Griffier van de Eerste Kamer sprak voorzitter Jan Anthonie Bruijn al veel langer aan op zijn gedrag

Eerste Kamervoorzitter Vooral het afgelopen half jaar werd steeds vaker geklaagd over de voorzitter van de senaat, VVD’er Jan Anthonie Bruijn. Zijn partij blijft hem steunen als kandidaat om opnieuw voorzitter te worden.

Voorzitter van de Eerste Kamer Jan Anthonie Bruijn tijdens het afscheid van vertrekkende senatoren.
Voorzitter van de Eerste Kamer Jan Anthonie Bruijn tijdens het afscheid van vertrekkende senatoren. Foto Sem van der Wal

Een week of vier geleden viel het de Eerste Kamerleden voor het eerst op: zo voorkomend en vriendelijk als hun voorzitter Jan Anthonie Bruijn zich ineens gedroeg in de grote vergaderzaal, zo hadden ze hem niet vaak meegemaakt. In de wandelgangen werden er grappen over gemaakt, Kamerleden en hun medewerkers dachten zeker te weten dat het te maken had met Bruijns ambitie om voorzitter te blijven. Want dat speelt nu. Tot volgende week vrijdag kunnen senatoren zich kandidaat stellen als voorzitter, op dinsdag 27 juni wordt erover gestemd. VVD’er Bruijn, voorzitter van de senaat sinds 2019, had al in februari laten weten dat híj in elk geval weer kandidaat was. Half mei was wel zo goed als zeker dat GroenLinks en PvdA ook met een kandidaat wilden komen. BBB, met 16 leden veruit de grootste fractie, dacht er ook over na.

Er stond dus wat op het spel voor Jan Anthonie Bruijn.

Wat toen ook speelde, wist maar een heel klein groepje: Bruijn zelf, griffier Remco Nehmelman en de directeuren ‘inhoud’ en ‘organisatie’, het managementteam van de Eerste Kamer. Al een jaar lang klaagden ambtenaren over het gedrag van Bruijn, en al een jaar lang, zegt de woordvoerder van de Eerste Kamer, had de griffier hem daarop aangesproken. De ambtenaren vonden dat Bruijn zich onaangenaam en autoritair tegen hen gedroeg. Sinds een half jaar had het aantal klachten over Bruijns gedrag zich volgens de woordvoerder „vermeerderd”. De griffier had toen besloten om het managementteam bij elkaar te roepen om met z’n allen Jan Anthonie Bruijn aan te spreken op zijn gedrag. Dat moest stoppen.

Die bijeenkomst was vier weken geleden. Bruijn was ervan „geschrokken”, staat in een verklaring die hij stuurde nadat de NOS op woensdagavond over de beschuldigingen had bericht. Bruijn liet ook weten dat hij „betreurde” wat er was gebeurd en dat hij zich realiseerde dat zijn „stijl van leidinggeven te veel micromanagement bevatte”. Hij had medewerkers „aangesproken op werkomstandigheden in de vergaderzaal, de kwaliteit van memo’s en het nakomen van werktijden”.

Bruijn vindt dat hij daar terecht op is aangesproken door de griffier. Maar het was volgens hem niet gegaan over „woede-uitbarstingen” zoals de NOS had gemeld. Daarin herkende Bruijn zich niet, zei hij.

Volgens Bruijn was het „al enige tijd geleden” dat de griffier hem terechtwees, en waren er daarna „geen opmerkingen meer gekomen”. Dat gaat dus over afgelopen maand.

Cabaret

Jan Anthonie Bruijn (65), Eerste Kamerlid sinds 2012, is hoogleraar immunopathologie in Leiden, gespecialiseerd in nierziekten. Hij schreef al drie keer mee aan verkiezingsprogramma’s van de VVD, op partijbijeenkomsten en bij de kerstborrel van de Eerste Kamer gaat hij graag achter de piano zitten om aan cabaret te doen. Op de VVD-lijst voor de Eerste Kamer stond hij in maart op plek 2, na lijsttrekker Edith Schippers.

Betrokkenen die NRC sprak voor dit verhaal zeggen niet te hebben meegemaakt dat hij tegen mensen schreeuwde. Hij kon ambtenaren soms wel „uitfoeteren” en „onder druk zetten”. Sinds de coronatijd zou hij vaker een gespannen indruk hebben gemaakt, hij leek angstig om fouten te maken. Mensen die de afgelopen jaren met hem te maken hadden, soms van heel nabij, noemen hem „een pietje precies” en „een perfectionist”. En ook „dwingend”, als iets anders ging dan hij in zijn hoofd had.

Dat hij sinds half mei zijn best lijkt te doen om goed over te komen bij de senatoren, viel extra op omdat juist in die tijd het debat in de Eerste Kamer soms hoog opliep. Er waren hevige onderlinge irritaties en soms ook ruzies bij de voorzittersbank van Bruijn. In het najaar, toen het bij de Algemene Politieke Beschouwingen ook een keer flink opliep, zette Bruijn bij sommige Eerste Kamerleden zelfs hun microfoon uit. Dat gebeurde nu niet.

Dat hij graag herkozen wilde worden als voorzitter, kan zeker net zo sterk hebben meegespeeld bij het geduld dat hij in de debatzaal toonde als de beterschap die hij de griffier heeft beloofd over zijn gedrag. In zijn partij worden vraagtekens gezet bij het moment waarop het nieuws daarover naar buiten komt: nét voordat andere kandidaten zich gaan melden. In de Eerste Kamer valt te horen dat zijn gedrag het instituut schaadt en dat de kans klein is dat hij opnieuw voorzitter wordt. Dat is uiteindelijk aan de andere fracties. Die hebben zich daar nog niet over uitgelaten.

De VVD heeft net de affaire meegemaakt met minister voor Onderwijs Dennis Wiersma die soms uitbarstingen van woede had tegen ondergeschikten. Op het partijcongres van 3 juni zei Wiersma sorry tegen de VVD-leden omdat de verhalen over zijn gedrag effect hebben op het imago van de partij. Of de NOS-onthulling over Bruijn optelt bij die negatieve beeldvorming zal de komende tijd moeten blijken.

De VVD staat nu in elk geval achter hem. Edith Schippers laat op donderdagmiddag aan NRC weten: „De fractie heeft de eerder aangekondigde kandidatuur van Jan Anthonie voor het voorzitterschap volledig gesteund en daar is sinds gisteren niets aan veranderd.”