De vroege orkaan Beryl heeft diverse records gebroken

Posted on July 2, 2024 by admin

Orkaan Beryl bereikt waarschijnlijk deze woensdag het eiland Jamaica. Het Amerikaanse National Hurricane Center waarschuwt voor „levensbedreigende winden en stormvloeden”, net als afgelopen weekend, toen de orkaan op de Bovenwindse Eilanden afraasde. Daar richtte Beryl op een aantal eilanden een ravage aan. Zover bekend zijn er twee mensen overleden, een op Grenada en een op Saint Vincent.

1 Waarom is Beryl zo bijzonder?

Omdat hij verschillende records heeft gebroken. Niet eerder heeft zich zo vroeg in het orkaanseizoen op de Atlantische Oceaan (van 1 juni tot 30 november) zo’n krachtige orkaan kunnen ontwikkelen. Afgelopen zondag, 30 juni, was Beryl uitgegroeid tot een categorie-4-orkaan, en maandagavond bereikte hij zelfs de zwaarste categorie, 5. Volgens de definitie treedt er bij categorie 4 „catastrofale schade” op met knakkende bomen, stroomuitval en ernstige schade aan woningen. Er horen windsnelheden bij van 209 tot 251 km/u – bij categorie 5 is dat 252 km/u of meer.

Het vorige record stond op naam van orkaan Dennis, die op 8 juli 2005 de categorie-4-status had bereikt, zo meldde meteoroloog Philip Klotzbach van de Colorado State University op X. De tot nog toe vroegste categorie-5-orkaan was Emily, van 17 juli 2005.

Wat orkaanspecialist Nadia Bloemendaal, verbonden aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en het KNMI, verder nog bijzonder vindt aan Beryl, is dat hij in het weekend „binnen 48 uur explodeerde” van een tropische storm tot categorie-4-kracht. „Dat is heel snel. We noemen dat rapid intensification.” Bloemendaal legt uit dat Beryl is ontstaan uit een cluster onweersbuien die zich voor de kust van Afrika hadden gevormd, en die door de passaatwinden in westelijke richting dreven. „70 procent van de orkanen op de Atlantische Oceaan ontstaat daar.”

2 Hoe kan Beryl zo vroeg in het orkaanseizoen zijn ontstaan?

Omdat het oceaanwater nu al temperaturen van 28, 29 graden Celsius heeft, zegt Bloemendaal. „De meeste tropische stormen en orkanen ontstaan in augustus, september en oktober als het zeewater warmer is dan 26,5 graden Celsius en er veel clusters van onweersbuien boven Afrika ontstaan”, schreef Bloemendaal eerder dit jaar in een nieuwsbericht over het waarschijnlijk actieve orkaanseizoen dat de Cariben te wachten staat – het KNMI monitort dat gebied. Hoe warmer het zeewater hoe meer verdamping, opstijgende lucht en wolkenvorming. Er kan dan een lagedrukgebied ontstaan. Als die depressie zich kan blijven voeden met de energie uit warm zeewater kan die, in combinatie met het corioliseffect (door de draaiing van de aarde buigt de baan van een wolkenmassa), uitgroeien tot een storm, en verder tot een orkaan.

De Atlantische Oceaan is al ruim een jaar extreem warm. Daarom was er vorig jaar ook een actief orkaanseizoen. Dat was in zekere zin een verrassing, zegt Bloemendaal, want vorig jaar deed zich in de Stille Oceaan ook een El Niño voor. Die zorgt ter plekke voor extra warmte en een hoge luchtvochtigheid, maar ook voor dalende, relatief droge lucht boven de Atlantische Oceaan. En dat belemmert daar juist de vorming van orkanen. „Maar het water was er zo warm, en bevatte zoveel energie, dat de opstijgende, vochtige lucht door de blokkade van de dalende, droge lucht brak”, zegt hij.

