De maan is een springplank, een proeftuin en (nu nog) een helder venster op het heelal

Posted on by admin

‘Het is jullie schuld, Marc!” roept emeritus hoogleraar geschiedenis Klaas van Berkel vanaf de zijkant van de zaal, zijn vinger gericht op sterrenkundige Marc Klein Wolt. „Wetenschappers zijn de eersten die iets op de maan denken te móéten. Dus ook de eersten die haar zullen vervuilen.” Gelach klinkt op, maar de plaagstoot blijft hangen – als een ongemakkelijke waarheid.

Op 20 juni is in het Teylers Museum in Haarlem een bont gezelschap van zo’n veertig wetenschappers, kunstenaars, juristen, filosofen en oud-diplomaten – van astronaut André Kuipers tot kunstenaar Esther Kokmeijer – samengekomen om te spreken over de oprichting van een Ambassade voor de Maan. Een platform dat niet primair draait om technologische vooruitgang of kennisontwikkeling, maar om de vraag: wat betekent de maan voor de mensheid en hoe kunnen we die met zorg en respect behandelen? Want hoewel de maan eeuwenlang een verre bron van verbeeldingskracht is geweest, neemt de menselijke activiteit op haar oppervlak snel toe. Nieuwe missies van de Verenigde Staten, China, Rusland, India en Europa zijn in voorbereiding, met plannen voor permanente bases en onderzoeksfaciliteiten. Dit roept diepgaande vragen op over het rentmeesterschap, gebruik en bescherming van onze natuurlijke satelliet.

Wetenschappers zijn traditioneel de drijvende kracht achter maanverkenning. Van Apollo (1961-1972) tot Artemis (sinds 2017) gold wetenschappelijk onderzoek als officiële motivatie. Nu, aan de vooravond van commerciële exploitatie, zijn het opnieuw wetenschappers die als eersten een koers kunnen bepalen – naar zorgvuldig en duurzaam gebruik. Velen voelen die verantwoordelijkheid. Toen Marc Klein Wolt een voorstelling van theatermaker en schrijver Marjolijn van Heemstra bezocht over de kolonisatiedrift naar de maan, wees zij hem onverwachts aan: was hij niet zelf van plan daar iets te bouwen? „Ik had er nooit bij stilgestaan dat mijn wetenschappelijke plannen op de maan ook verantwoordelijkheid met zich meebrengen”, zegt hij. „Dat besef bracht ons op het idee om daar met een bredere groep over in gesprek te gaan.”

Lees ook: ‘De volle maan kan veranderen in een doffe, donkergrijze plak’

Hoewel veel maanonderzoek op afstand kan, zijn er cruciale vragen die alleen vanaf het oppervlak beantwoord kunnen worden. Kort gezegd draait het om drie pijlers: de geschiedenis van de maan; de maan als uniek venster op het heelal; en haar omgeving, met het oog op leefbaarheid en gebruik.

„We zijn tot nu toe maar op een klein stukje van het maanoppervlak geweest”, zegt planeetwetenschapper Wim van Westrenen, gespecialiseerd in de evolutie van de maan. „Het is alsof je in Nederland rondloopt en probeert te begrijpen hoe het er in Amerika uitziet, zonder er ooit geweest te zijn. Dat werkt niet.” Voor hem is de heilige graal het vinden van ‘stukjes Theia’ – de planeet die volgens de meest gangbare theorie met de jonge aarde botste en zo de maan (of eigenlijk het ‘aarde-maansysteem’) deed ontstaan.

Tijdens die botsing kantelde de aardas, wat grote invloed had op seizoenen en klimaatstabiliteit. Ook werd de rotatiesnelheid van de aarde bepaald – en daarmee de lengte van onze dagen. Bovendien veroorzaakt de maan de getijden, die bijdragen aan oceaanstromingen. Al deze effecten maken haar tot een levensbepalende factor in het ontstaan en voortbestaan van leven op aarde.

