Hoe conservatieven en ‘wakkere’ influencers zij aan zij campagne voerden tegen Pim Lammers

Blogger Vrederijk kan tevreden zijn. In het weekeinde waarin Pim Lammers zich terugtrekt als auteur van het Kinderboekenweekgedicht, premier Rutte zich uitspreekt voor het vrije woord na doodsbedreigingen aan het adres van Lammers en tal van schrijvers zich achter de bedreigde auteur scharen, weet Vrederijk: missie volbracht.

Vrederijk, een pseudoniem, heeft het vuurtje aangestoken dat in twee weken tijd is opgevlamd tot een uitslaande brand. Eind januari heeft hij op de conservatieve website reactionair.nl als eerste een artikel geschreven waarin de keuze voor Lammers als auteur van het Kinderboekenweekgedicht wordt bekritiseerd.

De kritiek uit dat stuk groeit in korte tijd uit tot een mediastorm, aangeblazen door een groep influencers, BN’ers en conservatieve organisaties. Ze beschuldigen Lammers ervan pedoseksuele fantasieën te koesteren en te verspreiden met zijn werk. Hun grootste aanklacht: Lammers heeft ooit een kort verhaal geschreven over seksueel contact tussen een voetbalcoach en een circa elfjarige pupil, ‘De trainer’.

Vrederijk citeert als eerste uit dat verhaal, in een artikel dat op 27 januari verschijnt. Maar zijn kritiek gaat eigenlijk om veel meer, vertelt hij aan NRC. Hij had het verhaal zelfs nog niet in het vizier toen hij besloot over Lammers te schrijven: „Dat pedoseksuele, daar gaat het mij niet alleen om.”

De grootste angst van deze club reactionairen is niet kindermisbruik, maar een uiterst liberale toekomst

Zijn voornaamste zorg is een andere: het gebruik van lesmateriaal over seksuele diversiteit en lhbti-onderwijs. Lammers heeft in andere verhalen, ook voor volwassenen, geschreven over seks met mannen, groepsseks, darkrooms. Dat zit Vrederijk dwars. „Met mijn stuk wil ik de vragen opwerpen of iemand als Lammers dus geschikt is als kinderboekenschrijver, en wat überhaupt de bedoeling is van de lhbti-campagnes in het basisonderwijs”, zegt hij.

En Lolita dan, de roman van Nabokov waarin een oudere man een jong meisje verleidt? Onvergelijkbaar, vindt Vrederijk: „Nabokov is dan ook niet gevraagd om het gedicht bij de Kinderboekenweek te schrijven.”

Strijd tegen de ‘ultraliberale orde’

Hij is niet de enige blogger op reactionair.nl die er zo over denkt. Op de website verzamelt zich een uiteenlopende groep schrijvers die strijdt tegen wat ze beschouwt als de „ultraliberale orde”, in de woorden van Vrederijk. De blogger (hij is naar eigen zeggen getrouwd, vader van drie kinderen, wonend in de Randstad) omschrijft zijn kompanen, van wie hij sommigen alleen onder hun pseudoniem kent, als „een alliantie – geen assimilatie – van reactionairen, moslims en christenen tegen de liberale hegemonie”. In hun conservatieve maatschappijvisie hoort geen Pride-vlag thuis, en geen lhbti-onderwijs.

De grootste angst van deze club reactionairen is dan ook niet kindermisbruik, maar een uiterst liberale toekomst. Vrederijk maakt zich zorgen over onderwijs waarin ‘jezelf zijn’ voorop staat en waarin de overheid probeert de bevolking onder controle te krijgen door kinderen los te weken van hun ouders. Ooit heeft hij D66 gestemd, zelfs PvdA, maar na de SGP is hij als kiezer bij Forum voor Democratie uitgekomen.

Toch is het niet Forum voor Democratie dat van een artikel op een vrij onbekend weblog een groot onderwerp maakt. Een aantal van de medewerkers sympathiseert wel met FVD. Een van hen, Camille Scholtz, doet voor zowel reactionair.nl als voor Forum de IT. Maar Forum doet openlijk niets om het artikel te verspreiden.

