‘Borssele blijft open’, schrijft het kabinet. Maar zo makkelijk gaat dat niet

Posted on September 16, 2024 by admin

Dichter bij de reactor kun je niet komen. Vanaf een geel platformpje op een meter of twintig afstand, kijk je uit over een metersdiep, helblauw bassin waarin gebruikte splijtstofstaven metalig staan te glinsteren in een rek dat is ondergedompeld in gedemineraliseerd water. Het is warm in het koepelvormige reactorgebouw van Nederlands enige kernenergiecentrale. Ventilatoren loeien van alle kanten.

De reactor zelf is verborgen achter een stalen binnenruimte. Hij is opvallend klein, slechts een meter of zeven in hoogte, vertelt natuurkundige en rondleider Andreas van Wijk, terwijl hij nog eens samenvat hoe een kerncentrale werkt. Daarbinnen worden de uraniumatomen gespleten en komt de energie vrij waarmee in een turbine buiten de ‘nucleaire zone’ elektriciteit wordt opgewekt. Van alle in Nederland gebruikte stroom komt 3 à 4 procent hier vandaan.

Om bij dit platformpje te komen, moeten bezoekers een traject afleggen vol geigertellers, camera’s en geelzwarte stralingspictogrammen aan de muren. Ze moeten hun telefoon inleveren, door een poort die hun stralingsniveau meet („no contamination”, zegt een computerstem als de meting voltooid is), zich hullen in brandwerende jas, helm en overschoenen, nog een keer hun straling laten meten en dan foto- en geluidsapparatuur laten controleren door experts in groene overalls. Daarna door een sluis met twee dikke stalen deuren de koepel in. Binnenin wordt de lucht op onderdruk gehouden voor het geval er ooit iets mis gaat. Dan kan de lucht beter naar binnen worden gezogen dan naar buiten.

Toenemende belangstelling

Van Wijk leidt met enthousiasme rond. De laatste tijd ontwaart hij een toenemende belangstelling voor kernenergie. Op deze donderdag komen er bijvoorbeeld 130 nieuwsgierigen langs om te kijken of ze op een van de tientallen vacatures willen solliciteren. Op een tafel staat een bordje bonbons met een kerncentrale-tekeningetje erop. Het management heeft die speciaal laten maken om de hernieuwde belangstelling voor kernenergie te vieren.

„Toen ik hier in 2011 kwam werken, was dat wel anders”, vertelt Van Wijk. „Dat was rond de kernramp in Fukushima.” Tegenwoordig staat kernenergie vooral in de aandacht wegens een positieve eigenschap: omdat het grotendeels emissievrij is, kan gebruik ervan helpen de klimaatdoelen te halen.

Of nieuwe werknemers een loopbaan lang in deze kerncentrale kunnen blijven, is op dit moment onderwerp van onderzoek. De centrale is sinds 1973 in werking en behoort tot de oudste van Europa. Volgens de Kernenergiewet wordt hij in 2033 uit bedrijf genomen en daarna ontmanteld. Nederland zou kernenergie afbouwen, dat stond al jaren vast. Maar het vorige kabinet koos ervoor om te onderzoeken of ‘Borssele’ toch langer kan openblijven.

De *control room* van kerncentrale Borssele.

‘Borssele blijft open’

Ook het nieuwe kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB wil dat. In het vrijdag gepubliceerde regeerakkoord wordt het geformuleerd alsof het al besloten is: „De kerncentrale in Borssele blijft open.” Maar zo werkt het in de praktijk niet. Alles wat met kernenergie te maken heeft is in internationaal opgestelde procedures gegoten, die vaak jaren in beslag nemen. Zo ook een besluit tot ‘bedrijfsduurverlenging’. Het onderzoek naar de vraag of het technisch gezien kan en of het financieel verstandig is, is zoals het er nu uitziet in 2027 afgerond. Van Wijk leidt het onderzoek naar de technische vereisten.

Nederland bevindt zich wat kernenergie betreft op een kruispunt. Na decennia waarin zorgen over de veiligheid en het onopgeloste afvalprobleem doorslaggevend waren, is het denken over de mogelijke rol van kernenergie in het Nederlandse energiesysteem opnieuw begonnen: het vorige kabinet wilde twee nieuwe kerncentrales bijbouwen, het nieuwe kabinet zelfs vier. En met die wensen komen ook de vragen over waar ze kunnen staan, wie ze gaat betalen en wat er met het afval moet gebeuren.