Foto NASA

Tegelijkertijd is die maan waarschijnlijk het resultaat van een toevallige gebeurtenis. Dat zet aan tot nadenken over hoe bijzonder het leven op aarde is – en hoe zeldzaam zulke omstandigheden elders in het universum wellicht zijn.

Voor Van Westrenen is het ontrafelen van dat verhaal dan ook niet alleen een wetenschappelijke, maar een existentiële queeste: „De geschiedenis van de maan is het verhaal van onze eigen oorsprong.” Niet voor niets noemt hij het maanoppervlak een fossiel van het vroege zonnestelsel – een vrijwel ongeschonden archief van meteorietinslagen en andere sporen die op de geologisch actieve aarde allang verdwenen zijn.

Van Westrenen pleit nadrukkelijk voor geologisch onderzoek met robots en niet met astronauten. „Je mist misschien wel wat, maar veel veldwerk is zeker robotisch uitvoerbaar. Dus ik geloof niet zo in het idee dat hiervoor per se mensen naar de maan moeten.”

We moeten het maanlandschap niet verpesten terwijl we er gebruik van maken

Jack Burns
astrofysicus en NASA-adviseur

Niet alle maanwetenschap draait om stenen en inslagen. De verre zijde van de maan, permanent afgewend van de aarde, is heel geschikt voor een radiotelescoop. Die kan daar straling uit het jonge heelal opvangen, om een blik te werpen op de kosmologische ‘dark ages’ – de periode waarin de eerste sterren ontstonden, gehuld in een dikke waterstofwolk. Die periode is vanaf de aarde niet waar te nemen door alle radiogolven van menselijke makelij en ruis van de ionosfeer.

Astrofysicus en NASA-adviseur Jack Burns wist in 2024 zijn droom te verwezenlijken: de plaatsing van de eerste Amerikaanse radiotelescoop op de zuidpoolregio van de maan. Eerder bracht China met Chang’e 4 al de eerste radiotelescoop naar de verre zijde. Binnenkort volgen nog twee gedeeltelijk commerciële Amerikaanse maanmissies, waarvan de eerste een radiotelescoop op de verre zijde zal plaatsen. En Marc Klein Wolt leidt namens ESA de ontwikkeling van een nieuwe telescoop die meereist met een Artemis-missie.

Mede dankzij Burns’ uitgebreide netwerk binnen NASA zijn radiotelescopen een prioriteit gebleven binnen het maanprogramma, ondanks dreigende bezuinigingen. In zijn videobijdrage in Teylers Museum benadrukt hij dat de bouw van grote telescopen op de maan lastig is: „De maannacht duurt twee weken, dus je hebt enorme laadcapaciteit nodig. Onze eerste missie had bijvoorbeeld 70 kilo aan batterijen mee. Dit moet duurzamer. We moeten het maanlandschap niet verpesten terwijl we er gebruik van maken.”

Morele wens

Burns is een voorstander van het ambassade-idee en ondersteunt de deelname van Amerikaanse partijen. „We bouwen straks flinke infrastructuur, en juist de radiostille achterkant van de maan moet beschermd worden – terwijl commerciële bedrijven daar ook op azen.” Maanbescherming is daarmee niet alleen een morele wens, maar een praktische noodzaak geworden. Volgens hem vereist wetenschappelijke ontwikkeling op de maan internationale samenwerking en ruimte voor meerdere perspectieven. „De ambassade kan daarin een cruciale rol spelen.”

