Waarom was Roman D. op 27 maart dit jaar in Amsterdam? Waarom kocht hij daar twee messen en stak hij op klaarlichte dag vijf ogenschijnlijk willekeurige voorbijgangers neer? Wilde hij angst zaaien? Heeft hij geestelijke problemen?
Tijdens de eerste, niet inhoudelijke behandeling van de zaak tegen Roman D., woensdagmiddag in de rechtbank van Amsterdam, blijven veel vragen onbeantwoord. De dertigjarige Oekraïner weigert tot nu toe iets te zeggen over zijn motief en is bovendien afwezig. Hij brak zijn been bij zijn aanhouding – een burgerarrest uitgevoerd door een Britse toerist – en is nog niet hersteld.
Het Openbaar Ministerie verdenkt D. van vijf pogingen tot moord of doodslag met een terroristisch oogmerk. Hij wilde, denkt het OM, de samenleving ontwrichten met zijn daad. Dat zou blijken uit feit dat hij „midden op de dag, in hartje Amsterdam” mensen aanviel en uit een serie notities in zijn telefoon die „doen denken aan een plan van aanpak”. Zo stond onder meer geschreven: ‘naar een plek met veel mensen’, ‘achter twee bejaarden aanlopen, waarna beiden met een mes in elke long steken’ en ‘wegrennen van de moordplaats zodat de politie mij niet doodt’.
D.’s advocaat zegt dat haar cliënt geen ideologisch, religieus of politiek motief heeft. Zij noemt zijn daad „tragisch ontspoord individueel handelen” en wijst op het hersenletsel dat hij opliep als militair. Roman D., zo maakte Nieuwsuur enkele weken geleden bekend, komt uit de regio Donetsk – die grotendeels door Rusland bezet is – en diende zo’n tien jaar in het Oekraïense leger. Hij deserteerde begin dit jaar tijdens zijn verlof.
Lees ook
Nieuwsuur: verdachte van steekpartij bij de Dam is Oekraïense deserteur
Motief
Tegen oud-collega’s zou hij gezegd hebben dat hij in Europa naar de gevangenis wilde zodat hij „de rest van zijn leven verzorgd kon worden”. Uit het politieonderzoek blijkt, net als eerder uit een reconstructie van de Volkskrant dat D. sinds 2023 aan gehoorbeschadiging en evenwichtsproblemen lijdt vanwege explosies.
Hoewel D.’s motief dus onbekend blijft, is vrij duidelijk wat er op 27 maart en in de weken daarvoor gebeurde. Nadat Roman D. verlof kreeg voor een bezoek aan zijn moeder in Tsjechië, reisde hij op 4 maart vanuit het zuiden van Oekraïne via Lviv naar Polen en vervolgens naar Duitsland. Op 6 maart meldde hij zich bij een aanmeldcentrum voor asielzoekers in Berlijn. Daar bleef hij tot 26 maart, in een opvanglocatie voor Oekraïense vluchtelingen. Die dag nam hij de trein naar Amsterdam, waar hij onder zijn eigen naam incheckte in een hotel in het centrum.
De volgende ochtend rond 10.16 uur kocht hij in een messenwinkel twee outdoormessen. Toen hij in de winkel stond, voerde hij op zijn telefoon een zoekopdracht in die vertaald kan worden als: ‘welk mes is nodig om de longen door te steken’. Rond 15.18 uur stak de verdachte een 67-jarige Amerikaanse vrouw en haar 69-jarige partner neer, en in de minuten die volgen nog vier anderen: een 26-jarige Pool, een 73-jarige Belgische vrouw en een 19-jarige vrouw uit Amsterdam.
Zij mogen van geluk spreken, aldus de officier, dat ze het er levend vanaf brachten. Een van hen zou op het randje van de dood hebben gebalanceerd, een ander mist gevoel in haar benen en verblijft nog in een revalidatiecentrum.
Lees ook
Als de vrouw zich voorover buigt, zien omstanders dat er een groot mes uit haar rug steekt
Terreur
Omdat de steekpartij de „uiterlijke verschijningsvorm” heeft van een terreurdaad, gaat de rechter woensdag niet mee met het verzoek van de advocaat van de verdachte om de tenlastenlegging te wijzigen. Ook het verzoek om een neurologisch onderzoek omdat het „aannemelijk is dat er iets in het brein van verdachte aan de hand is” wijst de rechter af, omdat de verdachte al wordt onderzocht door een psycholoog en een psychiater van het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP). „Zij kunnen dit voorleggen aan de neuropoli, we zien geen reden om dat op voorhand te doen.”
Dus, wat bezielde Roman D.? Zou Russische inmenging nog een rol kunnen spelen? Het blijft de vraag, wat het OM betreft liggen alle scenario’s nog open. „Variërend van een combinatie van psychosociale factoren en oorlogsinvloeden tot aan aansturing door een criminele of statelijke actor.” De volgende voorbereidende zitting staat op 26 augustus gepland.
