Opinie | Ook in een dorp moet een zwarte Nederlander zich gelukkig kunnen voelen. Een âlokale agenda slavernijverledenâ is een begin

Posted on June 27, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Keti Koti In kleinere gemeenten in ‘de provincie’ is nauwelijks aandacht voor het slavernijverleden, constateert Dave Ensberg-Kleijkers. Terwijl het racisme juist daar welig tiert.

27 juni 2023 om 18:00

Leestijd 3 minuten

Deelnemers aan de herdenkingstocht Memre Waka, begin juni. Deze herdenkingstocht kondigt het officiële begin aan van de Keti Koti-maand. Foto Jeroen Jumelet / ANP

Als ik in kleinere dorpen of stadjes in Zuid-Limburg, Midden-Brabant, Zuidoost-Drenthe of in de Achterhoek ben, is Keti Koti niet bepaald een begrip dat veel herkenning oproept. Onder Nederlanders die op relatief grote afstand van de Randstad wonen, lijkt aandacht voor het trans-Atlantisch slavernijverleden van Nederland niet te leven. Men heeft daar kennis genomen van de excuses die premier Rutte eind 2022 maakte namens de Nederlandse staat, maar niet meer dan dat. En dat is jammer, omdat het slavernijverleden óók daar doorwerkt in het heden.

Eén jaar woonde ik in het Brabantse Waspik, een dorp met iets meer dan 5.000 inwoners en onderdeel van de gemeente Waalwijk. Langer dan een jaar hield ik het om verschillende redenen niet uit. Toen ik het onderzoeksrapport Racistische overlast in Waspik (Forum, 2008) las, vielen de puzzelstukjes in elkaar. De „tamelijk gesloten gemeenschap” en overlast veroorzakende jongeren droegen bij aan een reeks aan racistische incidenten richting een zwart, Liberiaans gezin. Een gezin dat gevlucht was voor oorlog en in Waspik vrede dacht te vinden. Wat zij echter aantroffen, was een dorp waarin hun huis herhaaldelijk werd beklad met eieren. Wachtend op de bus kregen ze ‘Ga terug naar je eigen land’ naar hun hoofd geslingerd. De Liberiaanse kinderen werden op straat geïntimideerd als ze door het dorp liepen of fietsten. Regelmatig werden er apengeluiden gemaakt. Ook ontving het gezin bedreigingen of werden ze uitgescholden. Dit soort ‘anti-zwart racisme’ vindt zijn wortel in het trans-Atlantisch slavernijverleden.

Ontmenselijking

Ruim drie eeuwen lang zijn Afrikanen door Nederlanders tot slaaf gemaakt, verscheept en te werk gesteld op plantages in Suriname of op Caribische eilanden. Deze trans-Atlantische slavernij was een economisch systeem dat moreel werd gerechtvaardigd door zowel kerk als staat. Een rechtvaardiging die gepaard ging met de ontmenselijking van zwarte Afrikanen. Ze werden beschouwd als minderwaardige, door God vervloekte schepsels zonder ziel. Dieren hadden een beter leven dan Afrikaanse tot slaaf gemaakten. De trans-Atlantische slavernij was in alles een racistisch systeem, voortkomend uit een wit superioriteitsgevoel dat het collectieve mens-, maatschappij- en wereldbeeld bepaalde.

Lees ook: Bij Keti Koti gaat het om de trans-Atlantische slavernij

Als op 1 juli 1863 de slavernij formeel bij wet wordt afgeschaft, is het racisme nog volop aanwezig in alle delen van het Koninkrijk der Nederlanden. En ook nu is racisme volop aanwezig in alle facetten van onze samenleving. Van etnisch profileren door politie en marechaussee tot het Toeslagenschandaal. Van alledaags racisme op de arbeidsmarkt, woningmarkt, in het onderwijs, in voetbalstadions of in de openbare ruimte: het racisme dat de Nederlandse samenleving in het verleden met verregaande gevolgen heeft vergiftigd, bevindt zich nog altijd in ons collectieve lichaam.

