Rusland heeft via koeriersdiensten in Europese landen explosieve pakketjes verstuurd, onder meer om een manier te vinden een bom aan boord te krijgen van vluchten naar de Verenigde Staten en Canada.
Een reeks branden in juli door ontploffende pakketjes bij overslagpunten in Polen, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk maken deel uit van een operatie door de Russische militaire inlichtingendienst GRU. Dat hebben westerse veiligheidsbronnen verklaard tegen onder meer The Wall Street Journal.
De Poolse openbaar aanklager, Katarzyna Calow-Jaszewska, zei dinsdag, zonder Rusland bij naam te noemen, dat “een groep buitenlandse saboteurs” pakketjes met verborgen explosieven had verstuurd via westerse koeriersdiensten in Polen en Litouwen die later ontploften of ontbrandden. Polen en Litouwen hebben in verband met de branden vorige maand een onbekend aantal arrestaties verricht.
Een hoge veiligheidsfunctionaris in Litouwen, Kestutis Budrys, zei dinsdag dat de operatie het werk was van Rusland. “We zien een escalatie van [Russische] operaties en het focus verschuift van het saboteren van infrastructuur naar acties waarbij mensen gedood kunnen worden.” Volgens Budrys “mag deze escalatie niet onbeantwoord blijven”.
Westerse inlichtingendiensten zeggen al langer dat Rusland zijn operaties opvoert tegen landen die Oekraïne steunen. Volgens Ken McCallum, chef van de Britse binnenlandse veiligheidsdienst MI5, proberen Russische agenten door brandstichting en andere sabotage-acties “chaos” te veroorzaken op Brits grondgebied en elders in Europa.
Aanslagen
Rusland, dat heeft heeft ontkend iets met de branden te maken te hebben, wordt er eveneens van verdacht eerder dit jaar aanslagen te hebben uitgevoerd op spoorwegnet en fabrieken in Duitsland, Tsjechië en Zweden.
In juli brak brand uit op een DHL-depot in Leipzig in een vrachtcontainer die op het punt stond ingeladen te worden in een vliegtuig. Omdat die vlucht was vertraagd, ontstond de brand niet in de lucht. Ook brak in dezelfde week brand uit bij een vervoersbedrijf bij Warschau, en bij een DHL-depot bij Birmingham.
Bij de twee ‘DHL-branden’ zou de oorzaak brandend magnesium zijn geweest, verborgen in elektrische massage-apparaten die vanuit Litouwen waren verstuurd. Magnesiumbranden zijn notoir moeilijk onder controle te krijgen, al helemaal in het vrachtruim van een vliegtuig in de lucht. In Jablonow duurde het twee uur voor de brand was geblust.
Hij kent Amerikaanse presidenten persoonlijk, zit aan tafel met Hollywoodsterren en bezocht Trump-rallies. Hij stond ook (als journalist) in de muitende menigte tijdens de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021. Michiel Vos is Amerika-correspondent en kent het land van binnenuit. De ochtend na de herverkiezing van Donald Trump bespreekt hij met Pieter van der Wielen hoe het kan dat Trump weer is gekozen als president. Over de woede die er heerst onder een groot deel van de Amerikanen, en hoe Trumps’ boodschap om ‘er met de bezem doorheen te gaan’ zo aantrekt. “De mensen zijn het zat, spuugzat. Elite, systeem, Wallstreet. Wat ervoor in de plaats moet komen maakt niet uit. Ze willen clean house.” De gevolgen van de overwinning van Trump zijn volgens hem nog onvoorspelbaar, maar het is duidelijk dat hij ‘wraak’ wil nemen en dat migranten, vrouwenrechten en internationale instituties zoals de NAVO er slecht voor staan. “‘Anxiety’ is nu het meest gehoorde woord in links-progressief Amerika.”
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Ze spraken elkaar al maanden nauwelijks meer en hadden dikwijls ruzie. Sterker nog, in maart vorig jaar had premier Netanyahu ook al eens geprobeerd om zijn populaire minister van Defensie Yoav Gallant te lozen. Maar op dat besluit moest de premier terugkomen, toen er in reactie daarop massale demonstraties en een nationale proteststaking uitbraken .
