Even leek het een succes voor de Amerikaanse ruimtevaart. De lancering van de nieuwe Amerikaanse Vulcan Centaur-draagraket op maandagochtend 8:18 uur (Nederlandse tijd) verliep bij de eerste lanceerpoging zonder problemen.
Maar in de uren daarna ging het alsnog mis. De vracht, maanlander Peregrine (‘slechtvalk’), gebouwd door het bedrijf Astrobotic, heeft een „anomalie” gehad, meldde het bedrijf enkele uren naar de lancering. De lander is stuwstof kwijt, een variant van hydrazine, vermoedelijk door een lek. Een maanlanding, waarvoor Peregrine moet afremmen tegen de zwaartekracht van de maan in, is daardoor uitgesloten. Door het probleem kunnen de zonnepanelen bovendien nog maar enkele tientallen uren op de zon gericht blijven, zei een Astrobotic-woordvoerder maandag. Daarna is het afgelopen.
Peregrine had op 23 februari op de maan moeten landen. „We onderzoeken welke missie-profielen nog haalbaar zijn”, meldde Astrobotic. Een preciezere oorzaak voor de mislukking zal vermoedelijk uit later onderzoek nog volgen.
Eerste commerciële maanlander
Peregrine had de eerste Amerikaanse maanlanding moeten worden sinds Apollo 17 in 1972, en de eerste door een commerciële maanlander. Het Amerikaanse Astrobotic is een privaat bedrijf en neemt deel aan NASA’s Commercial Lunar Payload Services (CLPS)-programma, waarmee het ruimtevaartagentschap de ontwikkeling van commerciële ruimtevaart wil aanjagen.
Vergelijkbare programma’s hebben de groei van private ruimtevaartbedrijven als SpaceX flink geholpen, en daarmee de toegang tot bijvoorbeeld het internationaal ruimtestation ISS goedkoper gemaakt. Het risico op mislukkingen accepteert NASA volgens zijn ‘schoten op doel’-filosofie: niet alle schoten kunnen raak zijn. Dit schot was dus mis.
Het agentschap betaalde onder andere 108 miljoen dollar voor het afleveren van vijf payloads, zoals spectrometers en een laserreflector die vanaf de maan licht had moeten reflecteren. Ook reisde er een twee kilogram zwaar maankarretje mee, een Duitse stralingsmeter en vijf kleine Mexicaanse robots die op de maan gekatapulteerd hadden moeten.
De andere betalende passagiers waren vooral projecten met een hoog pr-stuntgehalte: een plaquette, een tijdcapsule, een mini-maanmuseum, twee verschillende bitcoins, foto’s van betalende klanten en crematie-as, iets wat tot protesten leidde. Een woordvoerder van de Amerikaanse Navajo-gemeenschap protesteerde tegen deze ‘ontheiliging’ van een hemellichaam dat door de Navajo vereerd wordt.
Zover zal het deze keer dus niet komen: waar lanceren naar een lage aardbaan routine is geworden, blijven maanlandingen lastig. De afstanden zijn veel groter, en gecompliceerde baanmanoeuvres zijn nodig om in een baan om de maan terecht te komen, en daarna om gecontroleerd te landen.
Gesteentemonsters
Deze zomer lukte het de Indiase maanlander Chandrayaan-3, en eerder deze eeuw slaagde China met drie Chang’e-maanlanders. Chang’e 5 bracht in 2020 zelfs gesteentemonsters terug naar de aarde.
Maar daar tegenover staan net zo veel mislukkingen: in 2019 stortten de Israëlische maanlander Beresheet en de Indiase Chandrayaan-2 neer op de maan. Afgelopen zomer vonden de Japanse Hakuto-R en de Russische Loena 25-missie een onfortuinlijk einde tussen de maankraters. De Japanse maanlander SLIM, gelanceerd in september 2023, doet op 19 januari een landingspoging.
De opgeleefde belangstelling voor ons buur-hemellichaam heeft alles te maken met de ontdekking van watervoorraden op de maan, bruikbaar om waterstof, zuurstof en water te produceren, en zo een maanbasis te bevoorraden. Inmiddels hebben Rusland, India, China en de VS bemenste maanreizen aangekondigd, de laatste in samenwerking met Europa, Canada en Japan in het Artemis-programma. In 2022 vloog de eerste Artemis-missie een (onbemenst) rondje om de maan. Een eerste bemenste vlucht staat later dit jaar gepland.
De mislukking van Peregrine overschaduwt de verder succesvolle debuutvlucht van de Vulcan Centaur-raket, gebouwd door United Launch Aliance (ULA), een samenwerking van de Amerikaanse defensie- en ruimtevaartgiganten Lockheed Martin en Boeing. Vulcan vervangt de oude Atlas V- en Delta IV-raketten, beide verre doorontwikkelingen van kernraketten uit de jaren vijftig.