Zilver was een betaalmiddel dat van ver moest komen

Alarm in het Westland. De rode Amerikaanse rivierkreeften zijn opgerukt. „Ze vreten alles op”, zegt ecoloog Wilco de Bruijne van het Hoogheemraadschap van Delfland. Met vele miljoenen tegelijk vreten ze waterplanten en eitjes van vissen en amfibieën. Ze graven korte gangen in vooral steile oevers van watergangen, en daarna graven ze met hun scharen naar boven. Oevers verzwakken, de biodiversiteit en kwaliteit van het water daalt, zelfs de waterveiligheid is hier en daar in het geding. „Als het gegraaf van de rivierkreeften samengaat met muskusratten, droogte en vee op een dijk, dan kan een veendijk zomaar afschuiven”, zegt De Bruijne.

Bij een stuw in een waterloop bij De Lier, naast de kassen van een paprikakweker, is vorige week een nieuwe stalen beschoeiing aangebracht, waarbij bleek dat er op twee plaatsen grote kreeftengaten waren ontstaan. Door die gaten stroomde het water, om de stuw heen, naar het lagere water. „Dan kun je het gewenste waterpeil niet halen”, zegt gebiedsbeheerder Rob van Zijll.

En dan te bedenken dat het Hoogheemraad van Delfland duizenden van zulke stuwen kent. Vele dreigen lek te raken door de rode Amerikaanse rivierkreeft. Het exotische waterdier veroorzaakt met name in het veenweidegebied in het westen van het land veel schade. „Waar de rivierkreeft verschijnt, zijn binnen een paar jaar geen kikkers of padden meer, en ook de visstand daalt”, stelt De Bruijne. Niet zo vreemd, voor wie bedenkt dat elke moederkreeft vierhonderd tot zeshonderd eitjes bij zich draagt. „En als je een grote kreeft vangt, laten de uitgekomen eitjes los en vallen in de waterbodem, om daar op te groeien.”

Daar komt bij dat de waterkwaliteit daalt „als de rivierkreeft gaat woelen, waardoor het water troebel raakt en waterplanten niet meer kunnen groeien.”

Helder is het water in de watergang in De Lier inderdaad niet. „Ze graven zelfs door gronddoek heen”, merkt gebiedsbeheerder Van Zijll op. Ook op andere plaatsen zijn de sporen van de rivierkreeft zichtbaar. Bijvoorbeeld enkele kilometers verderop, in Schipluiden, naast de woning van Van Zijll. Langs een sloot ligt onder een geheel blauwe hemel een fris weiland, dat aan de randen aan het afbrokkelen is – het gevolg van kreeftengegraaf. De oevers van de sloot zitten vol gaten.

Schade is onacceptabel groot

Het Hoogheemraadschap stelt woensdag in een brandbrief aan staatssecretaris Jean Rummenie (Landbouw, Visserij en Natuur, BBB) dat het kabinet als verantwoordelijke overheid een begin moet maken met „vergaande maatregelen” ter bestrijding van de rivierkreeft. Het moet tientallen miljoenen euro’s vergoeden die waterbeheerders inmiddels hebben gemaakt om de „onacceptabel groot geworden” schade te bestrijden, en het moet de kosten vergoeden die waterbeheerders komende jaren maken om verdere schade te voorkomen.

Het Hoogheemraadschap Delfland poogt al jaren „in gesprek” te komen met het ministerie, maar zonder resultaat, schrijft de waterbeheerder. Als „enige beheersmaatregel” heeft het ministerie kreeftenbevissing door de beroepsvisserij met selectieve vangtuigen mogelijk gemaakt. „Deze beheersmaatregel is in geen enkel opzicht effectief gebleken.”

Staatssecretaris Rummenie „onderschrijft de urgentie die de waterschappen voelen”, laat zijn ministerie in een reactie weten. „Er zijn veel te veel rivierkreeften aanwezig in onze wateren.”

‘Ministerie heeft geen visie’

De populatie Amerikaanse rivierkreeften is in Delfland sinds 2010 „explosief toegenomen en dreigt alleen maar groter te worden”, schrijft het bestuur van het hoogheemraadschap. Een van de bestuurders van het hoogheemraad, Stijn van Boxmeer, zegt: „In gesprekken met het ministerie krijgen we steeds te horen dat beroepsvissers de rivierkreeften mogen wegvangen. Maar het gaat er niet om wíe ze mag vangen, maar dát ze worden weggevangen. Dat gebeurt niet. Wij laten de kreeften, met een ontheffing van het ministerie, vangen op plaatsen waar we waternatuur hebben aangelegd en de kreeften alles wegvreten. Dat kost ons alleen al komend jaar dertien miljoen euro. Terwijl dat de taak van de rijksoverheid is. En die heeft geen visie op hoe we een balans kunnen bereiken op wat een aanvaardbaar aantal zou zijn.”

De rijksoverheid heeft tot taak de wolhandkrab en de rivierkreeft te bestrijden. De waterschappen moeten zich bekommeren om de muskusrat en beverrat, en de provincies hebben tot taak de overige „invasieve exoten” op de Europese Unie-lijst te bestrijden, legt Van Boxmeer uit. „Wij zijn niet de enige die last hebben van de rivierkreeft. Denk ook aan gemeenten zoals Den Haag.” Binnenkort mogen waterschappen volgens het ministerie zelf „structureel” kreeften wegvangen. En Rummenie werkt aan een „aanvalsplan invasieve exoten” dat hij over enkele maanden hoopt te presenteren.

Steile oevers, flauwe helling

De kosten van het herstel van beschadigde stuwen en waterkeringen zijn goed te berekenen, stelt het Hoogheemraadschap van Delfland. Lastiger in te schatten is het „zeer kostbare” herstel van ecologische schade, het wegvangen van de kreeften én de schade voor boeren. Van Boxmeer: „Weilanden langs watergangen verzakken. En koeien zakken door de oever, raken te water en moeten er weer uitgetakeld worden.”

Naast het wegvangen van rivierkreeften is het vervangen van steile oevers door waterkanten met een flauwe helling een structurele oplossing, meent ecoloog Wilco de Bruijne. Het gaat dan om schuin oplopend talud dat is begroeid met riet en „goed doorworteld” is met waterplanten zoals lelies. De Bruijne: „In flauwe oevers kunnen kreeften niet goed graven. Uit onderzoek weten we dat er in die oevers circa zeven keer minder kreeften leven.” En uiteindelijk krijgen de kreeften, vandaag goed verstopt, in natuurlijke oevers ook meer natuurlijke vijanden. „Zoals futen. Of de snoek.”

Delen

Mail de redactie