Inmiddels is deze El Niño voorbij. De komende maanden is de kans groot dat zijn tegenhanger, een La Niña, zich aandient, zo verwacht het NOAA. Dat zorgt voor een omgekeerd effect, zegt Bloemendaal. „Op de Atlantische Oceaan gaat de opstijgende lucht dan juist in de overdrive.” Daarom wordt ook voor dit jaar weer een zeer actief orkaanseizoen verwacht.

3 Waarom is de Atlantische Oceaan al ruim een jaar zo warm?

Welke factoren hier allemaal aan hebben bijgedragen, is nog niet duidelijk, zegt Dewi Le Bars, KNMI-collega van Bloemendaal. Hij schreef er vorige maand een nieuwsbericht over. Klimaatverandering verklaart een deel. De oceanen nemen 90 procent op van de extra warmte die aan het aardoppervlak blijft hangen door de almaar toenemende concentratie broeikasgassen in de atmosfeer.

Maar er speelt meer. Wellicht heeft de positie van het Azorenhoog ook een rol. Dat is een hogedrukgebied in de Atlantische Oceaan dat windpatronen beïnvloedt. „Als je zwakke wind hebt mengt het warmere water aan het oppervlak minder met het koudere, diepere water”, zegt Le Bars. En dat is wat wetenschappers zien: vooral de bovenste 50 meter van de Atlantische Oceaan was afgelopen jaar uitzonderlijk warm. Wat daarin ook nog kan hebben meegespeeld, zegt Le Bars, is een toename van inkomende zonnestraling. Schepen stoten sinds 2020 minder vervuiling uit, waardoor de lucht schoner is. Ook zagen wetenschappers vorig jaar april en mei relatief weinig Saharastof boven de oceaan.

En wellicht is het ook de extreem warme Atlantische Oceaan die in Nederland al maanden voor die aanhoudende regen zorgt. Er zit veel waterdamp in de lucht boven de oceaan, en westenwind kan die onze kant opbrengen, schreef het KNMI drie weken geleden. Le Bars: „Maar we hebben nog geen solide studie die al die regen verklaart.”

De moeizame bestrijding van de mpox-uitbraak in Afrika roept bij hulpverleners herinneringen op aan de coronapandemie

admin
October 5, 2024
0

Het collectieve antwoord op de mpox-epidemie in Afrika laat zich moeizaam formuleren. Vooral in Congo, waar de mensen het hardst worden getroffen, wordt het geduld van de bevolking hevig op de proef gesteld. Toch gloort er een sprankje hoop. Deze zaterdag zet Congo, met een eerste beperkte vaccinatiecampagne in het oosten van het land, een aarzelende stap richting de beteugeling van de langdurige mpox-uitbraak die sinds vorig jaar door delen van Afrika rondwaart.

In Goma, de hoofdstad van Noord-Kivu, staan vanaf dit weekeinde de meest kwetsbare groepen – zorgpersoneel en kwetsbare Congolezen – in de rij voor hun prik. De afgelopen week stuurden de Europese Unie en de Verenigde Staten zo’n 265.000 vaccins van de Deense farmaceut Bavarian Nordic.

Van een „massale vaccinatie” is volgens de minister van Volksgezondheid, Samuel-Roger Kamba, vooralsnog geen sprake. Of zoals hij vrijdag onderstreepte: „Je kunt je voorstellen dat we in een land met 100 miljoen inwoners het probleem niet met 265.000 doses gaan oplossen.” Wanneer de vaccinatiecampagne een vervolg krijgt, is vooralsnog niet duidelijk.

Bovendien is voor de meest kwetsbare groep – kinderen onder de vijf die bijna 70 procent van de sterfgevallen voor hun rekening nemen– nog geen oplossing, omdat het Deense vaccin uitsluitend bedoeld is voor volwassenen. Van de bijna 35.000 mpox-gevallen waarmee dit jaar inmiddels zestien Afrikaanse landen zijn getroffen, heeft Congo veruit de meeste. Daar hebben ruwweg zo’n 30.000 geregistreerde gevallen inmiddels geleid tot bijna 990 doden.

