Mohamed al N., de broer van Ryan, kijkt op het papier voor zich, waar hij heeft opgeschreven wat hij wil zeggen over zijn zusje. Zijn lievelingszusje, dat niet meer leeft. Hij zit in een tunnel, zegt hij, in een donkere wereld. In een situatie waarin hij bij zijn familie hoort te zijn. Hij baalt van het beeld dat mensen van hem hebben, wat ze over hem zeggen op sociale media. Hij heeft zijn bruiloft gemist, zijn huwelijksreis. „Maar dat is lang niet mijn grootste zorg. Dat is dat ik mijn zusje nooit meer zal zien. Omdat ze er niet meer is.”
Eind mei werd de net achttien jaar geworden Ryan uit het Friese Joure dood gevonden in het water aan de Knardijk in Lelystad. Ze is door geweld om het leven gebracht. Haar twee broers Muhanad en Mohamed al N. – twee twintigers – en haar vader Khaled al N. zijn daar volgens justitie bij betrokken. Vader Khaled is kort na Ryans dood naar zijn thuisland Syrië gevlucht, via Bremen naar Turkije en daar de grens over. Daarom staan voorlopig alleen de broers voor de rechter.
Volgens het OM zou de keel van Ryan zijn dichtgeknepen en werd haar mond dichtgeplakt met ducttape, ook werden haar polsen en enkels met hetzelfde tape omwikkeld. Ze werd met haar hoofd naar beneden in het water gevonden door een medewerker van Staatsbosbeheer. In het onderzoek zijn aanwijzingen naar voren gekomen dat er sprake is van ‘eergerelateerd geweld’. Ryan zou de famili-eer hebben geschonden, omdat ze zich te westers zou hebben gedragen. Hoe precies bleef vooralsnog onduidelijk.
619 zaken
Daders gebruiken eergerelateerd geweld om te voorkomen dat een familielid gedrag vertoont dat de eer van de familie zou schaden, of om die eer te herstellen. Het aantal gemelde zaken van dit soort geweld neemt toe. In 2023 werden bij het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd Geweld 619 zaken gemeld, tegenover 460 tien jaar eerder. Bij een kwart van alle zaken zijn mensen van Syrische afkomst betrokken, wat ze tot de grootste groep maakt.
Wilfred Janmaat, het hoofd van het expertisecentrum, zei eerder deze week tegen NRC dat hij wil dat onderzocht wordt of er in de inburgeringscursussen voldoende aandacht is voor eergerelateerd geweld.
De broers van Ryan zijn vrijdag allebei aanwezig in de rechtbank van Lelystad, voor een eerste zitting, waarin de zaak nog niet inhoudelijk wordt behandeld. Ze lijken op elkaar: afgetrainde jonge mannen, sportschoenen, zwarte kleding. Een van hen trilt zo nu en dan over zijn hele lichaam. Ze ontkennen dat ze hun zusje iets hebben aangedaan. Als de rechter vraagt wie het dan wel heeft gedaan, zeggen ze allebei: „Mijn vader.” Khaled al N. zou alleen hebben gehandeld volgens de broers, iets wat hij ook stelde in mails aan De Telegraaf en in appjes aan zijn vrouw, die tijdens de zitting werden besproken.
Zo stuurde hij aan zijn vrouw dat hij „al twee jaar” achter zijn dochter aan het aanrennen is en zij zich niet volgens zijn waarden, gebruiken, tradities en religie zou hebben gedragen. Vlak voor haar dood zou ze iets aan hem hebben bekend. „Ik heb haar vermoord in een erge woede nadat zij alles wat ze heeft gedaan had bekend”, appt hij zijn vrouw. En: „Ik bevestig je dat niemand er iets mee te maken heeft.”
Lees ook
Eergerelateerd geweld wordt vaker gemeld: ‘Nieuwkomers duidelijk maken dat kiezen van een partner een recht is’
Wasstraat
Of dat écht zo was, daar ging het vrijdag in de rechtszaal voornamelijk over. Volgens justitie waren de twee broers „onmisbaar” voor het plegen van de moord. Ze hebben hun zusje, die gezocht werd door hun vader, kort voor haar dood opgespoord in Rotterdam. Ze verbleef bij een vriend. Eerst wilde Ryan niet mee, zo blijkt uit getuigenverklaringen, omdat ze bang was dat haar vader haar zou vermoorden. Maar haar broers wisten haar gerust te stellen en ze stapte bij hen in de auto.
Die dag geeft Khaled in een groepsapp zijn zoons instructies, zo concludeerde de officier in de rechtszaal. Mohamed en Muhanad moesten een meer met een ingang vinden, het meer moest bovendien diep zijn. Het stoffelijk overschot van Ryan zou verzwaard moeten worden, teneinde geen sporen van haar achter te laten. „Laat de vissen haar opeten”, appte Khaled. Hij noemde zijn dochter onder meer een „teef.” Haar vader zei zijn zoons dat ze Ryans TikTok moesten wissen, iets wat volgens justitie later ook is gebeurd.
Op een zeker moment, zo is de analyse van justitie, is Khaled al N. zelf richting Lelystad gereden. Wat daar precies is gebeurd, is onduidelijk: geappt werd er niet meer. Maar volgens het OM reed Khaled samen met zijn zoons rond twee uur ’s nachts weer terug naar zijn woonplaats Joure. Een dag later ging de auto van een van de zoons door de wasstraat. Kort daarop nam Khaled de benen. De officier van justitie noemt het „wrang” dat Khaled al N. eerst jaren geleden van Syrië naar Nederland vluchtte en nu weer terug is gevlucht.
Jarenlang dreigen
De advocaten van de broers benadrukken juist dat zij geen rol hebben gespeeld bij de dood van hun zusje. Ze stellen dat hun cliënten nooit hadden verwacht dat hun vader de teksten in de appjes waar zou maken. Dat komt omdat hij al jarenlang meerdere leden van het gezin met de dood bedreigde, maar de daad nooit bij het woord voegde.
Ook zouden de broers in het verleden juist wél naar Nederlandse instanties zijn gestapt. De dag voordat Ryan dood werd gevonden, belde haar broer Muhanad nog met de wijkagent voor advies, omdat de familie problemen had met Ryan. Volgens advocaat Johan Mühren zou de politie wel de laatste zijn die Muhanad had gebeld, als hij kwaad in de zin had gehad.
De verklaringen van de broers leggen volgens de rechters weinig gewicht in de schaal. Er zijn genoeg redenen om ze langer vast te houden. Een datum voor een inhoudelijke behandeling is nog niet in zicht.
Lees ook
De vermiste Saman wilde zo graag een Italiaans meisje zijn
