Burgers kunnen een ’terrorismevinkje’ krijgen zonder hierover te worden ingelicht, en weten niet waar ze terechtkunnen als ze hierdoor in de problemen komen. Dat schrijft de Nationale Ombudsman in een dinsdag verschenen rapport over de zogeheten CTER-registratie, kort voor Contraterrorisme, Extremisme en Radicalisering.
De organisatie die het CTER-register bijhoudt is na de terroristische aanslagen in Parijs en Brussel in 2015 en 2016 opgericht om dergelijke scenario’s in Nederland te voorkomen. Sinds 2018 bestaat er een landelijke aanpak waarbij de politie en de Koninklijke Marechaussee personen registreren en monitoren die mogelijk een gevaar voor de samenleving vormen.
Eind vorig jaar schreef onderzoeksplatform Follow the Money dat tienduizenden Nederlanders een CTER-registratie hebben, terwijl slechts „enkele honderden” als potentieel gevaarlijk worden gezien. Toenmalig justitieminister Dilan Yesilgöz (VVD) ontkende destijds stellig. „Onze diensten werken dag en nacht keihard om ons veilig te houden en te beschermen tegen terroristen. Dat is wat erachter zit, en niet iets anders.”
Geweigerd bij de grens
Bij de ombudsman zijn de afgelopen jaren tien klachten binnengekomen van burgers die tegen problemen aanliepen die vermoedelijk het gevolg waren van zo’n ’terrorismevinkje’. Ze werden aan de grens van een vakantieland geweigerd, of zelfs gevangengenomen. Om hoeveel mensen dit gaat is niet bekend, partijen waarmee de ombudsman heeft gesproken zeggen dat het probleem „groter is dan nu zichtbaar”.
Burgers weten vaak niet dat ze een ’terrorismevinkje’ hebben, om wat voor redenen en met welke landen en instanties informatie over hen is gedeeld. Inzageverzoeken leveren vaak niets op. De ombudsman noemt het „vrijwel onmogelijk” om een CTER-registratie aan te vechten en vindt dat een slechte zaak: „Beslissingen van de overheid moeten navolgbaar, uitlegbaar en controleerbaar zijn”, zegt Reinier van Zutphen.
Mensen die vermoeden dat ze CTER-geregistreerd zijn kunnen terecht bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Die mag controleren of de registratie op terechte gronden is gebeurd. De weg naar de AP is maar weinig mensen bekend: de organisatie kreeg afgelopen jaren slechts één klacht binnen, zegt ze tegenover persbureau ANP.
Lees ook
De angst van betogers voor het ‘smoelenboek’ van de politie
„Schandalig” vindt de Amerikaanse president Joe Biden de arrestatiebevelen van het Internationaal Strafhof (ICC) tegen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en de voormalige minister van Defensie Yoav Gallant. Dat zegt hij donderdag in een korte verklaring. Donderdag heeft het ICC arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen de Israëlische politici, op grond van verdenkingen van een serie oorlogsmisdaden tijdens de Israëlische belegering van Gaza.
Biden hekelt het bevel en stelt dat Israël en Hamas niet met elkaar vergeleken kunnen worden, maar vindt dat het ICC dat wel doet. Het ICC vaardigde donderdag ook een arrestatiebevel uit tegen Hamas-leider Mohammed al-Masri, beter bekend onder de naam Mohammed Deif. Dat vanwege zijn verantwoordelijkheid voor de terreuraanval van Hamas op Israël in oktober vorig jaar. Het is onzeker of Deif nog leeft.
Netanyahu, Gallant en Deif kunnen met de bevelen gearresteerd worden zodra zij zich op grondgebied bevinden van landen die zich bij het ICC hebben aangesloten. Nederland gaf donderdag aan het arrestatiebevel uit te zullen voeren. Israël en de Verenigde Staten erkennen de juridische macht van het Strafhof niet. Formeel gezien kunnen hun burgers daardoor niet berecht worden door het Internationaal Strafhof. Maar het ICC verwierp die redenering, omdat de vermeende oorlogsmisdaden werden gepleegd in Palestina, dat de jurisdictie van het strafhof wel accepteert.