De oorsprong van de maan en het jonge heelal zijn slechts een greep uit de vele experimenten waarvoor de maan zich bij uitstek leent. Zo kan kosmische straling er ongehinderd worden gemeten – iets wat op aarde onmogelijk is vanwege onze atmosfeer. Ook biedt de maan een stabiel platform voor het detecteren van magnetische velden van exoplaneten, het meten van poollicht en daarmee de invloed van ruimteweer, en het waarnemen van de precieze oorsprong van hevige zonuitbarstingen. Sterrenkundige Frans Snik ontwerpt met het Nederlandse bedrijf Cosine een satelliet om vanaf de maan een ‘superselfie’ van de aarde te maken, ter voorbereiding op onderzoek naar de mogelijkheid van leven op verre exoplaneten. In het algemeen biedt de maanbodem een stabieler meetplatform dan satellieten, wat nauwkeurige en langdurige metingen mogelijk maakt.

De mogelijkheden van de maan reiken verder dan fundamentele wetenschap. Het is een proeftuin voor experimenten naar de effecten van straling op het menselijk lichaam, voedselproductie onder lage zwaartekracht en het gebruik van maanstof voor het 3D-printen van infrastructuur. Veel van die kennis is nodig voor toekomstige bewoning van de maan en het verdere zonnestelsel: NASA’s Moon to Mars-strategie richt zich op de maan als springplank naar Mars. Jasmina Lazendic-Galloway, hoofd van het radiosterrenkunde- en ruimteprogramma aan de TU Eindhoven, merkt tijdens haar colleges en studentenprojecten dat het bij de verkenning van de ruimte om een dieper principe gaat. „Studenten die nadenken over overleven op Mars ervaren een mentale bevrijding. Waar ze op aarde worden beperkt, kunnen ze in de ruimte helemaal opnieuw beginnen. Ze móéten vooruitdenken – twintig tot dertig jaar vooruit – omdat de uitdagingen daar niet eenvoudig op te lossen zijn. Maar juist terwijl ze daaraan werken ontstaan er creatieve en innovatieve oplossingen die we hier op aarde hard nodig hebben.”

Foto NASA

Praktische impact

Dat toekomstperspectief botst soms met de realiteit. Van Westrenen: „Wetenschappers zijn zich al lang bewust van hun verantwoordelijkheid. Het idee om Apollo-landingsplekken te beschermen, of niet het gehele te ontwikkelen, leeft in de gemeenschap. Met de groei van commerciële plannen neemt ook het besef toe: we mogen de fouten die we op aarde maakten niet herhalen. Die verantwoordelijkheid hoort bij goed wetenschappelijk handelen.”

Tijdens de bijeenkomst in Haarlem staat maanwetenschap nog niet expliciet centraal. Gediscussieerd wordt vooral over wat de maan voor de mensheid betekent, hoe we haar het beste kunnen ‘beluisteren’, en welke praktische impact een Ambassade voor de Maan kan hebben. Wetenschappers nemen vooral een adviserende rol aan – op de achtergrond, maar wel voelbaar aanwezig als stille motor en aanjager van het debat.

Directeur Marc de Beyer is verheugd dat Teylers Museum, het oudste museum van Nederland, gastheer is van deze bijeenkomst. „Van oudsher is Teylers een onderzoeksinstituut; sinds onze oprichting in 1784 bieden we een plek waar denkers samenkomen om maatschappelijke vraagstukken te bespreken.” De vraag of de Ambassade van de Maan hier daadwerkelijk gevestigd zal worden, speelt op dit moment nog niet. Volgens hem is het belangrijker om eerst gezamenlijk stil te staan bij hoe we de maan het beste een stem kunnen geven. „En Teylers kan daarin zeker een verbindende rol spelen.”

De initiatiefnemers blikken met vertrouwen vooruit. Marjolijn van Heemstra benadrukt dat wetenschap en commercie onlosmakelijk verbonden zijn. „Juist daarom moeten wetenschappers zich bewust zijn van hun impact op de maan. Ze hebben niet alleen toegang tot de maan, maar ook de capaciteit om vooruit te denken over de consequenties. Kunst is daarbij geen decoratie, maar een bron van verbeelding en reflectie die het verschil kan maken.”

