Steeds meer verhalen over spionnen. In Veldhoven, bij het hoofdkwartier van ASML, is iedereen verdacht. Rondom onze kabels in zee wordt extra gepatrouilleerd. Is het toeval dat er steeds vaker brand uitbreekt in onze middeleeuwse steden? Wat is de echte reden van die stroomstoring gisteren in Den Haag? Een paar huizen verderop werd een pallet drinkwater afgeleverd, blikken die tot 2045 houdbaar zijn. Ik heb op het punt gestaan om een noodpakket aan te schaffen, maar die poedermaaltijden zijn niet te eten. Dan liever de hongerdood in de eigen kelder.
Ondertussen welt de vraag op wat Hongarije, het mini-Rusland van Viktor Orbán, nog in de EU en vooral de NAVO doet. Gaan de Hongaren echt meevechten als Rusland de hand heft tegen een van de onzen? Natuurlijk niet, ze spelen onze posities direct door aan de vijand. Delen we echt al onze militaire geheimen met deze zogenaamde vriend van Geert Wilders? Mark Rutte, wiens aanstelling bij de NAVO nog bijna werd geblokkeerd door de Hongaarse leider, zal intern toch ook weleens de wenkbrauwen fronsen als de democratie daar weer verder wordt uitgehold. Of blaft hij alleen tegen spelers met slechte kaarten zoals Zelensky? Als Schoof het schoothondje is van Wilders, wat is Rutte dan van Trump? Een pop die hij zo nu en dan op een stoel zet om gezellig thee mee te drinken. Of whiskey, Mark vindt inmiddels alles lekker wat hem in de Oval Office wordt voorgeschoteld.
Ondertussen poseerden onze koning en koningin gisteren met een stel giraffen in Kenia. De koning had het bij het staatsbanket zowaar over de mensenrechten gehad. Zijn woorden hadden nul effect, de Keniaanse bevolking hing niet voor de buis om zich te laven aan zijn inzichten en voor William Ruto – geweldige naam, dat wel – en zijn paladijnen was de toespraak ook geen eye-opener: hij wist zelf al lang dat hij het met de mensenrechten niet zo nauw neemt.
Dat is de nieuwe tijd: leiders schamen zich nergens meer voor, ze komen openlijk voor hun ideeën uit. Goed beschouwd is dat vooruitgang: er wordt minder gelogen. We hoeven ons geen illusies te maken: ze gaan doen wat ze zeggen en wat ze zeggen wordt steeds gruwelijker. Niemand kijkt er meer van op als er wordt aangekondigd om een land of volk van de kaart te vegen. Overal nemen ze hun leiders meer dan serieus. Behalve in Nederland. Wij doen het zonder enige sturing van bovenaf. Daar hebben we zelf voor gekozen. Minimaal de helft van de Kamerleden en bijna alle bewindslieden zijn incapabel en niemand maakt zich zorgen. Misschien kan een buitenlandse leider de koning inlichten bij een volgend banket.
Marcel van Roosmalen schrijft op maandag en donderdag een column.
VVD-leider Dilan Yesilgöz bracht een bezoek aan Oekraïne en dat heeft haar geraakt, zei ze dinsdag in een Kamerdebat over de Europese top van eind deze week. Ze had gesproken met „burgers, veteranen, de president, een winnaar van de Nobelprijs voor de vrede”. Ze heeft de „oorlog van dichtbij kunnen voelen, de verwoesting, het verdriet, de vastberadenheid van de Oekraïners”.
Het bezoek was goed getimed, want terwijl Yesilgöz handen schudde met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en hem bedankte voor zijn verzet tegen Rusland, lag de rechtse coalitie in Den Haag met premier Dick Schoof – en zichzelf – overhoop over de Europese herbewapening. Maar haar afwezigheid in de hofstad was toeval, bezworen haar woordvoerders. Zo’n trip is niet op korte termijn geregeld.
Toch kwam het de VVD bijzonder goed uit. De partij had niet duidelijker kunnen maken achter Oekraïne te staan en belang te hechten aan defensie. En Yesilgöz kwam naar voren als staatsvrouw, niet als leider van de derde partij van het land.
Sinds de Amerikaanse president Trump meer afstand van Oekraïne en Europa nam, is de Nederlandse politiek zich rap aan het herschikken. Niet langer is migratie het belangrijkste thema, maar defensie. En veiligheid associëren veel kiezers met de VVD; haar leden zijn ook niet verdeeld over de steun aan Oekraïne.
Lees ook
Ruzie in coalitie over 3,5 miljard voor Oekraïne: PVV en BBB voelen zich overvallen en willen nu uitleg van Schoof
PVV
Bij de PVV, de grootste electorale rivaal van de VVD, ligt dat anders. Van de PVV-kiezers is 41 procent vóór de Europese defensieplannen, 38 procent tegen. Bovendien gold Wilders jarenlang als een Rusland-sympathisant en tot een paar weken geleden als fan van Trump.