Van Instagram naar Van Haga

Als op 4 februari, een week na het artikel, Kamervragen worden gesteld, komen die van BVNL, de partij van Wybren van Haga, de man die met ruzie bij Forum vertrok. Van Haga wil van onderwijsminister Robbert Dijkgraaf (D66) weten of hij ermee bekend is „dat Nederland al jaren in verband gebracht wordt met pedofielennetwerken” en of hij ook vindt „dat de overheid mede schuldig is aan het faciliteren van kindermisbruik, als zij niet optreedt tegen de keuze voor Lammers als schrijver voor het Kinderboekenweekgedicht”.

Van Haga verwijst in zijn Kamervragen als bron naar een nieuwsbericht van een dag eerder, van het tv-programma Hart van Nederland, en naar socialemediaberichten die zich tegen Lammers hebben gekeerd. Het ene bericht is van stichting Free a Girl, het andere van zangeres Monique Smit. Zij heeft op donderdag 2 februari een bericht met haar 181.000 Instagramvolgers gedeeld. Ze gebruikt een screenshot van reactionair.nl waarin uit het verhaal ‘De trainer’ wordt geciteerd, door haar voorzien van commentaar. Ze schrijft: „Pim, je bent een viespeuk.”

Monique Smit is niet de enige BN’er met een groot bereik die het thema aangrijpt. Ook model Kim Feenstra (613.000 volgers op Instagram) doet al snel mee.

Journalist en auteur Roxane van Iperen doet in haar essay Eigen welzijn eerst een poging een verklaring te vinden voor de opmerkelijke alliantie tussen radicaal-rechts, influencers en hun talrijke volgers. De kwestie-Lammers is geen incident, meent ze, maar past in een patroon dat tijdens de coronapandemie ontstond. Ineens stonden overal vrouwen op – onder invloed van zogeheten ‘momfluencers’, moeders op sociale media – voor de gezondheid van hun kind. „Omdat het gechipt zou worden, tijdens een vaccinatie. Of omdat ze in het immuunsysteem van hun kinderen wilden geloven.”

De pandemie is gaan liggen, maar het politieke bewustzijn dat in hen is ontwaakt, nog niet. Van Iperen wijst op de invloed van spirituele bewegingen die uitgaan van een soort natuurlijke ordening. „Bijvoorbeeld dat vrouwen het best tot hun recht komen in het gezin.” De schrijver signaleert een „beweging naar binnen” bij de Nederlandse middenklasse. „Ook bij mensen die helemaal niet extremistisch denken.”

‘Je hebt mensen wakker gemaakt’

Een dag na haar eerste bericht, op 3 februari, schrijft Monique Smit dat ze een reactie van het CPNB, de organisator van de Kinderboekenweek, heeft ontvangen: de organisatie staat nog altijd vierkant achter de keuze voor Lammers. „Oftewel, het boeit ze niet en we doen er lekker niks mee”, schrijft ze erbij. „Sprakeloos.’’

Diezelfde dag verschijnt op Instagram ook het bericht van Free a Girl (58.000 volgers). Gewoonlijk zet de stichting zich in om meisjes uit de gedwongen prostitutie te bevrijden. Maar soms mengt Free a Girl zich in andere debatten. Twee jaar geleden maakte Free a Girl al eens bezwaar toen een uitgever een ‘erotische parodie’ van Drs. P over ontucht wilde gaan herdrukken. En nu dus ook.

Free a Girl bestempelt Lammers’ werk als „een verheerlijkende boodschap over pedofilie”. De stichting „eist dat de CPNB Lammers geen podium geeft tijdens de Kinderboekenweek en haar verantwoordelijkheid neemt om de kinderen en de samenleving te beschermen”.