Dinsdagavond, toen Benjamin Netanyahu Gallant voor de tweede keer zijn congé gaf, gingen opnieuw duizenden Israëliërs spontaan de straat op om te protesteren, zij het minder massaal dan vorig jaar. Toen ging het om omstreden juridische hervormingen waar Gallant tegen was, omdat veel reservisten er een aantasting van de democratie in zagen en daarom niet langer bereid waren voortaan nog in het leger te dienen. Maar Netanyahu staat er na de recente klappen die de Israëlische strijdkrachten Hamas en Hezbollah hebben toegebracht sterker voor dan toen. En niets wijst er ditmaal op dat het ontslag wordt teruggedraaid.
Toch kwam het vertrek van Gallant, zelf een voormalig legeraanvoerder en gerespecteerd bij het militaire apparaat, voor velen als een schok. Oppositieleider Yair Lapid sprak van een „daad van waanzin” om de ervaren Gallant midden in de nog lopende oorlogen in Gaza en Libanon te vervangen door Israel Katz. De laatste was de afgelopen jaren minister van Buitenlandse Zaken en geldt als nauwe bondgenoot van Netanyahu, maar zijn militaire ervaring beperkt zich tot zijn diensttijd decennia geleden.
Internationaal Strafhof
Gallant is overigens ook de man die – ironisch genoeg samen met Netanyahu – kans loopt te worden aangeklaagd door het Internationaal Strafhof in Den Haag wegens Israëlische oorlogsmisdaden tijdens de Gaza-oorlog. Het Hof onderzoekt of het inderdaad een arrestatiebevel tegen beiden moet uitvaardigen, zoals aanklager Karim Khan wil. Wereldwijd is er veel kritiek op de meedogenloze manier waarop het Israëlische leger in Gaza – onder de politieke leiding van Netanyahu en Gallant – te werk is gegaan na de dodelijke aanval van Hamas op Zuid-Israël van 7 oktober vorig jaar.
Het lijkt geen toeval dat Netanyahu Gallant juist op de dag van de Amerikaanse verkiezingen uit zijn kabinet gooide, toen de ogen even niet op Israël waren gevestigd. Gallant, een militair in hart en nieren die Israëls veiligheidsbelang altijd voorop stelde, lag uitstekend bij de Amerikanen. De VS zijn veruit de belangrijkste wapenleverancier en bondgenoot van Israël in de huidige oorlogen. Terwijl Netanyahu een zeer stroeve relatie had met president Joe Biden, werkte Gallant soepel samen met zijn Amerikaanse collega Lloyd Austin. Beide mannen telefoneerden sinds het uitbreken van de Gaza-oorlog bijna honderd keer, meldden Israëlische media.
Netanyahu motiveerde zijn besluit dinsdag met het feit dat er een vertrouwenscrisis tussen hem en Gallant was ontstaan en dat die de besluitvorming over Israëls oorlogsvoering bemoeilijkte. Deze verdeeldheid speelde hun vijanden in de kaart, stelde hij.
Wat de premier er niet bij zei is dat Gallant er – met instemming van het seculiere deel van de Israëlische bevolking – op hamert dat elke jonge Israëlische man zijn dienstplicht behoort te doen, ook orthodoxen. Dit was tegen het zere been van Netanyahu’s orthodoxe coalitiepartners, die stellen dat de omstreden maar al decennia geldende vrijstelling voor orthodoxe jongens die in een talmud-school studeren gehandhaafd moet blijven. De twee orthodoxe partijen hebben al gedreigd de regering te laten vallen als Netanyahu toch akkoord gaat met een dienstplicht voor orthodoxe jongeren. Maandag liet Gallant nog 7.000 orthodoxen oproepen voor hun dienstplicht.
