De Haagse hulpdiensten hebben in de nacht van zondag op maandag een zesde dodelijk slachtoffer aangetroffen onder het puin van de Haagse portiekflat waar zaterdag een explosie plaatsvond. Dat meldt persbureau ANP op basis van de Veiligheidsregio Haaglanden.
Zondagavond maakte de Haagse politie op sociaal medium X bekend dat vier van de zes overleden slachtoffers zijn geïdentificeerd. Het gaat om een meisje van 17, een vrouw van 41 en een man van 45, alle drie uit Den Haag, en een 31-jarige man uit Voorburg. De politie wenst de nabestaanden veel sterkte toe.
De gemeente Den Haag verwacht dat de hulpdiensten nog meerdere dagen actief zullen zijn om te zoeken naar slachtoffers. Het is onbekend hoeveel mensen er nog vermist zijn. Ook is de oorzaak van de explosie nog niet bekend. De politie houdt rekening met een misdrijf en wil „heel graag spreken” met de bestuurder van een auto die kort na de explosie „met zeer hoge snelheid wegreed”.
Het is nauwelijks nog nieuws als de regeringscoalitie van PVV, VVD, NSC en BBB ergens diep verdeeld over is en ruzie maakt. Maar zeker lijkt wel: er zijn weinig thema’s waar het onderling zo hoog oploopt, al heel lang en soms heel persoonlijk, als bij stikstof en de boeren. Ook weer deze week. De plannen van BBB-minister van Landbouw Femke Wiersma om Nederland door de stikstofproblemen heen te helpen, leiden tot irritatie en boosheid bij leden van het kabinet en Kamerleden in de coalitie.
VVD en NSC voelen zich gesteund door de landsadvocaat, die de plannen van Wiersma in haar kabinetsbrief hard onderuit haalt. En juist om die juridische ‘borging’ draait het nu: pas als de rechter ervan overtuigd is dat de voorstellen de stikstofuitstoot omlaag brengen, kan de vergunningsverlening voor onder andere bouwprojecten weer op gang komen. Volgens BBB is het al enorm ingrijpend voor boeren, en dus voor de eigen achterban, dat er maatregelen komen voor bedrijven die in de Peel en de Veluwe in een straal van 250 meter liggen van stukjes stikstofgevoelige natuur. Die moeten óf weg, óf op een andere, innovatieve manier gaan werken.
In een speciale ministeriële commissie over stikstof, onder leiding van premier Dick Schoof, waren er leden van het kabinet, van VVD en NSC, die een veel grotere strook rond veel meer kwetsbare natuurgebieden hadden gewild, en ook maatregelen die veel dwingender waren voor boerenbedrijven. Voor BBB is dwang, en dus de mogelijkheid van onteigening, onbespreekbaar. En de BBB’ers weten dat ze in de coalitie en het kabinet met een gerust hart kunnen vasthouden aan die ‘rode lijn’.
De PVV wil de kiezers van het platteland niet van zich vervreemden, vindt stikstof verder nauwelijks een belangrijk onderwerp en steunt BBB. Voor de VVD is stikstof ook geen onderwerp waar die partij het kabinet over zal laten vallen – datzelfde geldt voor NSC. Die partij staat in de peilingen op een verlies van achttien zetels en is net partijleider Pieter Omtzigt kwijtgeraakt.
En zo is stikstof vooral voor VVD en NSC aan de ene kant en BBB aan de andere kant een conflict geworden dat er voortdurend is, en de onderlinge omgang steeds verder verziekt. Bij BBB klinkt dat VVD’ers en NSC’ers een onrealistisch droombeeld hebben van de landbouw zoals die in de jaren vijftig was: met „bloemetjes en een enkel koetje” in de wei, terwijl volgens BBB de voedselproductie in Nederland en Europa gevaar loopt. Bij VVD’ers en NSC’ers kun je horen dat BBB-leider Caroline van der Plas „het hele land gijzelt” met haar „dwaze idee” dat Nederland voedseltekorten krijgt als er minder vee komt.
Na het mei-reces komt er een debat over de plannen van minister Wiersma en het is al zo goed als zeker dat VVD en NSC, zoals ze in debatten al veel vaker doen, samen zullen optrekken met oppositiepartijen waardoor Wiersma het, zoals vaker, moeilijk zal krijgen. Wat dat uiteindelijk zal betekenen voor de plannen, is nog niet te zeggen. Net zo goed zal meespelen wat er buiten de Haagse politiek gebeurt: welke nieuwe juridische eisen komen er, hoe lopen rechtszaken af die worden gevoerd over natuur en vergunningen, hoe zien boeren de voortdurende onzekerheid?