Woensdag hebben de Verenigde Staten nog een veto uitgesproken over een resolutie van de VN-veiligheidsraad voor een staakt-het-vuren in Gaza, omdat er niet genoeg nadruk zou liggen op onmiddellijke vrijlating van gijzelaars in Gaza. Het was de vierde keer dat de VS een voorstel over een bestand in Gaza blokkeerden sinds het uitbreken van het huidige conflict op 7 oktober 2023, ondanks meerdere oproepen van het Witte Huis om burgerdoden te voorkomen en meer humanitaire hulp toe te laten voor de Palestijnen in Gaza.
De Amerikaanse president Joe Biden bij een bijeenkomst van G20-landen in Rio de Janerio. Foto Pablo PORCIUNCULA / AFP
Goedemorgen en welkom in het economieblog van vrijdag 22 november! We beginnen de dag met een bondig nieuwsoverzicht.
Alphabet, het moederbedrijf van Google, boekte donderdag verliezen op de beurs in New York. Het techbedrijf sloot 5 procent lager. Beleggers reageerden op het nieuws dat het Amerikaanse ministerie van Justitie de machtspositie van Google op wil breken door onder meer de populaire browser Chrome te verkopen.
De voorzitter van de Amerikaanse beurswaakhond Gary Gensler heeft aangekondigd op 20 januari op te stappen. Dat is de dag van de inauguratie van Donald Trump als nieuwe president van de Verenigde Staten. Het vertrek van Gensler, die werkte aan de regulering van cryptomarkten, maakt de weg vrij voor een nieuwe door Donald Trump benoemde toezichthouder. Trump liet tijdens zijn campagne al weten dat hij niets moest hebben van de regulatieagenda van Gensler.
Nieuws uit eigen land dan. De huizenprijzen zijn afgelopen maand gestegen – alweer. In oktober waren koopwoningen 0,8 procent duurder dan in september. Vergeleken met oktober vorig jaar bedroeg de stijging 11,5 procent, zo blijkt uit cijfers van CBS en het Kadaster.
Een royaltynieuwtje tot slot. De kroning van Charles kostte de Britse belastingbetaler zo’n 72 miljoen pond (ruim 86 miljoen euro), zo staat in een Brits overheidsrapport. De kroning, die anderhalf jaar geleden plaatsvond, was een koopje vergeleken met de begrafenis van Charles’ moeder, Koningin Elizabeth II. Haar uitvaart kostte met 162 miljoen pond namelijk bijna twee keer zoveel.
Het economieblog van gisteren is hier terug te lezen. Als je ons wilt laten weten wat je van het economieblog – sinds september in de lucht – vindt, dan horen we dat graag in deze enquête.
Gary Gensler tijdens een interview in New York eerder dit jaar. Foto Mike Segar/Reuters
Nee, hij houdt niet zo van stilzitten. Zijn promotie aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit is nog maar net achter de rug en Dirk-Jan Laan gaat alweer op weg. Dit keer voor een looptocht van een paar maanden door Nieuw-Zeeland. Na zijn middelbareschoolexamen trok hij daar al een half jaar rond. „Die reis heb ik toen niet kunnen afmaken door blessures, maar dat gaan we nu dus wel doen.”
Intussen is hij ook reisleider geworden en zou hij de wereld ook graag eens ontdekken als barman, of schoonmaker. Zijn cv onderstreept het ambulante karakter van de jonge doctor (32): lange trektochten door Wales, IJsland, Japan. Met een vriend schreef hij een wijsgerig boek over een lifttocht naar Hongkong, Een filosofie voor het onderweg-zijn (2022).
Vanwaar die Wanderlust? „Het zat er al vroeg in. Toen mijn vader op mijn zesde een keer zei dat we onder de sterren gingen slapen, stond ik om vijf uur ’s ochtends al klaar met mijn opgerolde slaapzakje.” Het effect? „Lopend kom je in een meditatief ritme. Het gaat niet meer om het idee dat je ergens heen gaat, maar om het onderweg-zijn. Dat is een indringende manier om de wereld te ervaren.”
