Misschien is het wel de belangrijkste vacature van het moment in Nederland: het presidentschap van De Nederlandsche Bank, per 1 juli. Zij of hij geeft leiding aan de belangrijkste toezichthouder op banken, adviseert de overheid op hoog niveau en wordt medebestuurder in de Europese Centrale Bank, die de financiële stabiliteit in de eurozone bewaakt.
Wie neemt deze taken in elk geval de komende zeven jaar op zich? Dat blijft vooralsnog een raadsel, terwijl huidige president Klaas Knot over een maand vertrekt. Zijn maximale termijn van twee keer zeven jaar zit erop. Volgens minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) hoeft niemand zich zorgen te maken over de opvolging van Knot – maar de tijd dringt.
De procedure verloopt als volgt: in februari stelde de raad van commissarissen een profielschets op voor de opvolger van Knot. Deze werd goedgekeurd door Heinen. Volgens de wet is het daarna aan de commissarissen van De Nederlandsche Bank, onder leiding van oud-topambtenaar en oud-PvdA-minister Martin van Rijn. Zij selecteren drie kandidaten. Minister Heinen kiest vervolgens een van de drie, die ter goedkeuring wordt voorgelegd aan de ministerraad.
Politieke inmenging
De benoeming van Klaas Knot veertien jaar geleden werd op 20 mei 2011 bekendgemaakt, zes weken voordat hij op 1 juli van dat jaar zijn voorganger Nout Wellink moest opvolgen. Die was graag nog even gebleven, maar moest weg van Den Haag na de bankencrisis. De wet werd er zelfs voor aangepast: sindsdien mag een president van DNB maximaal twee termijnen zitten.
Knots sollicitatieprocedure ging niet zonder slag of stoot. De voorkeurskandidaat van de raad van commissarissen van DNB was Lex Hoogduin, die destijds al bestuurder was bij de bank. Uit een reconstructie van NRC bleek dat premier Mark Rutte zijn aanstelling tegenhield. Hoogduin zou niet de door Den Haag gewenste cultuurverandering na Wellink kunnen doorvoeren, was de analyse. Het werd compromiskandidaat Klaas Knot. Hoogduin vertrok boos bij DNB.
Laat ik het zo zeggen: ik leun niet achterover in dit proces
Politieke bemoeienis
De DNB-benoeming lijkt ook deze keer weer op bemoeienis van het kabinet te kunnen rekenen, bleek uit de podcast Leaders of Finance, waar Eelco Heinen te gast was. De host vroeg de minister van Financiën of hij een belangrijke rol had in de keuze voor de opvolging van Knot. „Laat ik het zo zeggen: ik leun niet achterover in dit proces.”
Voor Heinen kan meespelen dat een nieuwe DNB-president ook politiek gezien op één lijn moet zitten met het ministerie van Financiën. Sinds de handelsoorlog is losgebarsten en Rusland Oekraïne is binnengevallen, staat het debat over gezamenlijke Europese schuldfinanciering weer vol op de agenda. Mario Draghi, voormalig president van de Europese Centrale Bank, pleitte in een invloedrijk rapport over een concurrerende toekomst van de Europese Unie voor gezamenlijke investeringen in innovatie, klimaat en defensie. Nederland is tegen gezamenlijk schulden aangaan en een DNB-president die iets anders zou vinden, ligt daarom uiterst gevoelig.
Woordvoerders van het ministerie van Financiën en DNB zeggen niets over de zoektocht naar een opvolger van Klaas Knot, vanwege de gevoeligheid van de procedure en omdat het „over personen” gaat.
Balkenendenorm
In Den Haag wordt erop gewezen dat het kabinet niet alleen de kandidaat moet goedkeuren, maar ook de beloning van die nieuwe kandidaat, omdat deze waarschijnlijk boven de Balkenendenorm ligt. In 2024 lag die norm op 233.000 euro, terwijl Klaas Knot in totaal 500.000 euro per jaar verdiende, blijkt uit het jaarverslag. Overigens met goedvinden van Den Haag: DNB heeft een uitzondering bedongen op de Wet Normering Topinkomens, zoals de norm formeel heet. Maar of de huidige procedure hierop vastloopt, is onbekend.
Hoewel niemand formeel iets wil zeggen, gaan er in de wandelgangen wel een paar namen rond. De oud-staatssecretarissen Menno Snel (D66) en Marnix van Rij (CDA) worden genoemd, net als oud-minister Jeroen Dijsselbloem (PvdA) en huidig DNB-bestuurders Olaf Sleijpen en Gita Salden. Bestuursvoorzitter van de Autoriteit Financiële Markten Laura van Geest voldoet met haar ervaring aan het functieprofiel. Maar zij heeft al gezegd niet beschikbaar te zijn.
Wat een rol kan spelen: de DNB-president is automatisch ook een van de 26 bestuursleden van de Europese Centrale Bank. En van ECB-president Christine Lagarde is bekend dat zij graag meer vrouwelijke collega’s ziet in het bestuur.
Heinen heeft woensdagochtend voorafgaand aan de ministerraad bij het Catshuis in Den Haag gereageerd op het tot dan toe uitblijven van de benoeming. Het komt allemaal goed, zei de minister. Heinen maakt zich „nergens zorgen” over. Er staat straks een opvolger van „uitstekende kwaliteit” klaar, verzekerde hij.
