Hoe de Kroatische spelmaker Luka Modric zijn directe tegenstander Frenkie de Jong overklaste

Zelden komen ze in fysieke duels tegen elkaar, in de meer dan 120 minuten die ze op het veld staan, woensdagavond in de Kuip. Wat wonderlijk is, omdat Frenkie de Jong en Luka Modric continu bij elkaar in de buurt lopen, elkaar steeds in de gaten houden. Het is een enerverend spiegelgevecht in en bij de middencirkel – een dans om de bal, een spel om de ruimte.

Ze kennen elkaars kwaliteiten tot in detail, voornamelijk door de confrontaties tussen Real Madrid en FC Barcelona in de afgelopen jaren. Ze behoren tot de buitencategorie onder de spelmakers, met hun inzicht, passing, techniek en snelle verplaatsingen. In een vergelijkbare rol, opkomend van achteruit, opbouwend vanuit de as – al verschilt de wijze waarop ze dat doen.

Onvermijdelijk gaan de gedachten terug naar maart 2019, als Ajacied De Jong met bijna speelse onbevangenheid Modric overmeestert en Ajax met 4-1 wint in Madrid. De overval wordt feilloos geïllustreerd in een foto van Modric zittend op het gras van Bernabéu, de verbijstering in zijn ogen, als hij net achteloos is uitgekapt door De Jong, die op de achtergrond een nieuwe aanval opzet.

Vier jaar verder is Modric, drie maanden voor zijn 38ste verjaardag, superieur aan zijn evenknie, in de halve finale van de Nations League tussen Nederland en Kroatië, dat in de verlenging met 4-2 wint. Een masterclass. Hij controleert het middenveld als in zijn beste dagen, creëert driehoekjes, strooit met bijna perfecte passes, veelal buitenkant rechtervoet. Onvermoeibaar perst hij het uit zijn ranke lichaam, tot diep in de verlenging, in zijn 65ste wedstrijd dit seizoen. Zondagavond speelt hij de eindstrijd tegen Spanje, waar Nederland die middag de troostfinale tegen Italië wacht.

Frenkie de Jong verbleekt erbij, zo groot als Modric’ overmacht is in Rotterdam. Hoe kwam die dominante vertoning tot stand? En wat mist Nederlands belangrijkste speler wat Modric wel heeft? Een analyse, aan de hand van Nederland – Kroatië.

Aftrap: leiderschap

De onbetwiste leider komt als eerste het veld op. Hij is de aanvoerder, regisseerde Kroatië naar de tweede en derde plaats op de afgelopen twee WK’s – ongekend voor een land met krap 4 miljoen inwoners. Luka Modric praat kort voor de aftrap in op zijn teamgenoten, waar Frenkie de Jong stil is. Hoewel onmiskenbaar de beste Nederlandse speler van dit moment, is hij niet de aanvoerder, dat is Virgil van Dijk.

Als het gezicht van een generatie midden twintigers die het Nederlands elftal de komende jaren zal moeten dragen, is het de verwachting dat De Jong (26) daarvoor in beeld gaat komen. Bij FC Barcelona droeg hij de band onlangs voor het eerst, omdat de aanvoerders die voor hem in de pikorde staan ontbraken of waren gewisseld. De vraag is of hij het gezag en natuurlijke overwicht heeft voor een structurele leidersrol.

„Karakterologische dominantie”, noemde een Trouw-columnist dat in 2020, verwijzend naar zijn positie bij FC Barcelona na een wisselvallig eerste seizoen. De strekking in de column was dat de „bescheiden” De Jong die persoonlijkheid ontbreekt. „Frenkie is nog steeds die gewone, aardige jongen – en dat is het ’m juist.” Dit speelt nu ook bij Oranje. De vraag is of een leidende rol als Modric hem ligt, en of De Jong die ambieert.

Eerste vijf minuten: dominantie

Op het veld dicteert Modric direct. Minder dan vijf minuten heeft hij nodig om de lijn voor de rest van de wedstrijd te bepalen – hoe hij de ruimtes vindt, gevaar sticht en wat zijn intenties zijn met het onder druk zetten van De Jong.

Hij zit meteen dicht op De Jong als die na 28 seconden de bal krijgt rond de middenlijn. Modric jaagt fel door waarop De Jong noodgedwongen iets terugzakt. Zo zet hij hem vast. Onder die druk passt De Jong vooruit, maar het is onduidelijk op wie. Hij lijkt bedoeld voor centrale verdediger Lutsharel Geertruida, die in zijn tweede interland een nieuwe rol heeft, als inschuivende middenvelder om zo een overtal te kunnen creëren.

De twijfel in de eerste minuut laat zien dat het vernieuwde Oranje nog niet ingespeeld is, waar de ervaren Kroaten een geoliede eenheid vormen. Met collega-middenvelder Marcelo Brozovic speelde Modric al in 2018 de WK-finale tegen Frankrijk. De pass van De Jong belandt in het niets en wordt opgepikt door een Kroaat.

Na drie minuten volgt Modric’ eerste steekpass van velen. Na een korte hoekschop vindt hij de ruimte op de vierkante meter, hij stuurt tussen Xavi Simons en De Jong door Mateo Kovacic in de diepte weg. Het levert gevaar op, verijdeld door verdedigend werk van spits Cody Gakpo, die helemaal is teruggezakt. Het toont direct hoeveel Oranje in het werk moet stellen om een antwoord te vinden op de aanvallende passing van Modric.

Het is een kat-en-muisspel waar ieder beetje vrijgegeven ruimte grote consequenties kan hebben. Dat merkt De Jong na vier minuten, als hij met ploeggenoten de verdediging van Kroatië hoog op het veld probeert af te jagen. Zonder resultaat, waarna Modric in vrije positie komt. Precies wat hij wil.