Ook BBB en NSC, die kritisch zijn over de Europese herbewapeningsplannen en bijbehorende gezamenlijke Europese leningen, zitten in een ongemakkelijke positie.
De VVD vaart niet op gevoel, maar op kiezersonderzoek en peilingen. Tot voor kort waren die niet gunstig. Een maand terug stonden de liberalen volgens opiniepeiler Ipsos I&O nog op twintig zetels, vier minder dan hun zetelaantal. Terwijl de PVV op 34 zetels stond.
Maar sinds defensie hét politieke onderwerp is, begint het te schuiven voor de VVD: in de nieuwe peilingen van Ipsos I&O is de partij met 5 zetels gestegen naar 25, de PVV is wegzakt naar 30. PVV’ers met onvrede over Wilders’ pro-Russische imago lopen weg naar de VVD, concluderen de onderzoekers.
PVV’ers met onvrede over Wilders’ pro-Russische imago lopen weg naar de VVD, concluderen de onderzoekers
Als die trend zich voortzet en de VVD de PVV in de peilingen inhaalt, dan pakt dat goed uit mocht het kabinet vallen, zeggen VVD’ers achter de schermen. Dan zit de partij eindelijk in de positie die ze al langer wil. Want dat de VVD moe is van het geruzie en de schandaaltjes in de coalitie, weet heel Den Haag.
De eerste maanden na het aantreden van het kabinet probeerde de VVD de PVV, met name minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie), weg te zetten als schreeuwlelijk, terwijl de liberalen zichzelf presenteerden als resultaatgericht en realistisch. Dat was een boodschap die kiezers niet registreerden of niet interessant vonden: de PVV bleef onverminderd hoog in de peilingen staan, de VVD klom niet.
Geopolitiek
Begin februari probeert de partij zich anders te onderscheiden: met een ‘agenda voor werkend Nederland’ wilde de VVD de middenklasse tot het centrale thema maken. Of dat werkte, bleef onduidelijk. En al snel daarna werd Den Haag overdonderd door Trumps onvoorspelbare invloed op de geopolitiek.
De VVD bleek de enige duidelijk pro-Europese factor in de coalitie, daar wordt ze – zo lijkt het nu – voor beloond. Volgens Ipsos I&O „waarderen kiezers de stabiliteit die de VVD uitstraalt in een verder rommelig kabinet”. Precies zoals bedoeld: Yesilgöz heeft het al weken over „volwassenheid”. Zíj is de adult in the room, de andere coalitiepartijen ruziën als kinderen, is het idee.
Daarbij grijpt de VVD defensie aan om de Voorjaarsnota-onderhandelingen op scherp te zetten. Maandag kondigde Yesilgöz aan dat ze de defensie-uitgaven wil verhogen van 2 naar 3,5 procent van het bbp. Kostprijs: een extra 15 miljard euro. Een dekking had Yesilgöz niet, de vraag is of de huidige, verdeelde coalitie deze wel kan vinden.
Oppositie
Maar hoe pro-Oekraïens en pro-defensie de VVD ook is, de partij blijft samenwerken met de PVV. Dat maakt haar kwetsbaar voor kritiek vanuit de oppositie. Volgens GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans heeft Yesilgöz zelf gekozen om „het paard van Troje de regering binnen te rijden”, zei hij dinsdag in het Kamerdebat. „Dat zorgt ervoor dat Nederland op dit vlak niet geloofwaardig is en in Brussel niet kan doen wat nodig is”, zei hij.
De trend lijkt: hoe instabieler het wereldtoneel, hoe groter het verlangen van kiezers naar het midden
D66-leider Rob Jetten zei: „Hoelang blijft Dilan Yesilgöz het land uitleveren aan Wilders en Van der Plas, met een veto op Europees- en veiligheidsbeleid? Terwijl nú daadkracht en leiderschap nodig zijn voor onze vrijheid en veiligheid.”
Harde woorden, maar ook Timmermans en Jetten weten dat ze de VVD waarschijnlijk nodig zullen hebben om een coalitie van middenpartijen te smeden, mocht het kabinet-Schoof ten val komen. Bij de vorige verkiezingen haalden GroenLinks-PvdA, D66 en VVD, samen met bijvoorbeeld het CDA, 63 zetels. Nu staan ze in de peilingen samen op zo’n 81 zetels.
Hoe instabieler het wereldtoneel, hoe groter het verlangen van kiezers naar het midden, dat lijkt de trend. Voor de VVD zou dat betekenen: er is ook nog een politiek leven ná de PVV.