Gijzelaars
Een ander wrijfpunt tussen Netanyahu en Gallant, dat de ontslagen minister dinsdagavond op een persconferentie zelf ook aanroerde, betreft de noodzaak van een staakt-het-vuren met Hamas. Zo zouden de nog circa honderd overgebleven gijzelaars vrij kunnen komen in ruil voor Palestijnen uit Israëlische gevangenissen. Gallant meent – evenals de legertop – dat zo’n bestand de beste manier is om de gijzelaars vrij te krijgen. Netanyahu houdt echter vol dat Hamas beter eerst volledig kan worden vernietigd. Gallant en veel andere Israëliërs vrezen echter dat de meeste, zo niet alle gijzelaars zo’n aanpak niet overleven. Netanyahu’s extreemrechtse coalitiepartners hebben evenwel gedreigd het kabinet op te blazen als er zo’n bestand met Hamas zou komen.
Bij zijn persconferentie brak Gallant ook een lans voor een onderzoek naar de fouten aan Israëlische kant, die ertoe leidden dat strijders van Hamas op 7 oktober 2023 vrijwel ongehinderd diep in Zuid-Israël konden doordringen. Hiertegen heeft Netanyahu – destijds ook al regeringsleider en feitelijk dus de voornaamste verantwoordelijke – zich steeds verzet, mede uit vrees dat dit hem politiek de kop zou kosten.
Netanyahu’s talrijke critici in Israël zien Gallants ontslag als een nieuw bewijs dat de premier zijn eigen belangen steevast laat prevaleren boven het nationaal belang. Commentatoren suggereren dat de premier het ook niet bij het ontslag van de voor hem lastige minister van Defensie wil laten. Ook de huidige legerchef, generaal Herzi Halevi, en het hoofd van de binnenlandse veiligheidsdienst Shin Bet, Ronen Bar, die beiden soms aanvaringen met Netanyahu hebben gehad, zou dit lot wachten. Medewerkers van de premier ontkenden weliswaar dat er zulke plannen bestaan, maar Netanyahu staat niet bekend om zijn vergevingsgezindheid jegens mensen die hem in de weg staan.
Lees ook
Over een bestand met Hamas is Israël net zo verdeeld als het kabinet
Nadat China in de afgelopen jaren onder Xi Jinping steeds autocratischer werd en Rusland onder leiding van Poetin aan een oorlog in een vreedzaam buurland begon, krijgt de westerse grootmacht VS met Donald Trump nu weer een president die ‘America first’ hoog in het vaandel heeft en die niets opheeft met multilateraal overleg.
In de afgelopen tien jaar is het idee dat regels en onderling beraad de omgang tussen staten moeten bepalen steeds verder op de achtergrond geraakt, terwijl het recht van de sterkste aan terrein won. Met de tweede termijn voor Trump wordt die ideëel-getinte internationale orde van recht en dialoog weer verder uitgehold. Het internationale klimaat-overleg bijvoorbeeld, zal nu nóg moeizamer worden.
Donald Trump laat zich in zijn buitenlands beleid leiden door twee tegenstrijdige impulsen. Hij houdt het liefst behoorlijk afstand tot conflicten ver weg. Hij heeft de Democraten herhaaldelijk de schuld gegeven van eindeloos durende oorlogen waar de VS in de afgelopen decennia bij betrokken waren. De kans dat de VS zich de komende jaren met een grote troepenmacht in een conflict mengen is niet zo groot. In zijn overwinningstoespraak woensdagochtend beloofde Trump dat hij geen oorlogen zal beginnen, maar ze zal beëindigen.
Transactie
Toch is hij geen zuivere isolationist. Hij wil óók dat de VS in de wereld sterk staan en kracht uitstralen. Hij beloofde woensdag ook een „machtige krijgsmacht”. Welk instinct op welk moment de doorslag zal geven is moeilijk te voorspellen.
De wereld zal daarnaast moeten leven met een westerse leider die elk internationaal contact ziet als deel van een transactie. In Trumps optiek kent elke onderhandeling maar één winnaar, en dat kan natuurlijk alleen hijzelf zijn. Dat geldt voor concurrenten én voor bondgenoten.
In vergelijking met acht jaar geleden is Trump nu beter voorbereid. Er liggen blauwdrukken voor zijn eerste honderd dagen klaar en met JD Vance heeft hij een jonge en dynamische vice-president aan zijn zijde die goed ligt bij zijn zoons en bij zijn held en helper Elon Musk.
