Het gat achter Virgil van Dijk, de sprint van Ollie Watkins en de fatale stap van Stefan de Vrij: hoe Oranje in de laatste seconde verloor van Engeland

Aan de zijlijn in het stadion in Dortmund, legt Gareth Southgate zijn rechterhand even om de nek van Ollie Watkins. De bondscoach van Engeland geeft snel nog wat instructies, waar Watkins vooral oog heeft voor de wedstrijd. Met een kort gebaar lijkt Southgate duidelijk te maken dat de spits de diepte moet zoeken als hij zo meteen invalt.

Met trompet spelen Engelse fans een vrolijk melodietje, dat vaak klinkt als een overwinning van de nationale ploeg bijna zeker is. Maar het staat 1-1, in de 78ste minuut van de halve finale van het EK tussen Engeland en Nederland. Laat op de avond ligt alles nog open, deze woensdag 10 juli in het voormalige Westfalenstadion.

Zeker honderdduizend Nederlanders zijn naar de oude industriestad getrokken. Rond het stadion in Dortmund, iets ten zuidwesten van het centrum, is het een opgewonden toestand. Bijna overal waar je kijkt, wordt gedronken, gedanst, gefeest. Wanneer de spelersbussen rond half acht met loeiende sirenes het terrein opdraaien, staan fans tegen hekken gedrukt voor een glimp.

Aanvoerders Virgil van Dijk en Harry Kane gunnen elkaar geen blik, als ze in de spelerstunnel naast elkaar staan. Bij de laatste woorden van het Wilhelmus, trekt rechtsback Denzel Dumfries met zijn linkerhand nerveus aan het trainingsjack van zijn maatje Stefan de Vrij. De Vrij, een centrale verdediger die doorgaans niet gek te krijgen is, schreeuwt het uit.

Oranjesupporters op de dag van de halve finale op het EK tussen Nederland en Engeland.

Foto’s Ramon van Flymen/ANP

Ongebruikelijke route

Niemand die dan oog heeft voor Ollie Watkins (28). De Engelse reservespits staat in de schaduw van Kane, topscorer aller tijden. Een positie waar hij bekend mee is. Watkins, zoon van Jamaicaanse ouders, groeit op in een gezin van vijf in Newton Abbot in het zuidwesten van Engeland. Vader Steven vertrekt op jonge leeftijd, moeder Delsi-May (zangeres van beroep) neemt de opvoeding op zich.

Watkins voetbalt veel op straat met vriendjes, tot hij op zijn negende wordt gescout door Exeter City, dat in de krochten van het Engels profvoetbal speelt. Het ventje wordt na een proefperiode afgewezen. Als hij later toch welkom is, verdient hij een contract – maar vervolgens krijgt hij weinig speeltijd. Op zijn achttiende wordt Watkins verhuurd aan Weston-super-Mare AFC. De club is actief in een regionale competitie in het zuiden, op het zesde landelijke niveau, en vecht tegen degradatie. Bij zijn debuut in december 2014 zitten 130 toeschouwers.

Tien jaar geleden speelde Ollie Watkins nog op het zesde niveau in Engeland

Normaal is zo’n stap terug het begin van het einde van een jonge profcarrière. Maar Watkins begint meteen te scoren. Hij leert van het harde fysieke spel, moet flink meeverdedigen. Na een half jaar keert hij terug bij Exeter City en groeit daar, op het derde profniveau (League Two), gaandeweg uit tot eerste spits. Watkins valt op en dwingt een transfer af naar Brentford, actief op het tweede niveau (Championship), om in 2020 te tekenen bij Premier League-club Aston Villa.

Hoewel relatief onbekend ontwikkelt hij zich daar tot een van de beste, productiefste Europese spitsen. Dat Aston Villa zich voor het eerst plaatst voor de Champions League (sinds 1992), komt mede door het sterke seizoen van Watkins, met 27 goals en 13 assists in alle competities. Zijn ongebruikelijke route naar de top zorgt ervoor dat hij blijft investeren in zijn fysieke ontwikkeling en mentale weerbaarheid, zegt Watkins in een podcast. Gevraagd naar zijn grootste kracht noemt hij de twijfel die er altijd over hem bestaat.

