Knieblessures houden veel voetbalsters weg van het WK. Toeval? Of hoog tijd voor grondig onderzoek?

Als het Nederlands elftal zondagochtend om half tien Nederlandse tijd in Nieuw-Zeeland aan het WK begint tegen Portugal, zit Vivianne Miedema thuis in Londen voor de televisie. De topscorer van Oranje ontbreekt door een kruisbandblessure voor het eerst op een eindtoernooi sinds 2015. Alleen als Nederland de finale haalt zit ze op 20 augustus in het Australische Sydney op de tribune. „Wat dat betreft ben ik gewoon een successupporter”, zegt Miedema begin deze maand na het uitzwaaiduel in Kerkrade tegen België. Ze maakte daar als speciale gast even onderdeel uit van de WK-selectie.

Miedema is zeker niet enige internationale topspeler die het WK in Australië en Nieuw-Zeeland mist door kwetsuur aan de knie. Haar ploeggenoot en levenspartner Beth Mead liep vorig jaar ook een kruisbandblessure op en laat in de selectie van Engeland een leemte achter. Naast de twee aanvallers van Arsenal zijn Leah Williamson (Engeland), Marie-Antoinette Katoto, Delphine Cascarino (beiden Frankrijk), Carolin Simon (Duitsland), Nadia Nadim (Denemarken), Ludmila (Brazilië) en Katie Rood (Nieuw-Zeeland) uitgeschakeld. Het is slechts een greep van spelers wiens kniebanden in aanloop naar het WK zwaar beschadigd raakten.

Lees ook deze WK-column: Voor een schijntje naar het WK? Nee, bedankt

De knieblessures zijn in aanloop naar het WK onderwerp van gesprek bij het Nederlands elftal. „Ik ben er niet rouwig om dat ik dit seizoen bij Paris Saint-German niet alles heb gespeeld. Want vele anderen die wél altijd aan alles meededen zijn nu geblesseerd”, zegt aanvaller Lieke Martens. Middenvelder Daniëlle van de Donk vindt het pijnlijk dat een aantal sterren ontbreekt. „Als je om je heen zoveel topspelers ziet omvallen, dan doet dat wel wat met je. Het wordt tijd dat er grondig onderzoek wordt gedaan.”

Onderzoek van de UEFA

De roep om onderzoek is zeker niet nieuw. In het verleden is er in verschillende landen ook gekeken naar het ontstaan van knieblessures bij vrouwen. Zo blijkt uit een in augustus 2019 gepubliceerde studie van de Universiteit van Tampere dat het aantal voorstekruisbandblessures bij Finse kinderen onder de achttien jaar van 2004 tot 2014 is verdubbeld. De grootste toename (143 procent) zagen de onderzoekers bij meisjes tussen de dertien en vijftien jaar.

De UEFA, die in het verleden tientallen onderzoeken naar knieblessures bij mannen liet doen, heeft de Zweedse orthopedisch chirurg en medisch adviseur van de Europese voetbalbond Markus Waldén er bij de vrouwen naar laten kijken. Uit data van de afgelopen vijf jaar van geblesseerde spelers bij topclubs als Manchester City, Olympique Lyonnais, FC Barcelona, AC Milan en Ajax. blijkt dat ieder topteam met 0,75 voorstekruisbandblessures per seizoen te maken krijgt. Dat is twee tot drie keer zoveel als bij de mannen. Toch vindt het voor het gevoel van de Nederlandse internationals nog veel vaker plaats. Miedema: „Alleen bij Arsenal zijn er al vijf. Het lijkt wel of iedereen een keer aan de beurt komt.”

Het antwoord op de vraag waaróm knieblessures vaker bij voetballende vrouwen voorkomen is volgens sportarts Edwin Goedhart niet zomaar te geven. „Uit het onderzoek van de UEFA blijkt inderdaad dat er een onderscheid is, maar er is niet gebleken dat er in de top echt van een enorme hausse sprake is”, legt de medisch manager van de KNVB uit. „Knieblessures komen soms in plukjes voor. Opeens hoor je dat dan van alle kanten. Maar de laatste maanden is dat alweer veel minder. Dus voor een deel is er ook gewoon sprake van verkeerde beeldvorming.”

Dat neemt volgens Goedhart, die in het verleden als hoofd van de medische staf van AZ ook met een vrouwenelftal te maken had, niet weg dat verder onderzoek „altijd goed is”. Het zijn zeer zware, ingrijpende blessures waardoor spelers zomaar een heel seizoen aan de kant staan, stelt hij. „Het is lastig te bepalen waar het precies aan ligt, omdat je maken hebt met veel verschillende factoren die een rol kunnen spelen. Je zou dus heel veel gevallen apart van elkaar moeten bekijken. Ik kan je nu al zeggen: dat gaat je niet lukken. Zelfs bij hamstringsblessures, waarvan er veel meer zijn, is dat moeilijk vast te stellen.”

