin met een veiligheidsspeld door haar lip, worden tegenwoordig voor duizenden euro’s verkocht op veilingsites.

Eerste catwalkshow

Begin jaren tachtig brak Westwood niet alleen met McLaren, maar ook met punk. De op piraten geïnspireerde collectie die ze dat jaar tijdens haar eerste catwalkshow presenteerde, markeerde het begin van haar obsessie met kostuumgeschiedenis. De Pirate Boots uit die collectie werden misschien wel de bekendste ontwerpen uit haar oeuvre en worden nog altijd verkocht: platte laarzen met vijf gespen losjes om de enkel gewikkeld. In 1982 showde ze haar eerste collectie in Parijs. Vrouwen gingen in die tijd meer dan ooit de werkvloer op en deden dat veelal in mannelijke pakken met brede schouders.

Westwood ontwierp precies het tegenovergestelde: weelderige kleren die juist de heupen, borsten en taille benadrukten. Ze bestudeerde kleermakerstechnieken uit de 17de, 18de en 19de eeuw en concentreerde zich op de perfecte pasvorm. Een groot contrast met de slordig in elkaar gezette ontwerpen uit haar punkperiode. Nu bestonden haar collecties uit vakkundig gedrapeerde avondjurken, korsetten, bustiers en mini-hoepelrokken, vaak uitgevoerd in klassieke Britse stoffen als tweed, Schotse ruiten en pied-de-poule, liefst a-symmetrisch en gecombineerd met torenhoge plateauzolen. In 1993 ging supermodel Naomi Campbell onderuit op de catwalk dankzij een paar hakken van 25 centimeter (inmiddels onderdeel van de permanente collectie van het Victoria and Albert Museum in Londen). Met haar herinterpretaties van de kostuumgeschiedenis inspireerde Westwood talloze ontwerpers die na haar kwamen, onder wie Alexander McQueen en John Galliano.

British Designer of the Year

Malcolm McLaren beweerde tot zijn dood in 2010 het brein achter Westwoods succes te zijn, maar de succesvolste periode van haar carrière begon pas ná hun relatie. Zowel in 1990 als 1991 werd ze uitgeroepen tot British Designer of the Year. In 1992 werd ze geridderd door koningin Elizabeth. Na afloop ging ze op de foto in een opwaaiende rok waaronder ze overduidelijk geen onderbroek had aangetrokken.

In 1988 ontmoette Westwood tijdens een gastcollege in Wenen modestudent Andreas Kronthaler. In 1993 trouwden ze – zij 52, hij 27. Al sinds hun eerste kennismaking werkte hij als ontwerper bij haar bedrijf. Eerst achter de schermen, maar in 2016 werd Gold Label – haar meest luxe lijn – omgedoopt tot Andreas Kronthaler for Vivienne Westwood.

Niet veel andere ontwerpers worden gedragen door zowel punkers als politici. Zo kon je de Engelse ex-premier Theresa May uittekenen in haar geruite ‘lucky suit’ van Westwood. Westwood gold al sinds de eeuwwisseling niet meer als de grote modevernieuwer die ze ooit was. Haar collecties borduurden de afgelopen decennia vooral voort op haar eigen oeuvre. In 2021 en 2022 beleefde haar merk een opleving dankzij tieners op Tiktok die haar oeuvre uit de jaren negentig herontdekten. Ook jonge stijliconen als Dua Lipa en Bella Hadid werden regelmatig in vintage Westwood gefotografeerd.

Lees ook: kostbare punkcollectie van 6 miljoen op de brandstapel

Haar bedrijf is altijd volledig onafhankelijk gebleven. In 2020 was de omzet van haar bedrijf 42,13 miljoen pond (zo’n 49 miljoen euro), met tientallen eigen winkels verspreid over de hele wereld – de meeste in Azië.

Westwood heeft zich haar hele leven uitgesproken tegen massaproductie, overconsumptie en wegwerpmode. Haar motto „Buy less, choose well, make it last” herhaalde ze in vrijwel elk interview. Al werd ze regelmatig bekritiseerd vanwege de grote hoeveelheid spullen die ze als ontwerper produceerde. In 2020 zei ze tegen The Guardian dat haar collecties vanaf dat moment 50 procent kleiner waren dan 3 jaar daarvoor.

De laatste jaren stortte Westwood zich vrijwel fulltime op klimaatactivisme. Ze publiceerde elke week statements in de vorm van video’s, collages, tekeningen of teksten op haar eigen website climaterevolution.co.uk, verbond haar naam aan organisaties als Greenpeace, Amnesty International en Friends of the Earth en doneerde meer dan 1,5 miljoen pond aan Cool Earth (voor het behoud van regenwouden). Over mode weigerde ze in interviews nog te praten.