Rood vlees is populair bij mensen die, aangemoedigd door influencers in de manosphere, eten zoals ze denken dat oermensen aten: veel onbewerkt vlees, weinig brood en pasta. Onderzoek dat de risico’s van rood vlees – van rund, kalf, geit, schaap en varken – relativeert of bagatelliseert is makkelijk te vinden. Maar wat is dat eigenlijk voor onderzoek?
Spaanse onderzoekers keken nu eens niet naar het verband tussen vlees en ziekte, maar naar de link tussen onderzoek en industrie. Ze selecteerden klinische studies die het risico op hart- en vaatziekten onderzochten, bijvoorbeeld door bloeddruk en cholesterol van deelnemers te meten. 44 studies bleven op de zeef liggen, 29 daarvan waren betaald door de vleesindustrie. De niet zo verrassende uitkomst was: de gesponsorde studies hadden vier keer zo vaak gunstige uitkomsten. Het effect van rood vlees op hart- en bloedvaten was ‘gunstig’ of ‘neutraal’, terwijl onafhankelijk onderzoek in driekwart van de gevallen concludeerde dat rood vlees niet gezond is voor hart- en bloedvaten.
De kwaliteit loopt in beide groepen niet uiteen. De methoden en analyses deugen misschien wel, maar het venijn zit in de opzet, zagen de Spanjaarden. Als je rood vlees vergelijkt met (ander) ongezond voedsel, zoals worst en pizza, komt rood vlees er beter uit dan wanneer je de controlegroep op een dieet met veel groente en fruit zet.
En inderdaad: bij onderzoek waar de industrie voor betaalde, werd rood vlees altijd vergeleken met ander vlees of bewerkt koolhydraatrijk voedsel. Terwijl onafhankelijk onderzoek rood vlees afzette tegen een plantaardig eetpatroon. Wie leest dat rood vlees goed of slecht is, moet zich dus altijd afvragen: vergeleken met wat, schrijft de redactie van The American Journal of Clinical Nutrition dan ook in een begeleidend commentaar.
Betaalde studies hoeven dus niet bij voorbaat afgeschreven te worden. De Nederlandse Gezondheidsraad neemt ze soms ook mee om vast te stellen wat de risico’s van rood vlees zijn. Dit onderzoek is gefinancierd door de vleesindustrie, lees je dan in een voetnoot.
Toch klonken in de Verenigde Staten meteen alarmbellen toen vorige week het Spaanse onderzoek verscheen. Marion Nestle, vermaard omdat ze blootlegde hoe verweven de industrie en de voedingswetenschap zijn, verwees in The New York Times naar de bezuinigingen van president Trump van 18 miljard op de National Institutes of Health (NIH). Hoe kun je nog gezondheidsonderzoek doen zónder geld van de industrie als gerenommeerde instituten zo worden uitgekleed? En wat krijg je dan voor uitkomsten, in een land waar rood vlees onderdeel is van het Make America Healthy Again-dieet? Als de industrie betaalt, is dat goed voor de marketing van hun producten, niet voor de wetenschap.
In de lijst met gescreende studies staat overigens geen enkel Nederlands onderzoek. De auteurs refereren alleen in hun introductie aan een Nederlandse cohortstudie die een verband liet zien tussen vlees en (dodelijke) hart- en vaataandoeningen. De onderzoekers rapporteerden geen ‘conflicts of interest’.
Mag Instagram jouw foto’s gebruiken om AI te trainen? Die vraag kon elke gebruiker zich deze week stellen. Maar volgens redacteur Juurd Eijsvoogel bepalen techbedrijven al lang de koers van AI. De grote vraag voor iedereen is nu: laten we de toekomst van AI over aan een aantal techmiljardairs?
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie [email protected].
Wij lopen met onze jongste kleinzoon Wouter (3) door het dorp naar ons huis. Daarbij komen we langs een verzorgingstehuis. Opeens zegt Wouter: „Zullen we eens bij Omi gaan kijken? Daar zijn we lang niet geweest.” Omi, mijn moeder, is vorig jaar op 93-jarige leeftijd overleden. Mijn vrouw zegt verbouwereerd: „Maar Wouter, Omi is overleden en woont hier niet meer. Ze is nu… in de hemel.”
Wouter valt stil. Hij is een denkertje. Ik zie de radertjes in zijn hoofd draaien. Dan zegt hij: „Zullen we daar dan eens bij haar gaan kijken?”
Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]
IVC Evidensia, de grootste investeerder in Nederlandse dierenartspraktijken, is in de problemen geraakt door een uittocht van personeel. Vanwege een tekort aan mensen heeft de keten 24 van de ruim driehonderd overgenomen klinieken in Nederland moeten sluiten, waarvan het overgrote deel in het afgelopen jaar, zo bevestigt het bedrijf desgevraagd.