Onder het bericht regent het steunbetuigingen van prominente namen, zoals komiek Najib Amhali en influencers Kelly Weekers (192.000 volgers) en Robin Martens (149.000 volgers). Ook Kim Feenstra reageert, met een bedankje aan Free a Girl. „Kim, je hebt weer mensen wakker gemaakt, a real trooper”, schrijft presentatrice, comedian en vlogger Nienke Plas (621.000 volgers) daar weer onder.

De berichten die op Instagram de ronde doen zijn screenshots van het artikel op Reactionair. Zijn deze influencers op de hoogte van de bron van hun verontruste berichten? En hebben ze weet van de bedoelingen van een auteur als Vrederijk?

Veel Nederlanders zijn gewoon gematigd conservatief. Dat zorgt voor een voedingsbodem voor hun gedachtengoed

Roxane van Iperen journalist en auteur

De influencers zijn volgens Van Iperen „opportunistische actoren” die zich „waarschijnlijk onbewust” voor het karretje hebben laten spannen van conservatieve mannen met een politieke agenda. „Veel Nederlanders zijn gewoon gematigd conservatief. Dat zorgt voor een voedingsbodem voor hun gedachtengoed. Het past ook in een eeuwenoud beeld: de vrouw die zich over een kind ontfermt. Denk aan Maria met het kind.”

De politieke kern van de beweging die deze influencers van zuurstof voorziet is volgens Van Iperen telkens, of het nu gaat om vaccins, gender of boeren: ‘wij worden verzwakt’. „De oorspronkelijke bevolking – lees: de witte, heteroseksuele, op christelijke leest geschoeide mens – is in gevaar. Zo bezien is een gedicht van een schrijver als Pim Lammers ineens een manier om het christelijk-nationalistisch ingestelde kerngezin te verzwakken.”

Behalve conservatieve bloggers en bezorgde influencers betreden ook actiegroepen als Gezin in Gevaar en Civitas Christiana van de conservatief-katholieke activist Hugo Bos het toneel. Gezin in Gevaar begint op 3 februari een petitie die in korte tijd van ruim 6.000 handtekeningen wordt voorzien.

Lammers treedt terug: ‘Succes!’

Op zaterdag boekt de spontane alliantie van blogger Vrederijk, model Feenstra en katholiek Hugo Bos succes. Lammers trekt zich terug als auteur, nadat hij is bedreigd. „Een gedicht schrijven is mij geen doodsbedreigingen waard”, laat hij via de CPNB weten. „De aantijgingen over mij zijn pertinent onwaar en ik heb dan ook aangifte gedaan.”

Dat hij als kleine blogger zoveel in gang heeft gezet, verbaast Vrederijk. Hij zegt „die hele instawereld” niet te kennen. „Kim Feenstra is een model toch? Een mooie vrouw. En Monique ken ik als het zusje van [volkszanger, red.] Jan Smit.”

Met de doodsbedreigingen is hij niet gelukkig, zegt hij. Die hebben de discussie volgens hem op het verkeerde spoor gezet. Over de Kamervragen die Van Haga is Vrederijk daarentegen opgetogen. Hij herkende er zijn eigen ideeën in. „Hij maakte ook een koppeling naar het breder uitrollen van lhbti in basisscholen. Ik vind het heel goed dat daar op landelijk niveau aandacht aan wordt geschonken.”

Er zijn er meer die positief reageren op het nieuws van Lammers’ terugtreden. „Succes!” twittert Bos van Gezin in Gevaar. Hij is ervan overtuigd dat zijn petitie de doorslag gaf.

En ook Kim Feenstra ziet de terugtrekking van Lammers als een overwinning. „Ik denk dat dit hele gebeuren voor ons als mens een eye-opener moet zijn dat we heel krachtig zijn als we lawaai maken over een onderwerp wat ons allen aangaat”, schrijft ze op Instagram. „Als het om de veiligheid van kinderen gaat moet er 1 grens getrokken worden. En moeten we zij aan zij staan. Laat dat ons streven zijn.”