Internationale noodtoestand

Hulporganisaties wachten de vaccinatiecampagnes ongeduldig af. Het is inmiddels bijna twee maanden geleden dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de internationale noodtoestand uitriep vanwege een nieuwe gevaarlijke mpox-variant die via Congo ook Burundi, Kenia, Rwanda en Oeganda bereikte.

De Afrikaanse gezondheidsorganisatie CDC ziet er wekelijks minstens 2.500 nieuwe gevallen bijkomen en blijft benadrukken dat de epidemie op het continent nog lang niet onder controle is. Het CDC, dat lokaal een sleutelrol speelt in de virusbestrijding, vreest bovendien de snelle toename van mpox-gevallen in de dichtbevolkte Congolese hoofdstad Kinshasa, zo stelde de organisatie donderdag tijdens een briefing.

Vooral het gebrek aan toegang tot vaccins staan grootschalige vaccinatieprogramma’s in de weg. Hoewel inmiddels zo’n 4,3 miljoen vaccins zijn beloofd, komt dat aantal niet in de buurt van de ruim tien miljoen doses die volgens het CDC noodzakelijk zijn om de uitbraak onder controle te krijgen.

Geen toestemming WHO

Maar ook bij de rol van de WHO worden vraagtekens geplaatst voor de trage respons, omdat die lange tijd geen toestemming gaf voor het gebruik van de relatief nieuwe mpox-vaccins in de getroffen gebieden. Critici wijzen op het gebrek aan daadkracht waarmee de gezondheidsorganisatie handelde bij een eerdere mpox-uitbraak uit 2022 in de VS en Europa. Afgelopen week bleek al dat WHO-directeur Tedros Adhanom Ghebreyesus zich niet wil laten opjagen. „We zullen geen shortcuts nemen”.

Een patiënt met mpox in een verpleegcentrum in Kamituga in Congo.

Daarnaast wordt de bestrijding van de uitbreek vertraagd door de lokale bureaucratie. Zo gaf Kinshasa zelf pas eind juni goedkeuring voor het gebruik van mpox-vaccins. Bovendien stelde het land aanvullende logistieke eisen aan een eerdere lading Amerikaanse vaccindonaties, waardoor de eerste Congolese prik tegen het infectievirus nog langer op zich liet wachten. Ook afgelopen week werd het begin van de vaccinatiecampagne nog eens met drie dagen uitgesteld vanwege ‘logistieke problemen’.

Hoewel de WHO het selecte groepje landen dat vaccins opslaat opriep om een deel te doneren, blijft de omvang van deze schenkingen beperkt. De meeste leveringen van vaccins aan getroffen regio’s kwamen vooralsnog tot stand via aankopen of gesubsidieerde deals, waarbij Afrikaanse landen het grootste deel van de kosten dragen.

Akkoord over de vaccinprijs

Ook de prijs van het vaccin is onderwerp van discussie en vormt voor veel Afrikaanse landen, die met meerdere gezondheidscrises tegelijk kampen, een aanzienlijke drempel. Zo bleef de Deense farmaceut Bavarian Nordic lange tijd vasthouden aan het volgens haar marktconforme bedrag tussen de 100 dollar (91 euro) en 141 dollar (128 euro) per dosis. Onder druk van VN-kinderrechtenorganisatie UNICEF werd eind september alsnog een akkoord bereikt voor de verlaging van de dosisprijs tot 77 dollar (70 euro).

‘Nieuwe epidemie, oude controverses’, kopte het blad Jeune Afrique in een commentaar eerder deze maand, verwijzend naar het talmende internationale antwoord op de mpox-uitbraak. Die doet immers denken aan de coronapandemie, toen ongelijke toegang tot vaccins de pandemie verlengde en de economische gevolgen ervan verergerde.

„Het voelt als een film die we al hebben gezien”, zo verwoordde Ngozi Okonjo-Iweala, algemeen directeur van de Wereldbank, het deze week in een opiniestuk in de Bangkok Post. „Een nieuwe virusstam doodt mensen in de armste landen ter wereld, en hoewel er vaccins tegen de ziekteverwekker bestaan, verhinderen productietekorten en wettelijke belemmeringen dat ze degenen bereiken die ze nodig hebben.”