Uit onderzoek van NRC, gebaseerd op interne documenten en gesprekken met ruim twintig betrokkenen, blijkt dat de afgelopen tijd honderden medewerkers zijn vertrokken uit onvrede met het beleid van de commerciële keten. Dierenartsen, hun assistenten en andere medewerkers voelen zich door Evidensia vaak onder druk gezet om zoveel mogelijk omzet binnen te halen. Zo moesten ze verplicht een duurdere versie van bepaalde medicijnen voorschrijven en veel hogere kosten rekenen voor het uitschrijven van een recept.
Ook drongen Evidensia-managers er bij dierenartsen op aan vaker röntgenfoto’s te maken en meer klanten door te verwijzen naar de eigen dierenziekenhuizen van de keten. Zulke inhoudelijke bemoeienis met het werk van de dierenarts is in strijd met de ethische code van de sector.
Al meer dan een jaar heerst er in het bedrijf veel onvrede over de werkwijze van de keten, blijkt uit interne stukken. „Al enige tijd bereiken ons signalen over de onrust binnen het bedrijf”, schreef de voorzitter van de Ondernemingsraad in januari 2024 aan alle medewerkers. „De onrust die beschreven wordt is zeer divers: van klachten over een te hoge werkdruk, gebrekkige communicatie tot onbegrip over de prijsverhogingen en ga zo maar door.”
‘Zo willen we dat niet’
Volgens betrokkenen is de interne weerstand sindsdien niet verminderd. „Er is niet één dierenarts blij met hoe het nu gaat”, zegt dierenarts Paul Mandigers, die met NRC spreekt als voorzitter van het cluster Gezelschapsdierenartsen bij beroepsorganisatie KNMvD. Hij werkt daarnaast als veterinair neuroloog in het Evidensia Dierenziekenhuis in Arnhem. „Er is veel verloop, dat hoor ik van de werkvloer. Dierenartsen en medewerkers die zien wat er in de praktijk gebeurt en zeggen: zo willen we dat niet.”
Veel andere betrokkenen spraken op voorwaarde van anonimiteit met NRC omdat ze gebonden zijn aan geheimhouding of contractueel hebben vastgelegd dat zij zich niet negatief over hun oud-werkgever mogen uitlaten. „Je bent geen dierenarts geworden voor het geld”, zegt een dierenarts die zijn praktijk een paar jaar geleden aan Evidensia verkocht maar vorig jaar besloot te vertrekken. „Er is een groep die zegt: ‘Hier heb ik zoveel moeite mee, ik stop ermee’.”
IVC Evidensia erkent in een reactie dat de werkwijze „ruimte voor verbetering” biedt en stelt dat er inmiddels wordt ingegrepen. „Naar aanleiding van feedback van onze medewerkers voeren we ingrijpende veranderingen door in onze operationele structuur en het management, waaronder een grotere betrokkenheid van dierenartsen in leidinggevende functies”, schrijft een woordvoerder. Eerder deze maand werd ook de directie van de Nederlandse tak vervangen.
Minder autonomie
De komst van een handvol commerciële investeerders op de markt voor dierenartsen leidde de afgelopen jaren tot veel discussie, met name vanwege de hogere rekeningen die veel huisdiereigenaren moeten betalen. Toezichthouder ACM (Autoriteit Consument & Markt) onderzoekt momenteel of consumenten bij de dierenarts nog wel eerlijk behandeld worden en kijkt hierbij ook naar de „bedrijfsvoering van zorgaanbieders”.
Van die aanbieders is het Brits-Zweedse IVC Evidensia – eigendom van investeringsfondsen EQT en Silver Lake en voedselgigant Nestlé – veruit de grootste. Vanaf 2016 nam de keten ruim driehonderd bestaande dierenartspraktijken over, er werken nu ruim drieduizend mensen. Grootste concurrent AniCura kocht ruim honderd praktijken op.
De weerstand onder medewerkers van Evidensia beperkt zich niet tot de hogere tarieven die ze hun klanten moeten rekenen. Evidensia perkte hun autonomie in, zeggen vertrokken dierenartsen, bijvoorbeeld door op te leggen welk merk medicijnen of diervoeding ze aan klanten moesten voorschrijven, of door een verbod om klanten nog korting te geven die vaker met hun huisdier moeten langskomen. Ook moesten ze volgens de richtlijnen van Evidensia soms handelingen verrichten waarvoor een medische noodzaak leek te ontbreken.
Voorafgaand aan een narcose bij honden moest standaard een bloedonderzoek van 100 euro volgen, wat volgens veel dierenartsen meestal niet nodig is.