Marc Klein Wolt sluit zich daarbij aan: „Wetenschappers profiteren van maanmissies, maar dragen ook verantwoordelijkheid voor de gevolgen. Het is belangrijk om nu al na te denken over hoe we de maan beschermen, ook als dat onze plannen beperkt. Mijn hoop is dat men over honderd jaar zegt: gelukkig zijn ze toen al begonnen.”

Foto NASA

Related Posts

Al wordt Amalia geen opperbevelhebber, de Oranjes hebben wel een band met de krijgsmacht

Prinses Amalia vloog drie jaar geleden al eens mee met een F-16, maakte een rit in een Leopard-gevechtstank en voer mee met de onderzeeboot Zr.Ms. Zeeleeuw. Zo maakte ze ter gelegenheid van haar achttiende verjaardag kennis met de Nederlandse krijgsmacht.

Nu knoopt de prinses (21) daar een deeltijdopleiding bij het Defensity College aan vast. Als werkstudent zal ze vanaf september, naast een bachelor Nederlands recht, één à twee dagen in de week worden opgeleid tot militair reservist, vertelde ze maandag tijdens het jaarlijkse gesprek met de pers.

Als troonopvolger hóéft ze geen kennis te hebben van de krijgsmacht. In tegenstelling tot haar Europese collega’s wordt Amalia geen opperbevelhebber en de dienstplicht – die sinds 2020 ook voor vrouwen geldt – is opgeschort. In Nederland is de Koning sinds de Grondwet van 1848 alleen symbolisch „de aanvoerder van ’s lands troepen”.

Eén ding dat ik onmiddellijk weer zou doen, is mijn diensttijd

Willem-Alexander
koning

Die rol vervult haar vader met verve. Koning Willem-Alexander bezoekt regelmatig de drie onderdelen van de krijgsmacht, ook in het buitenland zoals begin dit jaar in Estland Nederlandse piloten die daar de grens met Rusland bewaken. Afgelopen zaterdag was hij aanwezig op Veteranendag in Den Haag en twee weken geleden reikte hij een standaard (een regimentsvaandel) uit aan het nieuwe Regiment Huzaren Prinses Catharina-Amalia. In aanwezigheid van Amalia, die toekeek hoe de koning tijdens een parade op de Bernhardkazerne in Amersfoort eerst de standaarden van drie oudere regimenten, die opgingen in het nieuwe regiment, ceremonieel innam. Op de tribune keken veteranen van Huzaren van Sytzama, Huzaren Prins Oranje en Huzaren Prins Alexander geëmotioneerd toe.

De koning sprak over „de verbondenheid” tussen de Oranjes en de krijgsmacht en refereerde aan de drie veldslagen waarbij zijn voorouders en de drie regimenten betrokken waren: Quatre-Bras en Waterloo tegen Napoleon (beide 1815) en de Tiendaagse Veldtocht tegen de Belgen (1831).

Lees ook

Amalia gaat een opleiding volgen tot reservist

Prinses Amalia tijdens de traditionele fotosessie van de koninklijke familie in de tuin van Paleis Huis ten Bosch. Foto Koen van Weel / ANP

Podcast

Zulke ceremoniële handelingen voerden Beatrix en Juliana ook uit – zonder militaire achtergrond. Dat Willem-Alexander de dienstplicht vervulde en als wachtofficier bij de marine werkte en daarna diende bij de land- en luchtmacht, maakt wel uit, zeggen militairen. Hij begrijpt volgens hen ‘de taal’ van defensie.

Omdat hij lid is van de regering, dat als collectief het opperbevel heeft, is Willem-Alexander sinds hij in 2013 koning werd, geen actief dienend militair meer. Hij draagt nog wel een uniform als hij troepen bezoekt, dat mag als voormalig militair. Maar hij heeft geen rang.