Il Muro

Een fractie van een seconde is Declan Rice de controle kwijt. Meteen zit Xavi Simons er tussen. De jonge aanvaller pikt de bal af. Een tikje met links, dan buitenkant rechtervoet, mee in de loop. 21 meter is de afstand. Hij legt aan, haalt uit, zwaait door met zijn rechterbeen.

De bal roteert nauwelijks, zo strak en hard (116 kilometer per uur) vliegt hij in de linker bovenhoek. 1-0 na bijna zeven minuten. Simons klimt op de reclameboarding, vlak voor de oranje-massa op de Gelbe Wand, de bekende tribune van Borussia Dortmund. Van Dijk roept wat. Houd de concentratie, lijkt hij te zeggen.

Zeven minuten later gaat het al fout.

Op rechts is er miscommunicatie tussen aanvaller Donyell Malen en back Dumfries. Zonder dat ze het zien, wijzen de twee vrijwel gelijktijdig naar elkaar dat ze Jude Bellingham moeten dekken in de as. Beiden bewegen naar Kieran Trippier, de opkomende linksback op de flank. Opeens heeft Bellingham alle ruimte. Uit die aanval krijgt Engeland een strafschop vanwege „roekeloos” inkomen van Dumfries op Kane, beslist de arbitrage. Kane benut zelf de penalty (1-1).

Door veel variatie speelt Engeland zijn beste duel van het toernooi. Dumfries haalt ternauwernood een bal van de lijn van Phil Foden, die even later van grote afstand op de paal schiet. Oranje creëert niets uit open spel – Dumfries kopt op de lat uit een hoekschop. Plots gaat spits Memphis Depay zitten, wijst naar zijn hamstring. Ergens is zijn blessure een uitkomst; het middenveld is uit balans, moet versterkt worden. Met spelverdeler Joey Veerman voor Depay krijgt Oranje meer grip.

Lees ook

Oranje wilde als Michael Jordan zijn: hoe achter de schermen werd gebouwd aan een strijdbare ploeg

Wat ook helpt, is het spel van Stefan de Vrij. Die zit overal tussen. Of het nou in duel is met Bellingham op de achterlijn, of wanneer hij tot ver over de middenlijn doordekt op Kane: de centrale verdediger domineert. De halve finale is een demonstratie van de investeringen die hij door zijn loopbaan heen in zijn spel heeft gedaan.

De Vrij (32) is nooit de meest atletische verdediger geweest. Foto’s van rond zijn debuut bij Feyenoord, in 2009, tonen een vrij iele jongen. Vijftien jaar later oogt hij nog steeds niet bijzonder krachtig en snel. Toch is hij een van de beste centrale verdedigers ter wereld. Il Muro (de muur) noemen fans van zijn club Internazionale hem.

Oriëntatie is de sleutel in het spel van centrale verdediger Stefan de Vrij

Hij verdiept zich met hulp van experts in vrijwel alle onderdelen van het topvoetbal. Door gedetailleerde tactische analyse, leert hij zich slim te positioneren en situaties op te lossen vóór ze een probleem kunnen worden. Oriëntatie is daarbij de sleutel: door goed te kijken weet hij waar gevaar dreigt. Maar het is het hele pakket: hij slijpt zijn looptechniek bij een atletiektrainer, doet ademhalingsoefeningen, ordent zijn gedachten bij een mental coach.

Tegen Engeland wordt De Vrij met de minuut beter. Hij wint zijn duels en verliest de bal niet. Kane staat bekend als een fysiek sterk aanspeelpunt, meestal met zijn rug naar de goal. Sprints in de diepte maakt hij minder vaak door zijn gebrek aan snelheid, weten ze bij Oranje. Dat maakt hem voor De Vrij een prettige tegenstander om in vast te bijten. Hij leest Kane steeds beter, maakt hem in de tweede helft onschadelijk.

Zodanig dat Kane in de 80ste minuut wordt gewisseld. Zijn vervanger is een spits met een compleet ander profiel.

Liefde en vertrouwen

Ollie Watkins krijgt nog twee aanmoedigende tikjes op zijn schouder van Southgate. Affectie doet hem goed, weten ze in de technische staf van Engeland. „Hij heeft iemand nodig die in hem gelooft, hem liefde en vertrouwen geeft”, zegt voormalig topspits Jerrel Hasselbaink, assistent van Southgate, terugblikkend. „Zo haal je het beste uit hem.”