Nu zat hij lang stil, voor zijn dissertatie over ‘de weg’ – niet die van Tao, maar letterlijk, over de wegen van het 17de-eeuwse Engeland, op het breukvlak van de industriële revolutie tot en met de moderne motorways. „Ik wilde nagaan waar onze huidige wegen vandaan komen.” Aan de hand van historische case studies en van filosofen als Foucault en Deleuze onderzoekt Laan hoe ‘de weg’ vanaf de achttiende eeuw van karakter veranderde. Van een „recht” op doorgang, beheerd door een gemeenschap, werd die steeds meer een middel van elites en overheden om mobiliteit en menselijke lichamen te „disciplineren”, met regels en voorschriften. Tegelijk produceerde de toegenomen mobiliteit een groot subjectief gevoel van vrijheid en nieuwe mogelijkheden. „Zoals dat ik hier nu snel kon komen om over mijn proefschrift te praten. Honderd jaar geleden had dat twee dagen geduurd.”
Meer verkeer over slechtere wegen
Laan koos voor Engeland, omdat sociale en technologische ontwikkelingen daar mooi samenkwamen: de inperking van gemeenschappelijke gronden (en wegen), de komst van spoorwegen en, in de 20ste eeuw, de aanleg van motorways. „In de 18de eeuw werden wegen al steeds intensiever gebruikt, waardoor ze slechter te begaan werden. Dat leidde tot irritatie bij de zakelijke en politieke elites, want het kostte tijd en in het opkomende kapitalisme was tijd geld. Op dat moment zie je in Engeland een botsing ontstaan tussen dat nieuwe efficiëntiedenken en een ouder, meer communaal en pastoraal denken over de weg als verbinding tussen gemeenschappen.” Van een „recht” werd de weg een afgeperkt stuk grond, beheerd door elites en overheden, met onderhoud betaald uit tolheffing.
Dat proces van regulering had een parallel in de snelle toename van enclosures, de private opdeling van land dat tot dan toe gemeenschappelijk werd bewerkt. Gemeenschappelijke grond maakte plaats voor privébezit en officiële controle. „Veel mensen vielen buiten de boot met die grondverdeling. Zo kreeg je een arbeidersklasse zonder bezit, die nodig was voor de fabrieken.” Ook dat leidde tot een andere omgang met ruimte en meer regulering. Bijkomend gevolg: toegenomen mobiliteit. „Foucault wijst daar ook op. Als automobilist zit je ingesnoerd in allerlei voorschriften, figuurlijk en letterlijk. Maar je ervaart het als vrijheid.”
Inmiddels knarst en kraakt de omgang met de moderne weg ook. Laans proefschrift loopt uit op een overzicht van de problemen met hedendaagse mobiliteit, verkeersdoden en files. Daarop mist hij diepere reflectie. „Er worden heel concrete doelen gesteld binnen een bepaald kader. Minder files. Meer doorstroming, Maar je moet je afvragen of onze omgang met de weg als ontsluiting van de wereld niet ook heel ánders kan. Zeker met het oog op klimaat en duurzaamheid.” Laan deed mee aan enkele snelwegblokkades van Extinction Rebellion.
Interesse van Rijkswaterstaat
Wat stelt hij dan voor? „Dat werd me tijdens de promotie ook gevraagd. Ik heb geen panklare recepten, als filosoof wil ik vooral vanzelfsprekendheden ter discussie stellen. Nieuwe denkrichtingen openen over onze manier van mobiliteit en interactie met de wereld. We zijn de weg gaan zien als een noodzakelijk kwaad: onderweg-zijn moet zo snel mogelijk voorbij zijn. Het liefst zouden we onszelf teleporteren. Maar onderweg-zijn is ook de manier waarop we de wereld ontdekken. De plaatsen die je aandoet, de ruimte ertussen en de mensen die je ontmoet hebben hun eigen waarde.”
Natuurlijk is hij zelf ook wel benieuwd „welke praktische uitwerking mijn werk kan krijgen”. Het begin is er: Rijkswaterstaat heeft al interesse getoond in zijn onderzoek. Intussen pakt Laan, die zijn graad haalde als buitenpromovendus, zijn werk weer op als programmeur (hij zegt liever, minder eendimensionaal, „iemand die programmeert”) bij adviesbureau Quintens, dat overheden en bedrijven adviseert over duurzaamheid.
Maar eerst lonkt de weg – naar ergens anders. Na het academische werk wil Laan nodig weer uit zijn „bubbel”. „Een van de stellingen bij mijn proefschrift was dat filosofen zich meer op de wereld moeten richten en minder op elkaar. Dat geldt ook voor publieksfilosofen, dat blijft toch vaak een beetje zelfhulp-filosofie. Je kunt best wat steviger filosoferen, dat kunnen mensen best hebben.”