De koning noemt zijn diensttijd „fantastisch” en „goed vormend voor de rest van mijn leven”, zei hij zei hij in 2023 in de podcast Door de ogen van de Koning. „Ik zeg altijd dat er een heleboel dingen zijn die ik misschien anders zou doen, misschien nog zou heroverwegen. Maar één ding dat ik onmiddellijk weer zou doen, is mijn diensttijd.”

Willem-Alexander leerde er militaire vaardigheden, waaronder omgaan met een wapen en „echt ook fysiek hard” trainen. „Het mooie is, iedereen zit er wel een keer doorheen. Als je elkaar niet helpt, dan lukt het gewoon niet.”

Werkstudent

Iets soortgelijks wil Amalia nu ook ervaren aan het Defensity College, een programma van het ministerie van Defensie voor studenten die een hbo- of academische studie doen en dat sinds 2017 bestaat. Het achterliggende idee is jongeren enthousiasmeren voor een baan bij defensie of om reservist te worden, en dat ze „tijdens hun studie al iets bijdragen aan de maatschappij”, aldus de website van Defensie.

Maximaal drie jaar veranderen de werkstudenten om de zes maanden van werkplek, zodat ze alle krijgsmachtonderdelen leren kennen. Daar gaan ze aan de slag met projecten waar ze hun talenkennis, achtergrond en studie kunnen inzetten, bijvoorbeeld bij het bedenken van duurzame innovaties. Het is, vertelde programmamanager Erik Noordam eerder aan NRC, een gewilde bijbaan geworden. Er zijn meer sollicitanten dan plekken (450).

Voor Amalia is haar tijd aan het Defensity College een ‘aanstelling buiten bezolding’

De studenten volgen eerst een algemene militaire opleiding voor reservisten, waar ze leren schieten en navigeren, het militaire equivalent van EHBO, en militair recht. Aan het fysieke deel zal prinses Amalia voorlopig niet meedoen, zei ze maandag. Een maand geleden viel ze van een paard „en toen lag mijn arm toch in een vervelende hoek”. Ze had „een flinke breuk”, maar de arm herstelt.

Voor Amalia zal haar tijd aan het Defensity College overigens een „aanstelling buiten bezolding” zijn, ze krijgt niet zoals haar medestudenten betaald. De prinses heeft dit jaar een inkomen van 300.000 euro, dat ze terugstort in de schatkist tot ze is afgestudeerd. Sinds januari houdt ze wel de 1,6 miljoen euro die is bedoeld voor onkosten. Aan de premier schreef ze vorig jaar dat ze dat wil gebruiken voor „een secretariaat en reserveringen voor een woon- en werkverblijf”.


Door zijn leven in de stad heeft dit Amerikaanse knaagdier een kleiner gebit gekregen

De ‘oostelijke wangzakeekhoorn’ wordt hij wel genoemd: Tamias striatus, een grondeekhoornsoort die in het oosten van Noord-Amerika leeft, onder andere in de buurt van Chicago. Juist in die stad heeft de knaagdiersoort een bijzonder snelle evolutie ondergaan, schrijven onderzoekers van het prestigieuze Field Museum. Op basis van 3D-scans van schedels in de collectie ontdekten ze dat het uiterlijk van de dieren binnen 125 jaar sterk veranderd is. Voor een leek is het op de bovenstaande beelden lastig te zien, maar de grondeekhoornschedels zijn door de tijd heen groter geworden terwijl het gebit juist kleiner is dan voorheen. Een gevolg van klimaatverandering lijkt het niet te zijn. Wél vermoeden de onderzoekers een oorzakelijk verband met de toegenomen verstedelijking. Grondeekhoorns hebben een gevarieerd dieet en eten normaal gesproken noten, zaden, fruit, insecten en zelfs kikkers. Maar in de stad stappen de dieren makkelijk over op een fastfooddieet. Energierijk voedsel waardoor ze groter worden (en vaak ongezonder) en waarbij ze hun tanden minder nodig hebben. Geen noten en zaden, maar bijvoorbeeld picknickrestanten.

