Schelden, dreigen, intimideren: scheidsrechters in het honkbal zijn het zat

Het berichtje komt van ‘Hans Anders’. Alsof de keten van opticiens via Facebook Messenger contact wil opnemen met Jeffrey Bentsnijder. Maar de afzender heeft geen profielfoto. „Volgende keer niet zo liegen […] please,” staat er.

Bijgevoegd is een foto van het formulier dat scheidsrechter Bentsnijder een paar dagen eerder heeft ingevuld na afloop van een honkbalwedstrijd tussen RCH-Pinguins uit Heemstede en Neptunus uit Rotterdam. De club uit Heemstede staat 0-6 achter als een speler van RCH wordt uitgegooid op het eerste honk. Uit frustratie gooit hij zijn helm op de grond en roept duidelijk hoorbaar: „Kankerzooi!”

Bentsnijder stuurt de speler weg. De spelregels zijn duidelijk: vulgair taalgebruik is niet toegestaan, net zo min als het gooien van materiaal. De speler reageert woedend. Pas na twaalf minuten protest verlaat hij, hevig gebarend en onder begeleiding van een medespeler, het veld.

Na afloop van de wedstrijd maakt Bentsnijder een rapport dat hij naar de commissie strafzaken van honkbalbond KNBSB stuurt. Die beslist als tuchtrechter of de speler verder moet worden gestraft. Naast de bond krijgt alleen de betrokken club een kopie van het verslag, én de speler.

Voor Bentsnijder is er geen twijfel mogelijk: ‘Hans Anders’ is een schuilnaam van de betrokken speler. Als hij een berichtje terugstuurt, geeft de speler dat toe, met het excuus dat hij de schuilnaam al gebruikt sinds hij jong was. Bentsnijder maakt screenshots en stuurt een klacht naar de honkbalbond KNBSB.

‘In het zonnetje zetten’

Half juni was het in de Nederlandse honkbalsport de ‘week van de official’, volgens de KNBSB „de ideale week om verenigings- en bondsscheidsrechters in het zonnetje te zetten”. Want, zei algemeen directeur Stefaan Eskes aan het begin van de themaweek: „Zij maken onze sport mogelijk.”

Dat bleek drie weken eerder, toen op Hemelvaartsdag drie van de vier wedstrijden in de Hoofdklasse, het hoogste niveau in Nederland, niet doorgingen. De scheidsrechters staakten, uit protest tegen het agressieve gedrag dat zij op en naast het veld ervaren. In hun ogen krijgen ze daarbij te weinig steun van de bond en betrokken clubs.

Voor de honkbalsport is agressie tegen officials een groeiend probleem; het aantal honkbalscheidsrechters is de afgelopen jaren afgenomen van meer dan honderd naar vijftig. „Het is een leegloop waarvan we het tij nog niet hebben kunnen keren”, zegt Peter Brink, die als hoofdofficial de scheidsrechters vertegenwoordigt bij de KNBSB.

Nederland is internationaal een gevestigde naam in het honkbal, met als hoogtepunt de wereldtitel in 2011, maar dat is voor een groot deel te danken aan talentvolle spelers van het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden die in de Amerikaanse profcompetitie Major League Baseball (MLB) uitkomen. Vergeleken daarmee is de Nederlandse Hoofdklasse een andere wereld. Hier geen volle stadions maar enkele tientallen toeschouwers op de tribune, en vrijwel niemand kan leven van de sport.

Ook de scheidsrechters niet. Ze krijgen per wedstrijd een paar tientjes en een reisvergoeding, verder doen ze hun werk – vaak meerdere wedstrijden per week, zeker twee uur lang, exclusief reistijd– vooral uit liefde voor de sport.

Maar dat plezier staat onder druk vanwege het gebrek aan steun en respect, schrijven de stakende scheidsrechters op 28 mei in een brief aan de bond. „Collega’s stoppen of overwegen te stoppen. Als deze trend zich voortzet [sic], komt de continuïteit van het honkbal in gevaar. Want: zonder scheidsrechters, geen wedstrijden.”

Onwrikbare houding

De enige wedstrijd die op Hemelvaartsdag wél doorging, was die waar Bentsnijder de leiding had. Het was zijn afscheidswedstrijd, want Bentsnijder besloot te stoppen uit onvrede over de afhandeling van zijn klacht over de berichtjes van ‘Hans Anders’.