Het debat dat de komende jaren gevoerd moet worden zal bepalen hoeveel kerncentrales het land in de toekomst zal kennen. Op het eerste gezicht wordt het een getal tussen nul en vijf, maar het kunnen er ook meer worden. In het regeerakkoord kondigt het kabinet een onderzoeksprogramma aan naar de mogelijkheden voor kleine kerncentrales (small modular reactors), die bijvoorbeeld energie zouden kunnen leveren voor één specifiek industriegebied. De technologie hiervoor is nog in ontwikkeling.

Door alle verbeteringen zou de kans op een meltdown met gevolgen voor de omgeving inmiddels „duizend keer kleiner” zijn dan bij de ingebruikname

Terwijl het nieuwe ministerie van Klimaat en Groene Groei met internationale bouwers praat over de eerste twee nieuwe kerncentrales, wacht de Elektriciteits-Produktiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ), die de centrale in Borssele beheert, gestaag de onderzoeken af die moeten uitwijzen of de bestaande centrale nog tientallen jaren mee kan.

Tegelijkertijd kent ook het gewone onderhoud aan de centrale speciale uitdagingen. Naarmate de installatie veroudert, wordt het moeilijker om aan de juiste onderdelen te komen. Obsolescence management, verouderingsbeheer, heet de kunst om oude installaties in goede conditie te houden. „Dit wordt een nieuwe tak van sport voor ons”, zegt EPZ-directeur Carlo Wolters. „Het is net als het onderhoud van een oude Volkswagen Kever. Zie maar eens aan de juiste spullen te komen.”

Ze vinden veel onderdelen in Duitsland, vertelt hij, die daar niet meer nodig zijn en over de juiste certificaten beschikken. Duitsland besloot na de ramp in Fukushima te stoppen met kernenergie. De laatste drie centrales zijn vorig jaar stilgelegd.

Carlo Wolters, directeur van de Elektriciteits-Produktiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ).

Telefoons met krulsnoeren

De veroudering is overal zichtbaar in de Borsselse centrale. De grijswit gewolkte tegels op de vloer doen denken aan de jaren zeventig, her en der staan ouderwetse telefoons met krulsnoeren. In de controlekamer, een ruimte ter grootte van een redelijke gymzaal, hangt één heel groot digitaal paneel, waarop real time de waardes van de functies in de reactor leesbaar zijn. Daaronder is de muur gevuld met analoge metertjes en lampjes, aan de achterwand zie je hetzelfde.

Andreas van Wijk heeft „altijd gehoopt” dat de centrale langer open zou blijven en dat er nieuwe kerncentrales bijkomen. Wat hij zo mooi vindt aan kernenergie is dat je met zoiets kleins – onzichtbare atomen – een immense hoeveelheid energie kunt maken. Hij benadrukt dat de kerncentrale ondanks zijn ouderdom tot de veiligste 25 procent van de wereld behoort, als gevolg van veiligheidseisen die voortdurend worden opgeschroefd. Door al die verbeteringen zou de kans op een meltdown met gevolgen voor de omgeving inmiddels „duizend keer kleiner” zijn dan bij de ingebruikname. Zo is het gebouw inmiddels tot een hoogte van bijna 10 meter waterbestendig, om beter bestand te zijn tegen overstromingen.

In het bedrijfsduurverlengingsonderzoek speelt de vervangbaarheid van oude onderdelen ook een grote rol. „De grootste uitdaging”, vertelt Van Wijk, „zit in de vervanging van essentiële elektronica.” Die is nu nog analoog, bijvoorbeeld bij de aansturing van de reactor. „We onderzoeken of die vervangen moet worden door digitale systemen. Dat is meer van deze tijd, maar ook enorm kostbaar en ingrijpend. Daarnaast verhoog je er het risico op hacks mee. Op dit moment kun je niet met een usb-stick de controle over onze centrale overnemen. Dat willen we zo houden.” Vorig jaar nog besloot EPZ om een aantal oude panelen te vervangen voor soortgelijke analoge in plaats van digitale, vanwege de kosten.

Fundering voor tweede reactor

Zelfs nu het kabinet zo duidelijk kiest voor kernenergie, weet Wolters dat alles weer kan veranderen. Nederland is door de decennia heen labiel gebleken over het onderwerp. Het bewijs daarvan ligt buiten, onder het parkeerterrein. Daar ligt sinds de bouw in 1973 een fundering voor een tweede reactor, die er nooit is gekomen. In 2010 was er ook sprake van uitbreiding, maar die ging niet door omdat er geen marktpartijen gevonden werden die dat wilden bekostigen.