De Tamias striatus, de bewuste grondeekhoornsoort.

Foto Getty

Naast de grondeekhoornschedels scanden de wetenschappers ook woelmuisschedels. Daarbij was niet zozeer een verandering zichtbaar in het gebit maar wel in het binnenoor. De botstructuur die zich daar bevindt is steeds kleiner geworden, wat duidt op een verslechterd gehoor. Dat zou een gevolg kunnen zijn van het toegenomen stadslawaai, aldus de onderzoekers. Ze noemen hun bevindingen een wake-upcall: verstedelijking heeft verregaande gevolgen voor allerhande diersoorten.

Ook elders zijn voorbeelden te vinden van zulke aan de stad aangepaste soorten. Neem stadsduiven. Die stammen af van wilde rotsduiven, en dat komt uitstekend van pas als ze zich staande moeten houden op de smalle richels en raamkozijnen van hoge gebouwen.

Uit de Londense underground is het verhaal bekend over muggen die in de tunnels van drie grote metrolijnen (Central, Victoria en Bakerloo) leven. Die zijn binnen een tijdsbestek van anderhalve eeuw genetisch van elkaar gaan verschillen omdat ze zelden met elkaar in contact kwamen.


‘Als we om 21.00 uur in bed liggen, geven we elkaar een high five’

Charon: „Het is héél burgerlijk, maar Daan en ik hebben dus een gedeelde agenda. Door mijn fulltime baan als stewardess bij de KLM is de tijd dat ik in Nederland ben beperkt. Vorige maand zat ik bijvoorbeeld zestien dagen in het buitenland. Als ik dan in Nederland ben, werk ik in het ziekenhuis, wil ik sporten, probeer ik mijn vrienden te zien en dan ben ik ook nog echt een familiemens. Dus als ik geen avondjes met Daniël blok in de agenda, zien we elkaar gewoon niet.”

Daniël: „Van nature ben ik helemaal geen planner – ik weet nog geeneens wat ik morgenavond ga doen. Maar op een gegeven moment merkte ik dat het met Chars werk wel nodig is. Want als zij alles vol plant en we alleen samen slapen, dan heb je misschien wel wat uren met elkaar doorgebracht, maar dat is niet echt kwalitatieve tijd.”

Charon: „Soms denk ik: het is wel heel vol en veel allemaal. Ik weet al voor vier weken met wie ik iedere avond eet; dat klinkt belachelijk natuurlijk. Mijn karakter is misschien wel dat ik bang ben mensen daarin teleur te stellen. Maar dat kan jij altijd goed relativeren.”

Daniël: „Dan zeg ik: het is nu wel even klaar met dat agenda volproppen. Als je iemand drie weken niet ziet, is dat geen ramp.”

Charon: „Het helpt denk ik dat we in de basis allebei dezelfde types zijn. We hebben allebei veel energie, vinden vrienden en familie belangrijk en zijn niet vies van hard werken. We begrijpen elkaar gewoon.”

Extra centjes binnenhalen

Charon: „Mijn kinderdroom was om arts te worden, maar ik werd uitgeloot voor geneeskunde. Als vervanging ging ik HBO Verpleegkunde doen. Voor een jaartje, dacht ik, om te werken aan mijn cv. Maar toen ging ik op kamers en bij een studentenvereniging. Ja, dat was party. Ik merkte dat ik drie, vier keer per week op de tafels kon staan dansen, op vrijdag een tentamen maken en dat nog halen ook! Dus geneeskunde heb ik nooit meer gedaan, maar na vier jaar merkte ik dat ik niet gelukkig werd van een fulltime leven als verpleegkundige. Ik miste een uitdaging en zocht iets voor ernaast. Dat werd vliegen voor de KLM. Als kind mocht ik een keer een stewardess helpen in een Boeing 747, die toen nog zo’n upperdeck had. Dat is me altijd bijgebleven. Van 9 tot 5 op kantoor zitten is sowieso niks voor mij.”