Met zijn vertrek is het Nederlandse scheidsrechterskorps een goede collega kwijt. „Ik denk dat Jeffrey niet alleen een van de talentvolste scheidsrechters is van Nederland, maar van heel Europa”, zegt zijn collega Peter de Haan, sinds 2006 scheidsrechter. Bentsnijder wordt door zijn collega’s geroemd om zijn spelregelkennis en zijn onwrikbare houding in het veld.

De 31-jarige Bentsnijder begint op zijn vijftiende met het ‘roepen’ van wedstrijden, zoals het in de sport heet. De positieve reacties die hij krijgt, motiveren hem meer tijd vrij te maken voor de sport. In 2023 reist hij voor vijf weken naar de VS om daar een scheidsrechterscursus van de MLB te volgen. Hij is dan de enige actieve scheidsrechter in Nederland die een MLB-opleiding heeft afgerond.

Zoom in

Zijn terugkeer naar Nederland is ontnuchterend. Een van de eerste wedstrijden die Bentsnijder leidt, is van RCH in Heemstede. Na afloop komt voorzitter Frits van Iperen naar hem toe en zegt dat hij een tuchtzaak tegen Bentsnijder wil beginnen. Van Iperen vindt dat de scheidsrechter zich als een koning gedraagt, aldus twee bronnen die getuige waren van de confrontatie.

De klacht wordt niet ingediend, en Van Iperen zegt zich niet te herinneren ooit gedreigd te hebben met een tuchtzaak. „Ik heb Bentsnijder wel eens aangesproken na afloop omdat hij meerdere spelers had weggestuurd, met de vraag wat hij zelf van zijn optreden vond. Maar ik heb dit nooit gezegd.”

Intimidatie en bedreigingen

Het voorval bij RCH staat niet op zichzelf. Alle scheidsrechters hebben wel een verhaal over intimidatie of bedreigingen door spelers, coaches of clubbestuurders, zowel binnen als buiten het veld. Vaak is het klein, worden ze blind of doof genoemd.

Maar soms is het erger. Niek Elshof, al twintig jaar scheidsrechter, vertelt hoe hij tijdens een play-offwedstrijd in 2022 een slagbal gaf waar de slagman het niet mee eens was. Die maakte, met zijn knuppel nog in de hand, een slaande beweging naar de scheids. De actie is terug te zien op wedstrijdbeelden op YouTube. Elshof: „Ik weet niet of hij me echt wilde raken, maar het was niet echt een comfortabele situatie”.

Hoofdofficial Brink, 37 jaar scheidsrechter, maakte mee dat spelers dreigden zijn banden lek te steken. „Ik heb ze maar mijn kenteken gegeven, dan zouden ze in elk geval niet per ongeluk de auto van iemand anders vernielen.”

Ook fans kunnen zich niet altijd inhouden, getuige een wedstrijd in de een-na-hoogste divisie tussen HSC Jeka uit Breda en Cardinals uit Oss van vorig jaar. Scheidsrechter Yoshi Kocken nam een beslissing in het nadeel van de Bredase ploeg, waarna de vader van een van de Jeka-spelers zich ermee bemoeide. „ Ik heb hem weggestuurd, maar hij wilde het park niet verlaten. Toen heb ik de wedstrijd gestaakt.” Jeka verloor de wedstrijd reglementair met 9-0 en kreeg twee punten aftrek.

Dergelijke incidenten worden voorgelegd aan de commissie strafzaken van de KNBSB, die haar uitspraken geanonimiseerd publiceert op de website van de honkbalbond. Daaruit valt op te maken dat het aantal tuchtzaken de afgelopen vijf jaar nagenoeg is verdubbeld, naar meer dan honderd vorig seizoen. Het merendeel gaat over grensoverschrijdend gedrag jegens scheidsrechters.

Gebrek aan waardering

In de maanden na het incident met de voorzitter van RCH merkt Bentsnijder dat hij zijn plezier in het scheidsrechteren kwijt is. De wijze waarop de honkbalbond de kwestie rond de Messenger-berichten van ‘Hans Anders’ afhandelt, is de druppel. Omdat het buiten het veld gebeurde, worden er geen verdere straffen uitgedeeld. Wel vraagt de KNBSB de club RCH om de speler op zijn gedrag aan te spreken.