Wolters, die is opgeleid tot procestechnoloog, vindt dat er in Den Haag nog altijd een overkoepelende visie op kernenergie ontbreekt. Nederland moet volgens hem eerst goed nadenken over welke energiemix het wil hebben, en wat de plaats van kernenergie daarin is. „Daarvoor moet je bijvoorbeeld ook bepalen hoeveel zware industrie je in Nederland wilt houden.”

Maar al die onzekerheid deert hem niet echt, zegt hij. „Daar kunnen wij wel mee dealen. Door de jaren heen hebben wij al veel kabinetten voorbij zien komen, en veel politieke winden doorstaan.”

Over nieuwe kerncentrales benadrukt hij dat die keuze niet aan hem is: „Ons vak is het draaien van deze centrale. De rest, daar rollen we in als het zover is. Als de overheid twee nieuwe centrales bouwt, willen we daar wel graag bij betrokken zijn. We doen dit al vijftig jaar en we zijn er best goed in. Die kennis willen we breder inzetten.”

Over een eventuele verlenging van de bestaande kerncentrale is hij duidelijker: „Het zou mij onlogisch lijken om het stabielste deel van het Nederlandse elektriciteitsnetwerk niet te continueren.”

D66 wil helpen de plannen van kabinet-Schoof ‘beter’ te maken, zegt partijleider Jetten

admin
November 23, 2024
0

Op het vorige D66-congres in april van dit jaar kon je Rob Jetten nog de kwalificatie „extreemrechts” horen gebruiken voor het te vormen kabinet. De PVV noemde hij destijds, in Nieuwegein, een „ondemocratische” partij.

Deze zaterdag, in de Brabanthallen in Den Bosch, niets van die woorden. Jetten zoekt in zijn congresspeech, een jaar na de verkiezingszege van de PVV, naar manieren om plannen van dit kabinet „beter” te maken, in samenwerking met andere oppositiepartijen. Als het kabinet goede plannen maakt, zegt Jetten, zal D66 die steunen.

Maar die plannen heeft Jetten nog niet gezien, zegt hij ook. Hij ziet alleen „chaos” en „polarisatie”. Jetten roept het kabinet op om iets te doen, of anders op te stappen. „Weet u nog, al die grote woorden? Honderdduizenden huizen, goedkope boodschappen, een einde aan de problemen in de zorg, geen eigen risico meer”, aldus Jetten.

Het kabinet beoordelen op verdiensten, is een toon die partijen als CDA, SGP en JA21 eerder al aansloegen. Nu is er ook een progressieve partij waar het kabinet samenwerking mee kan zoeken. Waarom kiest D66 voor deze koers? Jetten, na afloop van zijn toespraak: „Veel mensen hebben op deze clubs gestemd met de gedachte dat het goed zou zijn voor Nederland. Dan is het aan ons om te laten zien dat ze niet op inhoud leveren.”

‘Monsterverbond’

Om te laten zien dat het hem menens is, kondigde Jetten in zijn toespraak een samenwerking aan met JA21 en CDA om de onderwijsbezuinigingen deels terug te draaien. „Een monsterverbond”, noemt de partijleider het. Het kabinet komt acht zetels tekort in de Eerste Kamer en moet dus steun zoeken bij oppositiepartijen.

De drie partijen doen een voorstel om de bezuinigingen op onder andere lerarensalarissen en maatschappelijke diensttijd terug te draaien en de langstudeerboete af te schaffen. In ruil daarvoor krijgt het kabinet steun voor de onderwijsbegroting in de beide Kamers.

Het is een samenwerking in de geest van de samenwerking van de drie christelijke partijen tijdens de behandeling van het Belastingplan. Zij vormden gedrieën een blok en zeiden dat ze het Belastingplan alléén zouden steunen, als het kabinet meer zou doen voor eenverdieners, de afschaffing van de giftenaftrek voor bedrijven terug zou draaien én een motie van onder andere CDA en D66 zou uitvoeren die oproept een alternatieve inkomstenbron te zoeken dan de voorgenomen btw-verhoging.

Jetten roemde de zet van de christelijke oppositie dan ook. Over de grootste progressieve oppositiepartij GroenLinks-PvdA daarentegen, sprak Jetten niet in zijn toespraak.

D66, kun je horen op de Tweede Kamergangen van de partij, is ervan overtuigd dat ze met deze koers kan groeien. Aan de ene kant hoopt de partij GroenLinks-PvdA-stemmers te overreden die, naar de inschatting van D66, misschien zien dat het samenwerkingsverband nu ver van de macht afstaat en weinig voor elkaar krijgt. En aan de andere kant hoopt D66 op teleurgestelde links-liberale VVD’ers, die vinden dat hun partij onder leiding van Dilan Yesilgöz te veel gaat lijken op de PVV.