Daniël: „Dat heb ik precies zo. Nadat ik mavo, havo en commerciële economie had afgerond, wilde ik vooral lekker aan de slag. Ik begon bij een zakelijke kredietverlener, maar dat was me te sloom. Ik ben meer een actief bezig type.”

Charon: „En jij bent van de side hussles.”

Daniël: „Dat zijn klusjes in de avonden of het weekend om wat extra centjes binnen te halen; dat heb ik altijd gedaan. Een bootje varen op Koningsdag, een auto naar Marbella heen en weer rijden, iets ophalen in het oosten van het land. Heb je toch weer honderd of tweehonderd euro verdiend in de uren die je normaal op de bank zou zitten. Da’s gewoon lekker. Daarom past mijn huidige werk ook goed bij me. Ik werk nu bij Noble Bouw, een bedrijf dat grote bouw- en renovatieprojecten doet in Amsterdam. Het is van twee jongens die ik via via ken uit Amsterdam en ik ben eigenlijk hun rechterhand geworden. De ene dag rijd ik zakken puin van een grachtenpand naar de stort, de andere dag sta ik als operationeel manager dingen op een bouwplaats te regelen. Dat doe ik sinds oktober en het gaat supergoed! Het is de beste keuze die ik ooit heb gemaakt.”

Liefde voor eten

Charon: „Met alle cao’s voor vliegpersoneel ben je best veel vrij als stewardess. Ik ben bijvoorbeeld net terug uit Shanghai. Dan ben ik vier dagen weg en heb ik vervolgens acht dagen vrij. Acht dagen! En dan werk ik fulltime. Omdat ik me snel verveel en vrije tijd alleen maar geld kost, heb ik me aangemeld voor de flex-pool van het OLVG Ziekenhuis in Amsterdam. Daar werk ik nu gemiddeld twaalf uur per week als verpleegkundige, meestal op de longafdeling. Niet dat ik nou wild enthousiast word van astma of COPD, maar het is gewoon een heel leuk team daar.”

Daniël: „Ik ben er trots op dat Char zo’n harde werker is en alles combineert. Ik zou me denk ik storen aan een partner die acht dagen op de bank zou liggen.”

Charon: „We wonen allebei in verschillende huizen met huisgenoten. Als het kan, slapen we samen. Altijd bij mij. Daniël woont in een echt mannenhuis: één toilet heeft geen toiletbril, Daan doucht met z’n slippers aan. En daarbij vind ik het na het vliegen fijn om in mijn eigen bed te slapen.”

Daniël: „Allemaal excuses waarom je nooit bij mij komt.”

Charon: „Ik kom er denk ik… één keer in de drie maanden of zo?”

Daniël: „Ongeveer ja.”

Charon: „Onze liefde voor eten bindt ons. We zijn allebei, zoals mijn vader dat noemt, echte smikkelbeertjes.”

Daniël: „We waren een keer met de hele familie op vakantie. Voor de lunch at mijn schoonvader gewoon een cracker, terwijl wij hele BLT-sandwiches [bacon, lettuce, tomato] aan het bouwen waren, met alles erop en eraan.”

Charon: „Dan zegt mijn vader: ah, de smikkelbeertjes zijn weer aan het vreten, hoor.”

Daniël: „Char maakt thuis maaltijden om mee te nemen naar het ziekenhuis en ik krijg daar dan ook een portie van mee, als lunch.”

Charon: „Dan krijg je tacootjes mee, met alle goodies apart. Of van de week een homemade caesar salad.”

Daniël: „Het is altijd over de top, in bakjes en allemaal zakjes. Dan zeggen de boys op kantoor: neeeee, heeft ze wéér eten voor je gemaakt? Heerlijk vind ik het. Ik hou daar echt van.”

Charon: „Ik ben half Indisch en toon mijn liefde door eten. Dat zal het zijn.”