Donald Trump laat zich in zijn buitenlands beleid leiden door twee tegenstrijdige impulsen
De overwinning van Trump en Vance is van groot belang voor Oekraïne. De VS zijn met afstand de belangrijkste bondgenoot van Kyiv in de oorlog met Rusland. Trump ziet niets in langdurige steun voor Oekraïne en wil dat er zo snel mogelijk onderhandeld wordt tussen Moskou en Kyiv. Vance heeft wel eens een vredesdeal geopperd waarbij Poetin een deel van het door Rusland bezette gebied in Oekraïne mag behouden en Oekraïne neutraal blijft en dus niet toetreedt tot de NAVO. Voor Kyiv zou zo’n uitkomst onverteerbaar zijn.
Voor Rusland is Trump in het verleden een lastige partner gebleken. Hij was openlijk complimenteus naar Poetin en zocht herhaaldelijk het gesprek, maar hij aarzelde ook niet sancties op te leggen. In Europa wekten de onderonsjes met Poetin argwaan die nooit is weggeëbd. Ook nu zal Europa héél goed letten op wat Trump met Moskou bespreekt.
Voor de traditionele vrienden van de VS in Europa breekt een onzekere tijd aan. Trump ziet de Europese Unie niet in eerste instantie als een club medestanders, maar als economische concurrenten. In zijn campagne heeft hij herhaaldelijk gedreigd met hoge invoertarieven. Als hij dat dreigement doorzet, zal Europa antwoorden met tarieven op Amerikaanse producten.
Kwetsbare bondgenoten
De tweede overwinning van Trump in acht jaar tijd toont bovendien aan dat een rechts-nationalistische wereldvisie in het Westen een steeds breder draagvlak krijgt. In Europa is de overwinning een steun in de rug voor de openlijke Trump-supporters als de premiers van Hongarije en Slowakije, Viktor Orbán en Robert Fico. Het betekent ook rugwind voor premier Giorgia Meloni in Italië, voor PVV-leider Geert Wilders en een hele reeks rechtse partijen in de Europese Unie, variërend van de AfD in Duitsland tot Rassemblement National in Frankrijk.
Hoe Trump 2.0 zal uitpakken voor de NAVO is ongewis. Trump heeft in het verleden twijfel gezaaid over de vraag of de VS een bondgenoot die aangevallen wordt wel zal verdedigen – de kern van de alliantie. Eenheid is de belangrijkste kracht van het bondgenootschap. Twijfels over de betrokkenheid van het met afstand machtigste land zijn funest. Bondgenoten die zich kwetsbaar voelen, zoals de Baltische landen, worden dan onzeker, vijanden en concurrenten voelen zich sterker.
Trump heeft ook wel gedreigd om uit de NAVO te stappen. Het dreigement werd vooral gezien als een manier om Europese landen die niet genoeg geld uitgeven aan hun krijgsmacht verder onder druk te zetten. Met zijn comeback zal de druk op Europa om op militair terrein snel zelfstandiger te worden, toenemen. Het is al twee decennia duidelijk dat de VS zich willen concentreren op de concurrentieslag met China en er steeds minder voor voelen op te treden als de beschermheer van Europa.
Een van Trumps favoriete woorden, zei hij tijdens de campagne is: ‘tarief’. Naast Europa moet ook China zich schrap zetten. Dreigde hij Europa met tarieven van 10 of 20 procent, richting Beijing schermde hij met 60 procent. Net als voor Europa geldt ook voor China dat er maar één manier is om Trumps invloed in te dammen: zelf sterker worden, zowel economisch als militair.
Eén van de rechtse politici die zich graag als sterke leider en Trump-vriend afficheert is de Israëlische premier Benjamin Netanyahu. De genegenheid, bleek acht jaar geleden is wederzijds. Het ligt voor de hand dat Trump Netanyahu nóg meer ruimte geeft in zijn strijd tegen Hamas en Hezbollah dan de huidige Amerikaanse regering.
Lees ook
Tussen hoop en vrees: wat betekent Trumps overwinning voor de rest van de wereld?