Deze strategie moet zich nog uitbetalen. Bij de Tweede Kamerverkiezingen verloor D66 vorig jaar vijftien van de 24 zetels. In de laatste peiling van Ipsos I&O stond bij de sociaal-liberalen een klein plusje. Terug op het niveau van de verkiezingen in 2021 zijn ze nog niet.

NSC wil nu laten zien hoe het anders kan, want het ziet ‘een existentiële leegte van gedachten’ bij veel politici

admin
November 23, 2024
0

De meubelboulevard is een plek waar je met tegenzin naartoe gaat, waar je veel te lang blijft hangen en waar relaties voortdurend op de proef worden gesteld. Niet dat NSC met de meubelboulevard in Nieuwegein als locatie van het tweede ledencongres een impliciete boodschap had. Maar de vergelijking met de manier waarop de partij zich voelt in de coalitie met de PVV, VVD en BBB, is snel gemaakt.

Nieuw Sociaal Contract, de partij van Pieter Omtzigt, verkeert in de zwaarste fase sinds de oprichting van de partij. De coalitie waar het kabinet-Schoof op rust, dreigt keer op keer uit elkaar te vallen. NSC’ers zien dat zíj daar in de beeldvorming vaak de schuld van krijgen, en vinden dat onterecht. Tegelijkertijd zien ze hun partij steeds meer in de knel raken in de coalitie met de radicaal-rechtse PVV.

Deze week stapten Tweede Kamerleden Rosanne Hertzberger en Femke Zeedijk uit de fractie, beiden uit protest tegen de samenwerking in de coalitie. Eerder waren de staatssecretarissen Nora Achahbar en Folkert Idsinga ook opgestapt. Velen in de partijtop weten niet goed hoe het verder moet: met grote tegenzin waren ze in de coalitie gestapt, en ze merken dat het niet bepaald meevalt. Maar er zomaar uitstapen is ook niet aantrekkelijk: peilingen laten zien dat NSC, nu twintig Kamerzetels, op groot verlies staat.

In groepjes terugblikken

Wat te doen? Over deze fundamentele vraag gaat het deze zaterdag in Nieuwegein nauwelijks. In deelsessies blikken leden in groepjes met NSC-kopstukken terug op de afgelopen periode, maar grote conclusies blijven achterwege. NSC’ers in fractie en kabinet verwijzen steeds impliciet naar de ‘heftige periode’ van de laatste tijd, die „mij in mijn gevoelswereld raakt” (Kamerlid Merlien Welzijn), of die „mij niet in de koude kleren is gaan zitten” (Europarlementariër Dirk Gotink).

Bij de leden die naar Nieuwegein zijn gekomen, allemaal actief partijkader, overheerst mildheid. Over Nicolien van Vroonhoven, die de afgelopen weken het fractievoorzitterschap waarnam omdat Pieter Omtzigt thuis zat. Over de lastige positie van de partij in de coalitie. En over zichzelf: NSC-leden zeggen vrijwel allemaal dat ze alleen maar gesterkt zijn in hun overtuiging dat hun partij nodig is.

Omtzigt zegt dat hij „een aantal bezwaren” van de opgestapte Kamerleden goed begreep. Hij zei niet welke, of welke niet

Eén van deze leden is de 20-jarige Nehad Alsheikh Hamo, die negen jaar geleden uit Syrië was gevlucht en nu als badmeester in Noord-Brabant werkt. Alsheikh Hamo was vooral „zwaar aangedaan” door het vertrek van Nora Achahbar, staatssecretaris van Toeslagen. „Toen zij het had over polariserende omgangsvormen, riep dat bij mij veel herkenning op. Als je een migratieachtergrond hebt, kunnen woorden hard aankomen. Dat merk ik ook in mijn dagelijks leven. Die pijn wordt vaak niet begrepen, en dat besef kwam hard aan bij me.”

Toch is Alsheikh Hamo óók blij dat NSC in de coalitie blijft. „We kunnen zo het beleid bijsturen of van tafel krijgen, zoals de noodwet over asiel. Het mag bij ons wat zelfverzekerder. We moeten leren op onze eigen benen te staan en ons niks van de buitenwereld aantrekken.”

Langdurige ovatie

De woensdag teruggekeerde Pieter Omtzigt is ook op het congres aanwezig. Hij gebruikt zijn toespraak, na een langdurige ovatie, nauwelijks om terug te blikken op de afgelopen periode. Hij zegt dat hij „een aantal bezwaren” van de opgestapte Kamerleden goed begreep. Hij zei niet welke, of welke niet.