Intussen is de mpox-problematiek een extra laag op de al precaire humanitaire situatie in Oost-Congo. De regio rond Kivu, waar zo’n drie miljoen mensen zich in vluchtelingenkampen ophouden vanwege de aanhoudende oorlog tussen het Congolese leger en de door Rwanda gesteunde M23-rebellengroep, geldt op dit moment als het virusepicentrum.

Ontwrichtende oorlog

Hulporganisaties als Artsen zonder Grenzen (AZG) zien hoe het virus zich te midden van de ontwrichtende oorlog direct of indirect richt op de meest kwetsbaren. In de overvolle kampen zijn al grote voedseltekorten, gebrek aan hygiëne en nauwelijks privacy, die de kans op blootstelling verhogen. Eerder deze week beschreef persbureau AP hoe de omvangrijke seksindustrie in het gebied en met name vrouwen economisch getroffen worden vanwege stigma en angst rondom het virus.

Maar de chaos maakt het ook moeilijk om besmettingsgevallen op te sporen, laat staan op te volgen. Vrijdag gaf het WHO overigens een ‘noodgoedkeuring’ voor een eenvoudig toe te passen pcr-test om het dna van het virus op te sporen met uitstrijkjes van huidlaesies. Het gebrek aan testmiddelen maakt het moeilijk om tot nauwkeurige besmettingscijfers te komen.

NIEUWS

Haagse Zaken Live: de weeffouten van het kabinet-Schoof

admin
October 5, 2024
0

In het kabinet-Schoof gaat alles anders dan anders. De coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB worstelen met hun rol, maken openlijk ruzie en lijken bezig met een permanent gevecht om de macht. Is dat een vorm van nieuwe politiek of kijken we, nu al, naar een samenwerking in ontbinding?

In deze Haagse Zaken Live onderzoeken we hoe deze coalitie zichzelf georganiseerd heeft, en welke weeffouten er in zijn geslopen. Dat doen we met Lamyae Aharouay, Pim van den Dool en Tom-Jan Meeus, en met het publiek van theater Griffioen van de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Aan het einde van de aflevering komen luisteraars aan het woord om vragen te stellen. Was je er deze keer niet? Niet getreurd. Er komen meer afleveringen aan waar je bij kan zijn. Houd onze kanalen in de gaten om te weten of we bij jou in de buurt komen.

Verder lezen

De coalitiepartijen blijven verzanden in ruzie en chaos, blijkt in de eerste week na de Algemene Politieke Beschouwingen

De nieuwsbrief van Tom-Jan Meeus: Machtige Tijden

Wiersma buigt voor Kamer rond ‘veeprikkers’ na harde aanvaring binnen coalitie

Zorgen van ambtenaren over kabinet-Schoof, maar vrijwel iedereen wil voorlopig blijven

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].

Gast:: Lamyae Aharouay, Tom-Jan Meeus en Pim van den Dool
Presentatie:: Guus Valk
Redactie & productie:: Ruben Pest en Fleur Kleinhuis
Montage:: Misja van Waterschoot
Foto:: Olivier Middendorp

NIEUWS

Zo simpel is het niet: wordt de zorg onbetaalbaar?

admin
October 5, 2024
0

Een nacht op de intensive care kost omgerekend bijna een jaar aan zorgverzekeringspremie, ontdekte Maarten tijdens zijn onderzoek voor deze aflevering. Zorg is duur. En het wordt alleen maar duurder, de aankomende jaren. Marike kwam in verschillende rapporten alarmerende cijfers tegen, en zelfs smeekbedes aan politici: “Praat hierover met kiezers”, en: „Niets doen is geen optie”.

Daarom bespreken Maarten en Marike in deze aflevering niet alleen waarom de zorg duurder wordt, maar ook hoeveel. En is hier nog iets aan te doen? Hoe is de de zorg in Nederland eigenlijk (financieel) geregeld? Hoe doen wij het in vergelijking met andere landen? En hoe ziet onze toekomst eruit?