Er is echter hoop. Steeds meer Nederlanders, wit en zwart, gaan met elkaar in dialoog over (on)bewuste vooroordelen en over de doorwerking van het slavernijverleden. In het onderwijs leert de jeugd ook steeds meer over historische feiten en hedendaagse consequenties daarvan. Er komt een nationaal slavernijmuseum en wellicht wordt 1 juli ooit wel een officiële feestdag. Maar dat is niet voldoende. Juist in kleinere gemeenten in ‘de provincie’ is er nauwelijks aandacht voor het slavernijverleden en racisme. Hierin ligt een rol weggelegd voor de lokale overheid als hoeder van het algemeen maatschappelijk belang en uitvoerder van de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen.

Inclusieve samenleving

De racistische overlast in Waspik kon mede zo hoog oplopen omdat de gemeente te lang, te laks omging met alle signalen van wijdverspreide vreemdelingenhaat, geen regie voerde over de aanpak van discriminatie en racisme en onvoldoende inhoudelijk deskundig was. Ik vrees dat wat in 2008 voor Waspik gold, anno 2023 nog steeds voor veel andere kleine dorpen en hun gemeenten geldt.

Gemeenten kunnen en moeten meer doen om een ‘nieuw Waspik’ te voorkomen

Het kabinet maakt serieus werk van het ‘Herdenkingsjaar slavernijverleden’, dat loopt van 1 juli 2023 tot 1 juli 2024. Gemeenten kunnen niet achterblijven als de meest nabije overheidslaag voor alle burgers. Een ‘Lokale Agenda Slavernijverleden’ kan helpen om in alle 342 gemeenten regie te voeren op dit voor alle Nederlanders belangrijke onderwerp. Want alle Nederlanders verdienen een gelijke behandeling, de ruimte om zichzelf te kunnen en te mogen zijn en om zich veilig te voelen. Precies zoals is verankerd in het eerste artikel van onze Grondwet.

Gemeenten kunnen en moeten meer doen om een ‘nieuw Waspik’ te voorkomen. Een Lokale Agenda Slavernijverleden kan een integrale, structurele manier zijn om samen met het maatschappelijk middenveld stappen te zetten richting een beschaafder Nederland. Een inclusieve samenleving met minder racisme en meer menswaardigheid en gelijkwaardigheid. 160 jaar na de formele afschaffing van de racistische slavernij is het tijd voor de morele effectuering daarvan in het alledaagse Nederland. Zodat iedere, zwarte Nederlander ook in dorpen als Waspik een mooi en gelukkig leven kan hebben.

Overheid houdt dit jaar 3,2 miljard euro over, blijkt uit de Najaarsnota

admin
November 29, 2024
0

Het lukt het kabinet dit jaar opnieuw niet om al het geld dat zij van plan was om uit te geven, ook daadwerkelijk op te maken. Dat blijkt uit de laatste update van de begroting van 2024, de Najaarsnota. Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) vond een bedrag van 2,1 miljard euro dat is blijven liggen. Daarnaast heeft het kabinet een aantal financiële mee- en tegenvallers die de schatkist per saldo 1,2 miljard euro opleveren.

Een van de financiële meevallers is op de asielbegroting gevonden. Dat komt vooral doordat er minder asielzoekers naar Nederland komen dan verwacht, schrijft de minister. Ook hoeft Nederland minder aan Brussel af te dragen dan voorspeld, doordat de Europese Unie meer boete-inkomsten int dan begroot.

Onderwijs

Het kabinet voorspelde voor 2024 overigens dat een veel hoger bedrag dan 3,2 miljard euro op de plank zou blijven liggen: 8,5 miljard euro. Het is, zegt een woordvoerder van het ministerie van Financiën, gebruikelijk dat het meeste niet uitgegeven geld pas aan het eind van het jaar gevonden wordt. Mocht dat anders lopen, dan stijgt het begrotingstekort.