Dat betekent code rood voor Oranje. De Jong moet vol in de achtervolging, maar hij is te laat, Modric heeft al doorgepasst naar Brozovic. De Kroaten lijken precies te weten wat ze moeten doen als Modric aan de bal komt, aanvallers zoeken gelijk de diepte. Het leidt bijna tot een grote kans voor Kroatië, maar Geertruida onderschept de bal voordat de spits eraan kan komen. Zover hij dat niet al wist, is De Jong gewaarschuwd: geef Modric even ruimte en weg is Kroatië.

Eerste helft: diepgang

De situatie is identiek aan die na 28 seconden. Weer zet Modric rond de middenlijn vol druk op De Jong, nu na elf minuten. Verschil is dat De Jong deze keer kiest voor de veilige optie, een bal terug. Met als consequentie dat Nederland aan aanvallende intenties inboet. Hij passt niet op Geertruida, die zich in de as aanbiedt. De risicoloze bal terug laat zien dat Modric in de beginfase in het hoofd van De Jong is gekropen.

Modric is overal, zwerft over het veld, bijna ongrijpbaar. Als hij aan de bal dreigt te komen, zie je De Jong direct anticiperen. Constant is hij met korte hoofdknikjes het spel en zijn opponent aan het observeren – in jargon scannen genoemd. En vice versa. Modric is bijna niet van de bal te krijgen, alleen Teun Koopmeiners lukt het om ’m een keer op hem te veroveren, als hij plots uit zijn rug komt.

Wat Modric aan de bal doet, verschilt wezenlijk met De Jong. In zijn passing zorgt hij vrijwel continu voor diepgang en gevaar, waar De Jong veelal breed speelt. Zo geeft Modric na veertien minuten, vanaf eigen helft, achteloos een diagonale dieptebal naar de linkerflank, waar back Ivan Perisic komt oprukken. Het leidt bijna tot een kans, Denzel Dumfries maakt de situatie onschadelijk. Later zal hij nog een schitterende pass met buitenkant rechts geven op spits Andrej Kramaric, waaruit bijna een goal ontstaat.

Die diepte ontbreekt in de passing van De Jong, waarin meespeelt dat aanvallers Xavi Simons, Cody Gakpo en Donyell Malen moeilijk loskomen. Bovendien schiet De Jong in de hele wedstrijd niet op goal – een kritiekpunt op zijn spel, hij scoort weinig (twee goals in 51 interlands). Modric probeert dat wel in de eerste helft, er onstaat een gevaarlijke situatie uit.

Tweede helft: sluwheid

Gakpo komt aan de bal op een lastige positie, randje strafschopgebied, met gezicht naar eigen doel. Zijn balaanname is niet goed, Modric registreert de problemen bij de spits, zit hem in zijn nek, geeft geen ademruimte en verovert de bal. In dat ene moment pakt Gakpo hem even vast, Modric laat zich makkelijk vallen. Strafschop. Modric wijst meteen naar spits Andrej Kramaric, die mag hem nemen. Knullig van Gakpo, sluw van Modric.

37 jaar, maar nog altijd zo fit dat hij de scherpte heeft om te kunnen loeren op dit soort momenten. Bijna 14 kilometer zal hij deze avond lopen en zit daarmee in de topzes.

Weer een slimmigheidje – het gaat zo snel dat je het bijna niet opmerkt. Modric doet even alsof hij moe voorover leunt als Kroatië achterin in balbezit is, in minuut 84. De Jong staat naast hem, Kroatië vertraagt. Maar dan beweegt Modric opeens naar de bal toe, krijgt ’m aangespeeld halverwege de eigen helft en gaat de combinatie aan. Met één korte aanraking met rechts legt hij de bal klaar voor een opkomende ploeggenoot. Het lijkt simpel, maar juist in die korte voetbeweging zit de verfijning. De Jong sprint achter hem aan, maar kan niets doen. Op het middenveld ontstaat veel ruimte voor een gevaarlijke Kroatische aanval.

Verlenging: applaus

Modric temporiseert, aan de linkerkant van het veld. Ogenschijnlijk is er geen gevaar voor Oranje, in minuut 98, tot hij met een passje met buitenkant voet Bruno Petkovic inspeelt, die wegdraait bij de gretig inkomende De Jong. Petkovic schiet hard in de hoek, van een meter of twintig: 2-3. Toeslaan als de tegenstander even niet oplet.

Even later maakt De Jong bijna een eigen doelpunt als hij een lage voorzet verdedigt. Hij ligt een paar seconden languit op de grond, trekt aan zijn voeten. Zucht, zichtbaar vermoeid. Vorige week reisde hij met FC Barcelona nog naar Japan voor een lucratieve oefenwedstrijd, na een lang, zwaar seizoen. Het lijkt op. Zin in de eventuele troostfinale had hij al niet, zei hij deze week. Modric blijft gaan. Kort erop stuurt hij met een splijtende dieptepass Mario Pasalic weg, wat bijna tot een goal leidt – De Jong voorkomt die ternauwernood.

Kroatische fans scanderen zijn naam, Nederlandse toeschouwers klappen, Oranje-bondscoach Ronald Koeman complimenteert hem als Modric langsloopt na zijn publiekswissel – even daarvoor heeft hij nog een strafschop benut. Sky Sports geeft hem als enige speler een 9.

De Jong vond zichzelf „niet goed genoeg”, zegt hij na afloop bij de NOS. „Ik had meer het spel kunnen opeisen.” Het lukte niet om hem lost te komen. Modric vond hij „erg goed”. „Maar hij speelt meestal wel goed.”