RCH-voorzitter Van Iperen laat kort daarna per mail aan de bond weten dat de speler een reprimande heeft gekregen en als straf een wedstrijd heeft moeten omroepen. Maar Van Iperen wil nog iets kwijt. „Wel weer bijzonder dat dit juist bij Jeffrey Bentsnijder heeft plaatsgevonden. Ook zeker niet geliefd bij RCH en deze man grijpt blijkbaar iedere gelegenheid aan om van een mug een olifant te maken”, schrijft hij.

Als Bentsnijder dat onder ogen krijgt, knapt er iets. Niet alleen wordt zijn klacht niet serieus genomen, hij wordt opnieuw persoonlijk aangevallen, dit keer door een clubbestuurder. Hij vraagt de KNBSB om steun, maar de bond ziet de zaak als afgehandeld. Nog dezelfde avond mailt Bentsnijder dat hij later in de week zijn laatste wedstrijd zal leiden.

RCH-voorzitter Van Iperen staat nog steeds achter zijn woorden. „Ik heb dat geschreven omdat het zo is. Het is geen oordeel maar een constatering. Deze man mist een mate van empathie en heeft al jaren de meeste tuchtzaken op zijn naam staan.”

Over de Messenger-berichten van zijn speler zegt hij: „Ik heb de berichten niet gezien, anders hadden we wellicht heel anders gereageerd. Ik vind dat een speler zijn eigen mening mag hebben, zolang dat niet grensoverschrijdend is. We leven in een vrij land.”

Algemeen directeur Stefaan Eskes wil namens de KNBSB niet ingaan op de zaak van Bentsnijder of de uitlatingen van Van Iperen. Eskes noemt het vertrek van Bentsnijder een „enorm verlies”, maar heeft de scheidsrechter sindsdien niet gesproken. „Ik vraag me af of dat de rol is van een algemeen directeur.”

Zoom in

Mondiger coaches en spelers

Onder scheidsrechters heerst begrip voor het besluit van Bentsnijder. Ze hekelen de opstelling van de voorzitter van RCH en van de bond. „Als een voorzitter zich zo uitlaat, moet hij allereerst bij zichzelf te rade gaan. Maar de bond moet daar ook direct bovenop zitten en de scheidsrechter steunen, want dit kan niet”, zegt scheidsrechtersbaas Brink.

De afgelopen tijd is een handvol scheidsrechters gestopt vanwege het wangedrag, en nog eens een handvol heeft dat overwogen. „Ik heb er zelf ook over nagedacht”, zegt De Haan, „nadat ik vorig jaar bedreigd werd. Ik vroeg me af voor wie ik het nog deed.”

Waar de agressie vandaan komt? „Sinds corona leven we in een nieuwe tijd, met alleen maar groter wordende tegenstellingen”, zegt Brink. Het lijkt wel „alsof veel spelers een stuk opvoeding missen”, oordeelt Kocken. „Niemand heeft meer respect voor de grenzen van de ander”, zegt Elshof.

Nadat Bentsnijders besluit bekend werd, ontstond het plan voor een gezamenlijke staking. Tijdens de afscheidswedstrijd sprak bondsbestuurder Eskes met de aanwezige scheidsrechters. „Ze hebben verteld wat ze voelen en vinden en wat er beter moet.”

Wat er is afgesproken om de situatie te verbeteren, wil Eskes niet zeggen. „Ik wil niet voor de troepen uitlopen.” Een goede eerste stap, zeggen de scheidsrechters, zou zijn als overtreders als straf zélf wedstrijden moeten leiden, zodat ze kunnen ervaren hoe het is.

KNBSB-directeur Eskes was verbaasd over de staking. „Ik vind het een extreme maatregel. Het aantal tuchtzaken liep dit seizoen juist terug, daar hebben we vanuit de bond al twee keer complimenten over uitgestuurd. Maar dit laat zien dat het aantal tuchtzaken slechts een indicatie is van wat er gebeurt op het veld. Als de scheidsrechters dit zo ervaren, dan is dat zorgelijk.” Hij erkent dat er een cultuuromslag nodig is.

De scheidsrechters zijn sceptisch. „De onderlinge relatie met de KNBSB is nu oké, maar er moet veel gebeuren”, zegt Elshof. Zijn collega De Haan heeft er weinig vertrouwen in, omdat de KNBSB zo summier reageerde op Bentsnijders vertrek. Hoofdofficial Brink: „Spelers en coaches moeten leren accepteren dat de scheidsrechter een gezagsfunctie heeft.”

Delen





Mail de redactie