Doordat het kabinet rekening hield met niet uitgegeven geld, verandert het verwachte begrotingstekort over dit jaar amper. Dit komt uit op 1,5 procent van alles wat er in Nederland verdient wordt. Het ministerie van Financiën verwacht dat de schuld aan het einde van dit jaar uitkomt op 43,9 procent van het bbp, vergelijkbaar met het percentage dat in september werd verwacht.

Deze dagen onderhandelt de coalitie met de oppositie over de onderwijsbegroting. De oppositie wil 1,3 miljard euro van de aangekondigde bezuinigingen op onderwijs van tafel krijgen. De 552 miljoen euro die het ministerie van OCW niet uitgegeven krijgt, kan niet ingezet worden om bezuinigingen terug te draaien, zei Dick Schoof tijdens zijn persconferentie op vrijdagmiddag. Hij verwijst naar het feit dat het kabinet al rekening hield met niet uitgegeven geld.

Boeren moeten goed kunnen verdienen aan natuurherstel, vinden BBB-bewindslieden

admin
November 29, 2024
0

Het kabinet Schoof schetst geen vergezichten meer van duurzame landbouw, met biologische productie en een kleinere veestapel. Dit kabinet verbindt zich aan wettelijke doelen voor natuur, water en klimaat, maar ze moeten wel „haalbaar” zijn en boeren die erbij helpen moeten er „een goede boterham” aan verdienen.

In een paar Kamerbrieven schetsten BBB-minister Femke Wiersma en BBB-staatssecretaris Jean Rummenie vrijdag hoe hun beleid eruit gaat zien. In grote lijnen dan, want veel moet nog uitgewerkt en uitgevochten worden binnen de coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB.

De belangrijkste stap wordt een omslag naar een nieuw uitstootbeleid, waarbij boeren zelf verantwoordelijk worden voor stikstof, broeikasgassen en de waterkwaliteit. Maar de invoering daarvan kan best eens tot 2030 duren, erkende Wiersma na afloop van de ministerraad.

De problemen rond natuurherstel, vergunningverlening en de PAS-melders (gedupeerde boeren zonder vergunning) zullen de komende jaren naar verwachting blijven spelen. Net als de rechtszaken over stikstof, zoals de lopende bodemprocedure van Greenpeace of de bezwaarprocedures van milieugroep MOB.

Kritische meerderheid

Begin deze maand lekte al een voorstel uit voor de verdeling van het budget van 5 miljard euro (voor 2026-2030), waar het kabinet onderling verdeeld over bleek. Onder druk van een Kamermeerderheid die kritisch is tegenover de BBB-visie op landbouw en natuur, inclusief coalitiepartijen VVD en NSC, zijn die getallen wat gaan schuiven. Meer dan een grove, voorlopige verdeling van de 5 miljard euro kon Wiersma vrijdag nog niet naar buiten brengen. Maar zo heeft zij toch iets van financiële dekking voor een gepland Kamerdebat komende week. Het kabinet belooft meer duidelijkheid te geven rond de publicatie van de Voorjaarsnota.

Andere partijen zijn beducht dat BBB te veel geld wil steken in subsidies voor technische innovatie, zoals luchtwassers, schonere stalvloeren en robotisering. In vergelijking met het uitgelekte voorstel, gaat nu mogelijk minder geld naar innovatie en het nieuwe uitstootbeleid voor boeren: niet 2,25 miljard euro maar tussen de 1,25 en 2,5 miljard.

Nieuwe afkorting

Het vorige kabinet Rutte IV had het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) voor stikstof, natuur, water, bodem en klimaat, met een beoogd ‘Transitiefonds’ van 25 miljard euro. Dat heeft dit kabinet geschrapt, in plaats daarvan komt nu een nieuwe afkorting: Ruimte voor Landbouw en Natuur (RLN).

