Drie dagen nadat Iga Swiatek op negentienjarige leeftijd als ongeplaatste speler totaal onverwacht Roland Garros heeft gewonnen, kijkt ze vanaf de achterbank naar haar vader die door de straten van Warschau rijdt. Hij is nerveus, kijkt steeds in zijn spiegels, waar hij ziet dat de auto wordt gevolgd door paparazzi. Drie dagen ervoor was Swiatek nog een talentvolle tennisser, nu is ze onderweg naar het presidentieel paleis waar zij met haar familie is uitgenodigd voor een speciaal voor haar georganiseerd banket.
Als eerste Poolse tennisser ooit die een grand slam won, is haar leven in één klap veranderd. Vanuit het niets is ze in Polen een nationale held. Iedereen spreekt over haar, iedereen wil wat van haar. Cameraploegen stationeren zich voor haar huis in een stadje onder Warschau. In restaurants herkennen mensen haar zelfs aan haar stem als ze eten bestelt. Tennissen heeft ze van jongs af aan geleerd, maar omgaan met de aandacht niet. Ze is introvert, tot haar achttiende durfde ze mensen niet in de ogen aan te kijken.
Met de roem is het na 2020 niet minder geworden. Inmiddels heeft de 23-jarige Swiatek vier keer een grandslamtoernooi gewonnen, is ze in totaal al 106 weken de nummer 1 op de wereldranglijst en begint ze zaterdag aan de finale van Roland Garros als uitgesproken favoriet. In 2022 en 2023 won ze het toernooi in Parijs ook.
Premier Tusk
In Polen is Swiatek overal zichtbaar. Je ziet haar op grote billboards langs de snelweg reclame maken voor een sportdrank, bij elke pintransactie verschijnt haar gezicht naast het logo van een creditcardbedrijf en sinds kort staat ze ook in de modebladen als het gezicht van een cosmeticamerk.
En als ze zelf niet zichtbaar is, dan hebben de Polen het wel over haar. In kranten en tv-programma’s, ook de gesprekken op straat gaan over Swiatek. Zelfs premier Donald Tusk haalt haar regelmatig aan op X. Hij noemt haar de „Heilige Iga” of „de koningin” en recentelijk gaf hij haar een nieuwe – wat meer politieke bijnaam – „Iga. Het Oostelijke Tennisschild”, verwijzend naar zijn defensieplannen om van de oostelijke grens van Polen een bufferzone te maken tegen mogelijke agressie van Rusland.
Zijn enthousiasme over Swiatek komt vast niet helemaal uit de lucht vallen, want de voetbalclub die Tusk steunt, Lechia Gdansk, speelde het afgelopen seizoen op het tweede niveau van Polen. Een competitie die kwalitatief gezien niet heel hoog staat aangeschreven.
Hetzelfde gold jarenlang voor het Poolse tennis. In Polen zijn er weinig mondiale sporthelden, in het tennis haalde recentelijk alleen Agnieszka Radwanska de top, met een tweede plaats op de wereldranglijst in 2012.
Het succesverhaal van Swiatek is dan ook het verhaal van Polen. Tijdens haar jeugd was er in het tennis geen geld, waren er vaak geen tennisbanen beschikbaar en waren de trainingsfaciliteiten beperkt. Er was geen topsportcultuur in Polen, vertelde ze er zelf over. En, misschien wel belangrijker, er waren geen succesvolle voorbeelden. „Ik denk dat als ik Amerikaans was geweest, ik van jongs af aan veel meer in mezelf zou hebben geloofd”, schreef ze vorig jaar in een autobiografisch verhaal.
Bouwen met Lego
Amerika staat voor de Amerikaanse droom, beroemde mensen en bekende, succesvolle sporters als voorbeeld. „Toen ik keek naar hoeveel mensen er nog niet zo lang geleden in Polen succesvol waren in tennis, was dat eigenlijk alleen Agnieszka Radwanska, dus ik dacht niet dat het mogelijk zou zijn.”
Haar vader, oud-olympisch roeier, zag haar talent wel. Hij regelde de tennisbanen om te kunnen trainen, betaalde trainers uit eigen zak en zorgde voor discipline bij Swiatek. Al snel kwam zij erachter dat er bij tennis meer kwam kijken dan met een racket tegen een bal slaan. Al vroeg begon ze te werken met een sportpsycholoog. Die leerde haar zich af te sluiten voor de buitenwereld en omgaan met de druk. Ook kreeg ze de tip tijdens een toernooi op haar hotelkamer met Lego te bouwen voor ontspanning.
Nu ze al ruim twee jaar lang de beste tennisster van de wereld is, neemt Swiatek haar voorbeeldfunctie serieus. Ze sprak openlijk steun uit voor Oekraïne, speelde een tijdlang met een lintje in de kleuren van dat land en organiseerde een benefietwedstrijd. Bovendien wil ze het taboe op mentale hulp doorbreken. Ze spreekt continu over het belang van geestelijke gezondheid. „Ik heb het gevoel dat iedereen op het hoogste niveau geweldig tennis speelt, maar degenen die mentaal de meest stressvolle momenten aankunnen, zijn de kampioenen”, zei ze daarover in een interview met Vogue.
Dat taboe wil ze vooral ook buiten het tennis doorbreken. In Polen, waar de wachtlijsten voor de psycholoog lang zijn en therapie voor velen nog iets ongewoons is, steunt zij regelmatig met haar prijzengeld projecten die de geestelijke gezondheidszorg verbeteren. „In mijn land heb ik mensen trots gemaakt”, zei ze daarover. „Nu wil ik mijn stem blijven gebruiken om te praten over problemen in Polen, zoals geestelijke gezondheid.” En: „Ik besefte hoeveel makkelijker ons leven zou kunnen zijn als we een beetje aan onszelf zouden werken.”
In de auto, drie dagen na haar eerste grandslamtitel, keek ze naar haar vader. Als ze er nu aan terugdenkt denkt ze niet aan de winst, de paparazzi, het banket in het presidentieel paleis. „Ik herinner me slechts de brede grijns op het gezicht van mijn vader”, zei Swiatek. „Hij geloofde er altijd in. Zelfs voordat ik erin geloofde.”