Lees ook
Zijn het nou Eurobonds of niet, waar de Europese Commissie de defensieplannen mee wil financieren? En was de VVD daar niet tegen?
Hoe voorkomen duikende zeehonden dat ze verdrinken? Dat onderzochten mariene biologen van de Schotse University of St Andrews. De zeezoogdieren kunnen direct het zuurstofgehalte in hun bloed waarnemen, suggereren de resultaten die deze donderdag in Science verschenen.
En dat is best bijzonder, want de meeste zoogdieren, inclusief mensen, gebruiken vooral het CO2-gehalte als indicator voor de hoeveelheid zuurstof in hun bloed. Wanneer iemand zijn adem inhoudt – onder of boven water – neemt de hoeveelheid zuurstof in het bloed af en de hoeveelheid koolstofdioxide toe. Zodra het CO2-gehalte te hoog oploopt, registreren chemoreceptoren van cellen dat. Receptoren zijn eiwitten die gevoelig zijn voor chemische prikkels – CO2 in dit geval – in onder andere de halsslagaders. Die sturen daarop via de hersenen een signaal naar de ademhalingsspieren: ademhalen!
Normaal gesproken werkt dit mechanisme goed, maar voor duiken is de CO2-registratie niet onfeilbaar. Neem bijvoorbeeld freedivers, schrijven de onderzoekers: mensen die zonder duikuitrusting op een enkele ademteug minutenlang en tientallen meters diep duiken. Door bewust te hyperventileren voor een duik, kunnen ze het CO2-niveau in hun bloed omlaag brengen. Hierdoor stellen ze de ademprikkel uit, die ingegeven wordt door een hoge hoeveelheid CO2 in het bloed. Dat is handig om langer te kunnen duiken, maar het brengt wel het risico op bewusteloosheid en verdrinking met zich mee. De duiker merkt namelijk niet op tijd dat het zuurstofgehalte gevaarlijk laag is.
Alleen vertrouwen op het koolstofdioxidegehalte is dus niet genoeg, aldus de onderzoekers. Integendeel: de mariene biologen vermoedden dat zuurstof een belangrijkere rol speelt dan koolstofdioxide bij het duikgedrag van zeehonden.
Zes grijze zeehonden
Om dit te testen, bestudeerden ze zes jonge, in het wild gevangen, grijze zeehonden. De zeehonden zwommen zestig meter onder water in een basin van een ademhalingskamer naar een sprot-eetstation onder water en terug. Alleen in de kamer konden ze naar boven komen om adem te halen. De zeehonden konden zelf de duur en frequentie van hun duiken te bepalen. Tussen de duik-reeksen door veranderden de biologen de percentages O2 en CO2 in de kamer.
Wat bleek? De zeehonden pasten hun duikgedrag aan aan de hoeveelheid ingeademde zuurstof, maar niet aan het gehalte koolstofdioxide. Met meer zuurstof beschikbaar dan in normale omgevingslucht doken de zeehonden langer, met minder korter. Maar zelfs een CO2-gehalte dat tweehonderd keer hoger was dan normaal, had geen invloed op de duur van de duik. Dat is een indicatie dat de zeehonden direct de hoeveelheid zuurstof in hun bloed kunnen waarnemen in plaats van afgaan op het CO2-gehalte. Het onderzoek toont dit mechanisme alleen voor grijze zeehonden, benadrukken de onderzoekers. Toch vermoeden ze dat eenzelfde soort O2-waarneming ook bij andere soorten voorkomt. Dat is een belangrijke evolutionaire aanpassing om verdrinking te voorkomen voor de freedivende zeedieren, aldus de biologen.
Zaterdag zette de regering-Trump 238 Venezolaanse migranten uit naar El Salvador. In dat Midden-Amerikaanse land werden ze in witte uniforms en met de handen en voeten geketend met veel machtsvertoon een extra beveiligde gevangenis ingejaagd. De regering-Trump negeerde met hun uitzetting hoogst vermoedelijk een gerechtelijke uitspraak. Wat gebeurde er dit turbulente weekeinde precies?
Vrijdag 14 maart
Ergens vrijdag tekent president Trump een decreet waarin hij de internationaal opererende Venezolaanse criminele gevangenisbende Tren de Aragua aanmerkt als terreurorganisatie die de VS zou zijn binnengevallen. Met een beroep op de Alien Enemies Act, een oorlogswet uit 1798, verordonneert hij dat elke Venezolaan vanaf 14 jaar oud versneld, zonder toegang tot een rechter, meteen uitgezet mag worden.
Zaterdagmiddag 15 maart
Vanaf 15u10 laat uitzettingsdienst ICE in de zuid-Texaanse grensstad Harlingen drie vliegtuigen van haar vaste chartermaatschappij GlobalX warmdraaien voor vertrek naar Midden-Amerika. Uitzettingsvluchten in het weekeinde zijn ongebruikelijk.