Goedhart kent de theorieën dat vrouwen geblesseerd raken omdat ze soms over een breder bekken beschikken, dat hormonale factoren een rol spelen en dat het vrouwenlichaam minder bestand is tegen zware belasting. „Dat is mogelijk allemaal waar, maar daarmee heb je niet zomaar een oplossing gevonden”, zegt Goedhart. „Want hoeveel vrouwen lopen er dan met een breed bekken rond in de top? Heeft het zin om voor een komende menstruatie aan pre-activatie te doen? Moet je dat al niet sowieso doen? En het aantal vrouwen dat echt meer dan vijftig duels per seizoen speelt, is niet zo heel hoog. Maar laten we ook het mentale aspect niet onderschatten. Zit een speler wel lekker in haar vel? Is ze wel scherp?”

Tennisbal op een schoteltje

Goedhart probeert met „een mini-college” over de complexiteit van de knie meer duidelijkheid te scheppen. „Laten we naar de heup kijken: die is zo gebouwd, dat die vrijwel nooit uit de kom komt. De knie is een heel ander verhaal. Dat is alsof er een tennisbal op een schoteltje ligt. De stabiliteit moet komen van drie dingen: het bot, de banden en de spieren. Het bot doet in dit geval niks. En de kruisbanden zijn niet gemaakt om mee te voetballen. Dus moet het vooral komen van spierkracht en de aansturing”, legt Goedhart uit. „Dan hebben we het bijvoorbeeld over het aanleren van een goede landingstechniek. Weten spelers hoe ze moeten vallen om blessures te voorkomen?”

Volgens Goedhart is het gebrek aan beweging van de huidige generaties een deel van het probleem. Kinderen leren vandaag de dag in zijn ogen veel minder slim met hun lichaam om te gaan. Hij schetst een voorbeeld uit zijn eigen jeugd. „Vroeger stond er op ons speelplaatsje een hele hoge glijbaan. Aan het einde lagen geen rubber tegels. Nee, gewoon een kuiltje. En als het had geregend lag daar een plas in. Dus als je naar beneden ging, was je met verschillende dingen bezig. Je wilde niet te hard gaan. En ook niet te zacht. En je wilde droge voeten houden. Nu zijn er alleen nog maar lage glijbanen en haalt de gemeente de onderste takken van de bomen om te voorkomen dat erin wordt geklommen. Kinderen zijn gewoon veel minder goed motorisch onderlegd. En dat zie terug op het voetbalveld. Dáár ligt in mijn ogen de belangrijkste oorsprong van de problemen.”

Inhaalslag

Het voetbal voor vrouwen is volgens Danielle van de Donk bezig aan een inhaalslag die zich in zo’n razend tempo voltrekt, dat het vrouwenlichaam er soms nog niet voldoende voor is getraind. Met alle gevolgen van dien. „Ik raakte zelf geblesseerd aan mijn knie toen ik op mijn zestiende van twee keer trainen per week bij de jongens overging naar vrijwel iedere dag bij de vrouwen”, zegt Van de Donk. „De belasting is met de overvolle speelkalender alleen maar zwaarder geworden. Het is aan de FIFA, de UEFA en de bonden om daarbij de juiste balans te vinden. Want je zegt als voetballer niet zomaar af voor een groot toernooi.”

Wat dat betreft heeft Vivianne Miedema leergeld betaald. In gedachten gaat ze nog wel eens terug naar het fatale moment op 15 december 2022, de dag waarop ze in een wedstrijd voor de Champions League tegen Olympique Lyonnais een kruisband scheurt. Miedema is door een schijnbeweging even uit balans waardoor haar lichaam plots van links naar rechts beweegt. Ze voelde direct dat het mis was. Miedema: „Ik wist vrijwel meteen dat ik het WK zou missen. Ik heb het acht, negen jaar volgehouden en nu was mijn grens bereikt. Entertainment gaat nu vóór de gezondheid van de spelers. En dat mag natuurlijk niet zo zijn”. Ondanks alles zal Miedema proberen te genieten van het WK. „Ik zal in alle vroegte de wekker zetten om te gaan kijken. Het zal af en toe nog wel pijn doen. Maar ik hoop dat we heel ver komen en ik alsnog de lange reis mag maken.”