Het plan met Watkins is duidelijk. Na de sterke eerste helft breekt Engeland in de tweede helft moeilijk door de defensie van Oranje. Southgate wil voorin meer energie, beweging en diepgang. De snelheid van Watkins tegen de relatief trage en inmiddels vermoeide Nederlandse verdediging, kan het verschil maken.

Watkins komt niet alleen. Cole Palmer wordt ingebracht voor Foden, tot dan de gevaarlijkste speler. Die ochtend heeft Watkins tegen Palmer gezegd dat ze beiden gaan invallen en dat hij scoort uit een pass van de talentvolle middenvelder die dit jaar is doorgebroken bij Chelsea.

De realiteit is dat Watkins’ bijdrage op het EK tot dan klein is. Twintig minuten speelt hij in het tweede groepsduel tegen Denemarken. Daarin scoort hij bijna na een goede loopactie. Maar dat raakt snel naar de achtergrond door het teleurstellende resultaat (1-1).

Tot zijn frustratie speelt Watkins in het vervolg geen minuut meer. Een andere reservespits, Ivan Toney, groeit in zijn rol als pinchhitter wanneer Engeland moet forceren en directer gaat spelen. Toney is belangrijk in de achtste finale tegen Slowakije en in de kwartfinale tegen Zwitserland, beide na verlenging gewonnen.

Tegen Oranje is iets anders nodig. „Met zijn dynamiek was Ollie beter voor dit moment”, zegt Hasselbaink. „We hadden nog de controle.” Opportunistisch voetbal is niet nodig.

Bij Oranje kunnen de verdedigers weten wat Watkins brengt. De snelle spits zoekt vaak de diepte achter de laatste lijn van de tegenstander, is een van de belangrijkste punten in de scoutinganalyse die wordt gedeeld met de spelers. Zeker Van Dijk moet zijn kwaliteiten kennen: in oktober 2020 verloor hij met Liverpool met 7-2 bij Aston Villa. Watkins maakte een hattrick.

De waarschuwingen

Watkins zorgt meteen voor meer beweging en diepgang. Na nog geen twee minuten sprint hij weg in de rug van Van Dijk. Maar verdediger John Stones passt niet. Het moment laat wel zien dat er veel ruimte ligt achter linker centrale verdediger Van Dijk.

Weer twee minuten later, wenkt Watkins als Stones met de bal het middenveld inloopt. De spits sprint weg richting doel, tussen De Vrij en Van Dijk in. De bal komt nu wel. Zijn acceleratie is zichtbaar beter dan die van de verdedigers. Maar De Vrij positioneert zich goed en grijpt in met een kopbal.

De loopacties onderstrepen dat de aanvalsopzet van Engeland plots totaal anders is. Waar Kane meestal ‘in’ de bal kwam, stormt Watkins nu keer op keer richting het doel. In de vijftien minuten die Watkins deze halve finale speelt, komt hij tot evenveel sprints in de diepte (zes) als Kane in de eerste tachtig minuten.

Door de offensieve impuls van Engeland staat Oranje onder druk. Watkins krijgt zijn eerste kans na een pass van Luke Shaw vanaf de linkerflank, maar mist net de bal. Die waarschuwingen leiden niet tot een tactische tegenzet bij bondscoach Ronald Koeman – invallers worden niet klaargestoomd.

Koeman is druk met iets anders. Hij is, zoals heel Oranje, geïrriteerd dat Cody Gakpo na 88 minuten en 40 seconden wordt teruggefloten. Hij snoept de bal af van Marc Guéhi na licht contact, Engeland krijgt een vrije trap. Het is de inleiding op een dramatische ontknoping.

Onmogelijke hoek

Engeland speelt geduldig rond, zoekt een opening. Zonder dat het meteen opvalt, gaat het na 89 minuten en 45 seconden fout in de defensieve organisatie bij Oranje. Dat zet een kettingreactie in gang.

Het begint met Palmer die diep gaat op de rechterflank. Middenvelder Tijjani Reijnders sprint met hem mee. En komt zo’n tien meter achter Van Dijk uit. Die blijft zelf ‘hoog’ staan. Logischer is dat Van Dijk overneemt en de verdediging op één lijn houdt. Nu vallen er grote gaten.