Dit nieuwe RLN-beleid richt zich niet op heel Nederland, maar vooral op specifieke gebieden die onder druk staan door vervuiling door de landbouw, zoals veenweidegebieden, beekdalen en land rond kwetsbare Natura-2000-gebieden.

Het kabinet spreekt daarbij steeds van de verbinding tussen natuur en landbouw, waarbij ook de gelden soms door elkaar lopen. Zo is er los van het eenmalige budget van 5 miljard euro ook jaarlijks 500 miljoen euro voor „agrarisch natuurbeheer” door boeren. Het gaat hier bijvoorbeeld om kruidenrijk gras om weidevogels aan te trekken, een goede waterhuishouding of het planten van bomenrijen op boerenland.

Op dit moment is er al een regeling van 120 miljoen euro, waar 12.000 boeren aan meedoen en op 100.000 hectare aan agrarisch natuurbeheer wordt gedaan. Met jaarlijks 500 miljoen euro wil het kabinet dit uitbreiden naar 280.000 hectare. Zo moeten boeren helpen om aan wettelijke natuurdoelen te voldoen, en minister Wiersma wil hen in ruil „langjarige financiële zekerheid” bieden. Hoe de overheid de effecten voor natuur en milieu wil meten en bijhouden, wordt verder uitgewerkt.

Los van de jaarlijkse 500 miljoen euro voor agrarisch natuurbeheer trekt het kabinet ook eenmalig 500 miljoen euro uit voor natuurherstel in en rond Natura 2000-gebied. Dit was nog 750 miljoen euro in het eerder uitgelekte voorstel; hoe dit geld wordt besteed, moet eerst ook nog verder worden uitgewerkt.

De bekende ‘geitenpaadjes’ zijn ook nog niet verdwenen. Met de nieuwe Natuurherstelverordening moet Nederland binnen twee jaar een concept-natuurherstelplan inleveren in Brussel, schrijft staatsecretaris Rummenie. Er ís wel een uitzondering mogelijk waarbij „onvermijdelijke verslechtering” wordt toegestaan, mits er elders „effectief” natuur wordt hersteld of ontwikkeld. Het kabinet komt hier begin volgend jaar bij de Kamer op terug.

‘Reorganisatie Volksbank óók noodzakelijk als we in staatshanden blijven’

admin
November 29, 2024
0

Kun je als private bank je voor de maatschappij inzetten? Of is dat voorbehouden aan staatsbanken, omdat ‘op de markt’ altijd de belangen van de aandeelhouders de boventoon voeren?

Deze vragen komen al jaren op als het gaat over de toekomst van de Volksbank. De Tweede Kamer lijkt nu definitief te zeggen dat privaat en maatschappelijk niet samengaan: tijdens een commissievergadering over staatsdeelnemingen bleek zich donderdagavond een Kamermeerderheid af te tekenen voor een motie om de privatisering van de in 2013 genationaliseerde bank tegen te houden.

Tot verrassing van minister Eelco Heinen (Financiën, VVD), die met een Kamerbrief begin oktober de privatisering juist in gang dacht te hebben gezet. En ook tot verrassing van de Volksbank zelf. „We hebben veel gesprekken gehad vooraf, ook met Kamerleden. En we hadden daaruit niet de conclusie getrokken dat er weerstand was tegen privatisering”, vertelt bestuursvoorzitter Roland Boekhout in een telefoongesprek met NRC.

De Volksbank is voorstander van privatisering – en dan bij voorkeur via een onderhandse verkoop aan een private partij. Volgens Boekhout is juist in private handen het beste te garanderen dat het maatschappelijke profiel van de Volksbank behouden blijft. „Dat is kennelijk in de communicatie naar de parlementsleden niet helemaal aangekomen.”