15u51: Trumps decreet verschijnt op de site van het Witte Huis. Burgerrechtenbeweging ACLU en de linkse nieuwsorganisatie Democracy Forward zijn gealarmeerd en stappen naar de rechter om het inroepen van de Alien Enemies Act tijdelijk te dwarsbomen.
De bussen waarmee de uitgezette Venezolanen naar de gevangenis in San Salvador werden vervoerd. Foto perssecretariaat El Salvador via Reuters
17u00: Hun spoedzaak dient voor een rechtbank in hoofdstad Washington. Na ongeveer twintig minuten schorst rechter Boasberg en geeft de advocaten van het ministerie van Justitie tot 18u00 om uit te zoeken of er al vluchten onderweg zijn of op punt van vertrek staan.
17u26 en 17u45: twee ICE-vluchten (6143 en 6145) stijgen op uit Harlingen en werken met twee verschillende vluchtplannen, zowel voor San Salvador, de hoofdstad van El Salvador, als Comayagua, in buurland Honduras.
18u05: Justitie meldt aan Boasberg niets over de ICE-vluchten.
18u47: Boasberg doet verbaal uitspraak: hij blokkeert uitzetting onder de Alien Enemies Act en beveelt daarbij expliciet dat óók vluchten die reeds in de lucht zijn rechtsomkeert maken. Dit vanwege „informatie – door de regering niet weersproken – dat er momenteel vluchten aan het vertrekken zijn”.
Zaterdagavond
Ook nadat deze uitspraak om 19u26 in schrift gepubliceerd is, vervolgen de ICE-vluchten hun reis. Om 19u36 landt vlucht 6143 in Honduras. Om 19u37 vertrekt ook nog een derde vlucht (6122) uit Texas. En om 20u07 en 21u46 landen respectievelijk vlucht 6145 en 6122 in Honduras. Ongeveer twee uur, kort voor en veertig munten na middernacht, later vertrekken uit Comayagua twee vluchten met nieuwe nummers (6144 en 6123) en zetten koers naar San Salvador. Daar landen ze ongeveer twintig minuten later, om 0u06 om 1u04.
De uitgezette Venezolanen, kaalgeschoren, na aankomst in de Cecot-gevangenis in San Salvador.Foto perssecretariaat El Salvador via Reuters
Zondagochtend
De Salvadoraanse president Nayib Bukele, die al jaren toenemend als alleenheerser regeert, deelt om 7u46 een bericht uit de rechtse The New York Post op zijn X-account. De kop van de Amerikaanse tabloid luidt: ‘Federale rechter gebiedt uitzettingsvluchten met vermeende Venezolaanse bendeleden terug te keren naar de VS’. Bukele schrijft erbij: ‘Oeps, te laat’ inclusief smiley die huilt van het lachen. De Amerikaanse minister Marco Rubio (Buitenlandse Zaken) deelt dit bericht.
Lees ook
Wanhopige moeders herkennen uitgezette Venezolanen. ‘Francisco had wat tatoeages, maar maakt hem dat een crimineel?’
Om 8u13 deelt Bukele videobeelden van migranten die de streng-beveiligde Cecot-megagevangenis ingejaagd worden. Onder de noodtoestand die de autoritaire Bukele bijna drie jaar geleden afkondigde, worden hier niet alleen tienduizenden bendeleden gedetineerd, maar ook onschuldige burgers. Bukele: „Vandaag zijn 238 leden van de Venezolaanse criminele bende Tren de Aragua aangekomen in ons land en onmiddellijk naar Cecot gebracht voor de periode van een jaar (te verlengen). De VS betalen een lage prijs voor hen, maar een hoge voor ons.”
Rubio bedankt Bukele via een X-bericht voor zijn „hulp en vriendschap”. President Trump en het Witte Huis delen de beelden van de geketende Venezolanen, wier hoofden na binnenkomst meteen kaalgeschoren worden, later die zondag ook op sociale media.
https://www.youtube.com/watch?v=o1txFTIch4A
Maandag
Het ministerie van Justitie verstrekt tijdens een zitting aan rechter Boasberg geen feitelijke informatie over de ICE-vluchten. De namen van de uitgezette migranten worden niet vrijgegeven, zodat niet onafhankelijk vastgesteld kan worden of alle uitgezette migranten daadwerkelijk (veroordeelde of aangeklaagde) bendeleden zijn.
Trumps ‘grenstsaar’ Tom Homan geeft een interview aan Fox News waarin hij de Venezolanen ‘terroristen’ noemt. Hij stelt dat de ICE-vluchten sowieso „al boven internationale wateren waren”, toen Boasberg zijn uitspraak deed. „Het maakt mij niets uit wat rechters denken.”