Zo moet bij honden bijvoorbeeld voorafgaand aan een narcose standaard een bloedonderzoek van 100 euro worden afgenomen, hoewel dat volgens veel betrokken dierenartsen meestal niet nodig is. Hetzelfde geldt voor de verplichte gasnarcose bij het steriliseren van katten. „Een gemiddelde sterilisatie gaat ook goed met een narcose door middel van een injectie, wat veel goedkoper is”, zegt dierenarts Maikel Koot uit het Groningse ’t Zandt, die in een Evidensia-kliniek werkte maar inmiddels een eigen praktijk runt. „Het gevolg is dat deze ingreep bij mij 125 euro kost en bij een andere eigen praktijk hier in de buurt 110 euro. Bij Evidensia betaal je het dubbele.”
Een regiodirecteur mailde dierenartsen „graag deze week nog” verwijzingen naar het Evidensia Dieren- ziekenhuis te willen zien
Evidensia ontkent dat het dierenartsen bepaalde handelingen oplegt. „Alle klinische beslissingen blijven, zoals altijd, de verantwoordelijkheid van de behandelend dierenarts”, schrijft de woordvoerder. „De richtlijnen ondersteunen zowel eenvoudige (en daardoor goedkopere) methoden als meer geavanceerde (en dus duurdere) methoden, afhankelijk van wat in de specifieke situatie noodzakelijk is.”
Vaker invloed in behandelkamer
Toch drong de invloed van Evidensia vaker door tot in de behandelkamer. Uit interne stukken blijkt dat dierenartsen in het zuiden van het land afgelopen oktober de oproep kregen meer cliënten door te verwijzen naar een ‘dierenziekenhuis’ van Evidensia, waar behandeling duurder is dan in een reguliere praktijk. Een regiodirecteur mailde tientallen dierenartsen dat hij „graag deze week nog een paar verwijzingen” van huisdiereigenaren naar het Evidensia Dierenziekenhuis in Geldrop wilde zien.
„Op dit moment hebben we in het EDZ Zuidoost Brabant tijdelijk meer uitgebreide mogelijkheden tot endoscopie [inwendig cameraonderzoek]”, schreef hij. „Om deze tijdelijke mogelijkheden nog beter te kunnen testen en benutten, willen we jullie vragen om bij elke indicatie tot endoscopie in de komende dagen direct contact te zoeken.”
Evidensia schrijft in een reactie dat deze oproep slechts bedoeld was „om ervoor te zorgen dat dierenartsen zich ervan bewust zijn dat dieren met klachten kunnen worden doorverwezen naar specialistische voorzieningen”.
Een manager in Limburg drong er bij dierenartsen op aan vaker röntgenfoto’s van huisdieren te maken, ook als dat medisch gezien onnodig was
Begin dit jaar onthulde NRC dat Evidensia zijn dierenartsen stiekem een bonus in het vooruitzicht had gesteld als ze vaker naar een dierenziekenhuis van Evidensia zouden doorverwijzen. Kort na publicatie in de krant werd deze actie stopgezet.
Ook in Limburg bemoeide een regionale manager zich met het werk van dierenartsen. Hij drong er in een van zijn praktijken bij hen op aan vaker röntgenfoto’s van huisdieren te maken, ook als dat medisch gezien niet nodig was, vertelt een betrokken dierenarts. „Toen hebben wij gezegd: ‘sorry, dat gaan we niet doen’. We maken foto’s als wij dat nodig vinden. Hij was gewoon aan het aansturen op meer omzet.”
Twee andere betrokkenen bevestigen de oproep om meer röntgenfoto’s te maken, een handeling die bij eerste opname ruim 100 euro kost. Evidensia gaat niet inhoudelijk in op vragen hierover.
Klanten nabellen
Veel vertrokken dierenartsen voelden zich ook ongemakkelijk bij de zogenoemde ‘volumeprojecten’, campagnes die worden ontwikkeld door de marketingafdeling van Evidensia met als doel het aantal afspraken in de klinieken te vergroten. Zo kregen klinieken in 2023 landelijk de opdracht om klanten te benaderen die niet-gevaccineerde huisdieren bezaten of een herhaalde vaccinatie hadden overgeslagen, in de hoop ze alsnog naar de kliniek te krijgen. Eerst via een mailtje, daarna via de telefoon.
Het management hield via het centrale computersysteem bij hoeveel klanten elke praktijk had nagebeld. Praktijken die niet voldoende meewerkten, werden hierop aangesproken. Zulke projecten zijn „bedoeld om door middel van campagnes […] de omzet te verhogen”, schreef de voorzitter van Evidensia’s ondernemingsraad in januari vorig jaar aan collega’s.
Evidensia noemt dit in een reactie nu een „niet-representatieve formulering, die de bedoeling van projecten niet nauwkeurig weerspiegelde”. Dergelijke campagnes zijn volgens Evidensia bedoeld om bij te dragen „aan een betere diergezondheid en het voorkomen van ziektes”.