De Volksbank is momenteel op afstand de vierde bank van Nederland, na ING, Rabobank en ABN Amro. De staatsbank heeft zich de afgelopen jaren geafficheerd als een maatschappelijke bank, die de belangen van de aandeelhouder, de medewerkers, klanten en maatschappij even zwaar laat meewegen. Als onderdeel daarvan heeft de bank veel meer filialen opengehouden dan de grote zusters: 75 procent van de 850 bankvestigingen die Nederland nog telt zijn van Volksbank-dochters SNS en Regiobank.

Snijden in aantal filialen

Onder meer GL/PvdA, maar ook PVV en NSC koppelden in het debat de ingezette privatisering met de aankondiging van de Volksbank vorige week om toch te gaan snijden in dat filialennetwerk. „Nu is al te zien dat de bank in afwachting van een mogelijke verkoop kantoren sluit”, zei PVV’er Henk de Vree bijvoorbeeld. „Daarmee wordt de maatschappelijke functie uitgehold.”

Volgens Volksbank-baas Boekhout zijn het voornemen om te privatiseren en de reorganisatie – die, zo benadrukt de topman, al in de zomer in hoofdlijnen was aangekondigd – helemaal niet gekoppeld. „Wij delen de wens van de minister om te privatiseren en om dat zo snel mogelijk te willen doen. Maar ook zonder die wens zouden we deze transformatie ingezet hebben.”

Winst maken voor een bank is als zuurstof voor een mens

Roland Boekhout
bestuursvoorzitter Volksbank

De reorganisatie – waarin ook 15 procent van de banen bij de bank verdwijnt en vier van de vijf merken worden geschrapt – moet volgens Boekhout ervoor zorgen dat de bank beter aan wet- en regelgeving kan voldoen en financieel gezonder wordt. „Dat is inderdaad een noodzakelijke voorwaarde voor een privatisering. Maar óók voor een bank in staatshanden.”

De Kamerleden gaan er volgens Boekhout aan voorbij dat ook een staatsbank winst moet maken om te kunnen bestaan. „Winst maken voor een bank is als zuurstof voor een mens”, stelt hij. „Je moet als bank altijd kapitaal aanhouden om een buffer voor tegenslagen te hebben, als ook om te kunnen groeien. Voor iedere hypotheek die wij verkopen moet een stukje kapitaal opzij gezet worden. En de enige vorm waarop een staatsbank kapitaal kan krijgen is door zelf winst te maken en dat niet allemaal als dividend uit te keren.”

Behoud landelijk netwerk

Boekhout heeft uit het debat opgemaakt dat de Kamerleden denken dat een bank die winst maakt op gespannen voet staat met een bank die duurzaam en maatschappelijk verantwoord is en goede dienstverlening aanbiedt. „Dat is helemaal niet zo.” Winstgevendheid is volgens Boekhout juist noodzakelijk om een „landafdekkend” vestigingennetwerk in stand te houden. Want dat is de Volksbank nog steeds van plan, benadrukt hij. „Ja, we hebben nu zeshonderd vestigingen en dat is voor een klein landje als Nederland heel erg veel. Dat willen we optimaliseren. Hoeveel we er gaan sluiten, is nog niet helemaal becijferd. Het moet economisch wel passen. Maar dat het er vele malen meer gaan zijn dan welke van onze concurrenten ook aanbieden, dat moge duidelijk zijn.”

De Volksbank zegt ervan overtuigd te zijn dat zij een winstgevend model kunnen maken van een bank met een landelijk netwerk aan fysieke vestigingen – zoals andere banken dat niet hebben gekund. „Wij claimen dat we dat wel kunnen. Daarmee ben je als bank superattractief. Dat levert dan een mooie prijs op [bij verkoop] waar de belastingbetaler wat aan heeft. En die koper heeft er dan geen enkele baat bij om zo’n netwerk van vestigingen na de koop meteen de nek om te draaien.”

Luister naar