Omtzigt laat in zijn toespraak zien hoe hij wil dat NSC uit het dal kruipt. Hij zette zich af tegen „politici die olie op het vuur gooien”, die „het hardst schreeuwen om de krant, het nieuws en de sociale media te halen”. Hij ziet „een existentiële leegte van gedachten” bij deze schreeuwers, een neiging tot „schijnoplossingen” te komen. Hij haalt minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) aan als voorbeeld, die „na meer dan honderd dagen nog maar weinig concreets tot stand heeft gebracht.” Maar Omtzigt noemt in zijn toespraak de naam van Geert Wilders (PVV) niet. Hij wil, zegt hij na afloop, „niet naar één persoon wijzen”.

NSC wil de crisis bezweren met inhoud. De partij wil de partij van de ‘oplossingen’ zijn, en op die manier de polarisatie tegengaan. Op het congres staan die dan ook centraal. Plenair wordt er nauwelijks over de samenwerking met de PVV gepraat. Een lid wilde een motie indienen om over die vraag te stemmen, maar die werd door het bestuur afgewezen. De indiener, Hans van der Burg, toont in de plenaire zaal alle begrip. „Blijf bij elkaar”, roept hij zijn partij op. „Steun elkaar. Blijf aan tafel zitten.”

Toekomst zit in inhoud

Leden mogen inhoudelijke vragen stellen aan NSC-politici, en doen dat met enthousiasme. In de plenaire sessie pleiten leden voor meer tiny houses, voor een betere bereikbaarheid van de overheid, of over de oprichting van „een wandelclubje”. Eén moment wordt het spannend, als een lid een motie van wantrouwen indient tegen het partijbestuur, omdat er procedureel iets mis is gegaan bij het stemmen over moties en amendementen. De motie wordt door 83 procent afgewezen.

NSC’ers zien in inhoud hun toekomst. Pieter Omtzigt: „Als iemand in de Kamer een tweet stuurt, doet die het beter dan wanneer Nicolien van Vroonhoven tien voorstellen over bestaanszekerheid doet. U zult NSC’ers vaker horen met inhoudelijke plannen. We willen laten zien wat we wél willen.”

Klimaattop staat op springen, ontwikkelingslanden weggelopen

admin
November 23, 2024
0

De klimaattop in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe dreigt te mislukken. Het voorstel van de rijke landen om vanaf 2035 jaarlijks 300 miljard dollar financiële steun te geven aan ontwikkelingslanden is onvoldoende voor de groep van minst ontwikkelde landen en de kleine eilandstaten. Zij zijn weggelopen uit de onderhandelingen en willen alleen terugkeren als er een betere deal ligt.

De onderhandelingen gaan inmiddels al een dag langer door dan de bedoeling was. Pas vrijdagmiddag, vlak voor het officiële einde, werd een onderhandelingstekst werd gepresenteerd met daarin een bedrag dat rijke landen bereid zijn te betalen voor de financiering van klimaatbeleid in ontwikkelingslanden. In die tekst ging het om 250 miljard dollar per jaar. Meteen werd duidelijk dat dit bedrag voor alle ontwikkelingslanden verre van voldoende was.

In de loop van deze zaterdag verhoogden de rijke landen hun bod naar 300 miljard dollar, maar ook daarmee nemen veel arme landen geen genoegen. Zij stellen dat er in het komende decennium meer dan 1.000 miljard dollar per jaar nodig is om hun economie te vergroenen en om zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering – onafhankelijke experts bevestigen dit bedrag.

Redden wat te redden valt

Veel landen vrezen echter dat het dan nog veel moeilijker wordt om het eens te worden. Want tegen die tijd is Donald Trump de president van de VS, en die heeft nooit willen bijdragen aan klimaathulp in andere landen. Bovendien zijn er dan verkiezingen geweest in Duitsland, waar een mogelijk rechtsere regering, wellicht zonder de Groenen, waarschijnlijk minder belangstelling heeft voor klimaat.

Hoe het verder gaat is nog onduidelijk. John Podesta, klimaatgezant van de VS, hoopt dat de storm snel overwaait en dat daarna de rust terugkeert en er alsnog een akkoord kan worden gesloten. Het is de vraag of dat nog op tijd lukt. De Azerbeidzjaanse voorzitter lijkt de greep op de gesprekken al uren kwijt te zijn, waardoor landen steeds vaker in kleine groepjes proberen te redden wat er nog te redden valt. Sommige delegaties nemen nog vandaag een vlucht naar huis, waardoor er mogelijk in de slotvergadering geen quorum is om een akkoord goed te keuren.