Dierenziekenhuis Het Noorden van Evidensia. In een reactie zegt de keten dat ‘ingrijpende veranderingen’ worden doorgevoerd als gevolg van de ‘feedback van onze medewerkers’.
Een ander project dat intern weerstand opriep, was het zogeheten Dier en Zorgplan. Dat is een abonnement van 21 tot 44 euro per maand dat klanten het recht geeft op vaccinaties, een aantal gezondheidscontroles per jaar en korting op sommige behandelingen. Via een zuil in de kliniek kunnen klanten zich hiervoor inschrijven, baliemedewerkers wijzen hen op het bestaan ervan.
„Als we roepen ‘Dier en Zorgplan’, denken veel collega’s aan een soort verzekering en een rare, ondoorzichtige [aanbieding], misschien zelfs iets om mensen geld afhandig te maken”, schreef de manager van enkele Limburgse klinieken in 2021 aan zijn medewerkers. „Dit is het niet (meer). Het is eerder een abonnementservice. (Kraak)helder en in eigen beheer van Evidensia.” In juli 2022 werd het tienduizendste abonnement verkocht. Inmiddels heeft Evidensia ongeveer 25.000 Dier en Zorgplannen verkocht, schrijft de woordvoerder.
‘Enorme werkdruk’
De onrust onder medewerkers groeide toen in de zomer van 2023 de tarieven voor behandelingen en medicijnen opnieuw met twintig procent werden verhoogd, blijkt uit interne e-mails. „We voelen allemaal een enorme werkdruk”, schreef een dierenarts aan haar baas. „Elk kwartier staat er een klant voor je neus. Zeker naarmate een consult een hogere prijs heeft wil een eigenaar ook meer waar voor zijn geld.”
Een dierenarts in het zuiden van het land besloot in reactie op de nieuwste prijsverhoging zijn klanten hoge kortingen te geven op medicijnen, tot woede van zijn regiomanager. Het leidde tot een hoogoplopend conflict, met het vertrek van de dierenarts en enkele medewerkers in het najaar van 2023 als gevolg.
In reactie op de ontstane onrust waarschuwde de voorzitter van de OR in januari 2024 voor nieuwe prijsverhogingen. Evidensia zou daartoe gedwongen kunnen worden, schreef hij, omdat de ‘volumeprojecten’ in veel klinieken niet goed werden uitgevoerd. „Daardoor blijft uiteindelijk enkel de ‘prijsknop’ over om aan te draaien om de omzet naar een gezond niveau te brengen”, schreef de voorzitter. „Maar zoals iedereen wel aanvoelt, is dit ook niet een knop die je onbeperkt verder kunt opdrijven.”
231 vacatures
Het afgelopen jaar nam het aantal vertrekkende dierenartsen en dierenartsassistenten bij Evidensia verder toe. Alleen al sinds begin dit jaar vertrokken tegen de honderd dierenartsen bij de keten, blijkt uit interne informatie. „Zoals bij elke grote organisatie is er een bepaald verloop onder alle medewerkers”, stelt Evidensia in een reactie.
Hoeveel medewerkers er in totaal zijn vertrokken de afgelopen jaren, wil de keten niet zeggen. „Verdere details hierover beschouwen wij als vertrouwelijk.” Eerder deze maand stonden op de site van Evidensia 231 vacatures open.
Met name in de noordelijk gelegen provincies heeft Evidensia door het gebrek aan personeel de afgelopen tijd praktijken moeten sluiten. In Groningen en Noord-Drenthe gaat het om acht overgenomen praktijken, evenveel als in Noord-Holland. Ook in Gelderland, Utrecht, Limburg, Zuid-Holland en Zeeland gingen klinieken dicht. Op vragen over de financiële gevolgen van de sluitingen gaat Evidensia niet in. De leegloop wordt versterkt doordat personeel bij de concurrentie ook schaars is, waardoor veel vertrokken mensen gemakkelijk elders een nieuwe baan vinden. „Veel mensen lopen ook weg omdat er wel vraag naar ze is”, zegt de Groningse dierenarts Maikel Koot. „Je kunt je principes een rol laten spelen bij het vinden van een baan.”
Evidensia werkt eraan om zes van de 24 gesloten klinieken zo snel mogelijk te kunnen heropenen, schrijft de woordvoerder. „We wachten momenteel op de bevestiging van de exacte datum. Daarnaast zullen drie klinieken die momenteel gesloten zijn, worden gefuseerd met andere klinieken in de regio. Alle klanten van gesloten klinieken zijn hiervan op de hoogte gebracht en er is aangeboden hun huisdieren over te plaatsen naar de dichtstbijzijnde vestiging.”