Directe gevolgen heeft het niet, want Palmer krijgt de bal niet. Het werkt wel desastreus door op de situatie daarna. Reijnders loopt uit positie waardoor hij geen druk kan geven op de middenlinie van Engeland. Kobbie Mainoo komt hierdoor vrij, rechts op het middenveld. Rice ziet dat en geeft een cruciale pass die de aanval versnelt, precies tussen Gakpo en Veerman door.

De bal is niet op maat, wordt iets te ver voor Mainoo gespeeld. Die heeft het voordeel dat hij niet onder druk staat, Reijnders is nog onderweg. Mainoo reikt naar de bal, raakt die nog met de punt van zijn rechtervoet. Reijnders is te laat, de bal hobbelt langzaam naar Palmer. Acht seconden nadat hij werd overgeslagen, komt hij nu wel aan de bal.

Hij krijgt tijd en ruimte – Van Dijk laat hem begaan. Precies wat je niet moet doen bij Palmer. Bij Oranje is geanalyseerd dat hij een goede steekpass heeft en aan de bal altijd dreigend is. De defensie oogt nu machteloos – iedereen kijkt naar de bal, naar Palmer. En naar Mainoo en Bukayo Saka, die op rechts diepte zoeken.

Maar het grootste gevaar komt van een andere kant.

Dat Palmer aan de bal verschijnt, lijkt een signaal voor Ollie Watkins. Hij snijdt meteen op volle vaart vanuit de as richting de hoek van het strafschopgebied. Een diagonale run die vrijwel identiek is aan zijn loopactie tegen Denemarken, die bijna tot een goal leidde. Watkins valt de ruimte aan die open ligt achter Van Dijk. Palmer ziet het en steekt hem weg door het hart van de defensie, precies in de looplijn.

De sprint van Watkins is vrijwel identiek aan zijn loopactie in het groepsduel tegen Denemarken die bijna tot een goal leidde

Het gaat nu razendsnel. De Vrij reageert alert, zit dicht op Watkins bij zijn achtervolging. De spits beweegt naar de hoek van het strafschopgebied en lokt De Vrij zo naar onbekend terrein: hij speelt dit toernooi en deze halve finale voornamelijk in de rechterzone van de defensie. Nu komt hij uit in de linkerzone en ‘kruist’ met kompaan Van Dijk. Het illustreert de wanorde bij Oranje.

Watkins staat half met zijn rug naar het doel, een fractie voor hij de bal aanneemt. Dan gaat het fout bij De Vrij. Hij volgt Watkins, die de bal afschermt en subtiel meeneemt met de punt van zijn rechtervoet. Juist op dat moment duwt De Vrij hem met beide handen even laag in de rug. Het werkt averechts. De Vrij geeft een halve meter prijs, waar Watkins het zetje gebruikt om zich te lanceren voor een schot uit de draai.

De korte hoek is afgedekt door keeper Bart Verbruggen. Die staat dicht bij de eerste paal – op minder dan een meter. Hierdoor geeft hij misschien iets te veel ruimte weg in de verre hoek. Dat is de hoek die moet worden afgeschermd door De Vrij.

Het lijkt een onmogelijke hoek, denken ze bij Oranje, zo scherp. De spits kijkt niet, doet alles intuïtief. Of hij het ziet, valt dus te betwijfelen, maar er ontstaat een gaatje. Net voor Watkins vanuit de draai schiet, steekt De Vrij zijn rechtervoet uit in een poging de bal te blokken.

Een fatale stap. Watkins schiet precies door de benen van De Vrij. Hard, diagonaal, met een stuit op het vochtige gras. De bal schampt nog de rechterkuit van De Vrij. Verbruggen duikt, komt tekort.

Precies in de ene tel van 89:59 naar minuut 90:00, suist hij binnen. Watkins draait zich om, juicht uitgelaten. Na vijf minuten extra tijd schiet De Vrij wild de bal de tribune in, waarop wordt afgefloten. Diezelfde avond kijkt hij de beelden van de goal een keer of tien terug. Bij de aanname van Watkins had hij er korter op moeten zitten, concludeert hij.

Delen





Mail de redactie