Puzzelen met een kamikazebootje op de Zwarte Zee

Oorlog Wekelijks stuit Karel Knip in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen.

Deze week: een Russisch schip had geen grammetje averij na een Oekraïense aanval.

Vertraagd fragment van de beschieting van de zeedrone, met duidelijke weerkaatsing van de lichtspoorkogels.
Vertraagd fragment van de beschieting van de zeedrone, met duidelijke weerkaatsing van de lichtspoorkogels. Beeld Zvezdanews

Niet alleen vampiers missen een spiegelbeeld, ook sterren hebben er geen. Niet in de grachten en vaarten van de grote stad, tenminste. Kijk zelf: je ziet ze niet. Afgelopen week, op de late avond van 27 mei, lukte het zelfs niet om de weerkaatsing van Venus op de Amstel te vinden. De maan was prominent aanwezig, zilverwit en lang uitgerekt door het golvenpatroon, de stralende Venus was onvindbaar.

Minnaert had er in 1937 al voor gewaarschuwd: in de grote stad is het te licht, daar lukt het niet om de terugkaatsing van sterren te zien. „Buiten wel, mits men kijkt in een plas of een vijvertje bij windstil weer. Bij donkere nacht is de weerspiegeling een zeer mooi gezicht.” In Amsterdam was het probleem vooral dat er zoveel andere reflecties waren. Je wist niet waar je kijken moest.

Nu gaan we terug naar de vroege ochtend van 24 mei toen ergens op de zuidelijke Zwarte Zee kort na zonsopgang het Russische inlichtingenschip Ivan Choers door drie Oekraïense zeedrones werd aangevallen. De Russen zelf maakten de aanval een paar uur later bekend. Een adembenemende video van zeven seconden liet zien hoe een vanaf stuurboordzijde aanstormende drone door vuur van een machinegeweer werd uitgeschakeld. Binnen twee seconden vloog het onbemande bootje de lucht in.

Voor de gek gehouden

Maar een dag later presenteerde Oekraïne een video die aantoonde dat één Oekraïense drone het inlichtingenschip wel degelijk had weten te bereiken. Hij had zelf gefilmd hoe hij, naderend van bakboordzijde, uiteindelijk bij het achterschip arriveerde. Prompt werd gespeculeerd over de zware schade die de Ivan Choers moest hebben opgelopen. Misschien was ze wel gezonken.

Op 26 mei kwam er nog een springerig filmpje achteraan met vage kleurenbeelden van twee of drie explosies in de buurt van het schip. Toen wist iedereen zeker: ’t is niet goed met de Choers gegaan. En dan wordt het 27 mei en tonen de Russen de feestelijke terugkeer van het schip in Sebastopol. Ze had geen schrammetje averij opgelopen en ging weer op haar vaste ligplaats liggen. Een bandje speelde muziek en het feilloos werkende machinegeweer kreeg wat extra aandacht.

Een geslaagde Oekraïense aanslag die geen enkele schade aanricht: dat vraagt om nader onderzoek. Wie heeft wie voor de gek gehouden? Waren de verschillende video’s wel echt, is er gemanipuleerd?

Uit het Russische filmpje: de beschieting van de zeedrone met lichtspoorkogels.
Beeld Zvezdanews

Wat na enig puzzelen duidelijk werd was dat de Russische cameraman die op 25 mei ’s ochtends vroeg de naderende drone filmde maximaal had ingezoomd. Het plastic kamikazebootje van 5,5 meter lang was minder dichtbij dan het lijkt. Je ziet het aan de perspectivische verkorting van zijn zigzag-spoor en aan de baan van de lichtspoorkogels die al een duidelijke parabolische kromming vertoont.

Wat de afstand tussen drone en schip precies was leek moeilijk te bepalen omdat er geen informatie was over de beeldhoek (openingshoek) van de gebruikte camera. Maar bij nader inzien bleken sommige lichtspoorkogels prachtig te weerkaatsen in de golven zodat je zomaar kon zien wáár ze vlogen. Er is er één te volgen vanaf het moment dat hij wordt afgeschoten tot hij pal naast de drone vliegt. De vlucht is in zeven videoframes gevangen. Omdat de Russische video 25 frames per seconde vertoont weten we dat de vlucht dus 0,28 seconde duurde. De kogels (kaliber 14.5 mm) die uit het genoemde machinegeweer komen hebben volgens de tabellen een startsnelheid (muzzle velocity) van 1005 m/s. Dat brengt de afstand van de drone tot het schip op 280 meter. Het is een schatting, maar minder dan 250 meter zal het niet geweest zijn.

Een tweede drone

Binnen hoeveel seconden had de drone het schip kunnen bereiken? Dat valt af te leiden uit film nummer twee: de film die vanaf een tweede drone werd gemaakt door de camera die erbovenop is gemonteerd. Diens openingshoek is af te leiden uit de beelden die hij maakte toen hij vlak bij de Choers was. Een hoek van 65 graden is aannemelijk. Aan de hand hiervan, en het gegeven dat de Choers 96 meter lang is (maar verkort wordt waargenomen) is te berekenen dat de drone in de eerste 5,4 seconden van de video een afstand van 100 meter aflegde (van 410 tot 310 meter). Dat brengt zijn snelheid op ongeveer 67 km/u, een waarde die overeenstemt met wat tabellen toestaan. Inslag-fonteintjes laten zien dat ook op deze drone werd geschoten, de lage, zwarte kamikaze-bootjes werden wonderlijk vroeg gedetecteerd. Had de uitgeschakelde drone dezelfde snelheid dan was hij nog 15 seconden van een inslag verwijderd voor hij teloor ging.

Het is onduidelijk wat de status is van het rare, springerige en vage filmpje dat Ukrainska Pravda op 26 mei van de Oekraïense autoriteiten ontving. Je ziet er de Choers van stuurboordzijde gefilmd – misschien zijn het wel de laatste beelden van de uitgeschakelde drone – en je ziet wat lichteffecten die van explosies zouden kunnen komen. Het heeft allemaal tot niets geleid. Het moet wel zo zijn dat de drones net op het verkeerde moment of de verkeerde plaats ontploften. Een ontstekingskwestie.

Uit het Russische filmpje: de ontplofte zeedrone met grijze en zwarte rook.
Beeld Zvezdanews

Kijk ook nog even naar de rookwolken die de uitgeschakelde drone achterliet, een combinatie van grijs en zwart. Het grijs zal wel van de springstof komen, het zwart kwam waarschijnlijk van de dieselolie die nog resteerde. Hoeveel diesel is er nodig voor zo’n rookwolk, dat zou je ook wel willen weten. Als de drone uit Odessa kwam had hij een reis van 500 km achter de rug. Is er dan nog diesel over? Of werd hij vanaf een nabijgelegen moederschip op de Russen afgestuurd?