‘Land op slot’
En: wie wint in de beeldvorming? Houdt BBB ‘het land op slot’ door maatregelen die lang niet ver genoeg gaan om weer huizen te kunnen bouwen? Of is BBB de partij die „toch maar verantwoordelijkheid neemt” op een terrein dat moeilijk ligt bij de eigen achterban?
In de Tweede Kamer was op vrijdag het reces al begonnen, het gebouw was zo goed als leeg. Caroline van der Plas was er wél. „Ik wil”, zegt ze in haar werkkamer, „beschikbaar zijn voor de media. Dat ze niet het hele land hoeven door te crossen om mij ergens op een bankje in het park te filmen. Voor ons is deze kabinetsbrief een van de belangrijkste dit jaar.”
Het had geruisloos voorbij kunnen gaan. Wie dan voor 27 mei geen expliciet ‘nee’ had gezegd, had impliciet ‘ja’ gezegd tegen het eindeloze gebruik van zijn of haar gegevens door Meta (het moederbedrijf van WhatsApp, Facebook en Instagram) om een nieuw model in kunstmatige intelligentie te trainen. Alle foto’s, reacties, likes en andere gegevens die het bedrijf heeft van gebruikers – veelal veel meer dan mensen zelf doorhebben – zullen namelijk gevoerd worden aan het nieuwe model. Die gegevens worden dan, zegt Monique Verdier van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), „voor eeuwig gebruikt”.
Maar burgers hebben een keuze, zegt Verdier. Dus riep de AP donderdag gebruikers van deze apps op om expliciet bezwaar te maken als ze niet willen dat gegevens gebruikt worden. „Dat is de enige manier om grip te houden op je gegevens”, zegt ze, „anders zijn ze straks weg. De gegevens die worden gebruikt om het model te trainen kun je er achteraf niet meer uit halen.”
Waarom doen jullie deze oproep nú?
„Meta heeft zelf wel wat informatie naar buiten gebracht, maar die heeft veel gebruikers niet bereikt. Wij zijn er om burgers te beschermen, daarom hebben we deze oproep gedaan. Mensen moeten zich ervan bewust zijn dat wat ze op Facebook en Instagram hebben gezet, straks niet meer verwijderd kan worden uit het AI-model. Dus is dit het moment om grip te houden op je gegevens. Als dat je niet uitmaakt, dan doe je het niet. Maar veel mensen posten ook foto’s van hun kinderen. Die foto’s worden óók gebruikt door het model. Als die kinderen eenmaal volwassen zijn, kunnen ze daar geen bezwaar meer tegen maken.”
Wat wil Meta precies gaan doen met die data? Krijgen jullie daar duidelijkheid over?
„Ze gaan AI trainen, maar hoe weet ik niet. Door Europese wetgeving is het aan de Ierse privacy-autoriteit om onderzoek te doen, omdat Meta daar gevestigd is. Ze doen al een vergelijkbaar onderzoek naar X, of het überhaupt wel toegestaan is om zonder expliciete toestemming persoonsgegevens te voeren aan een AI-model. Maar los van of het wel of niet mag vonden we het nodig om te laten zien dat mensen nu nog een keuze hebben.”
Het is dus niet duidelijk of Meta zonder instemming van gebruikers die data mag gebruiken?
„Dat is inderdaad nog onduidelijk. Er zijn platweg twee manieren om data te gebruiken: je vraagt expliciet toestemming of je hebt een gerechtvaardigd belang. Meta vindt dat ze dat hebben, Ierland buigt zich nu over die afwegingen.”
Maar ondertussen begint Meta al wel gegevens te voeren aan zijn AI-model. Dat is toch raar?
„Sommige organisaties houden zich heel erg aan de wet. Die vinden de belangen van mensen belangrijk. Andere staan er niet zo bij stil. En weer andere maken misbruik van de situatie.”
Tot welke categorie behoort Meta?
„Dat kan ik niet zo zeggen. Het punt is wel dat deze bedrijven heel veel macht hebben.”
Dus komen ze ermee weg?
„Ze krijgen wel af en toe boetes. Het probleem is: als er eenmaal zo’n onderzoek ligt als dat wat de Ieren nu doen, dan volgt er een gigantische juridische procedure. En dan zie je dat dit soort organisaties diepe zakken hebben en zo’n procedure heel lang kan duren. Ik zou niet zeggen dat ze ermee wegkomen, maar als Ierland pas na 27 mei een uitspraak doet, is Meta al wel bezig. Relevanter is daarom nú dat mensen weten dat ze hun grip verliezen op hun gegevens, maar ze er nog iets aan kunnen doen.”
Dat impliceert dat mensen nu wel grip hebben op hun gegevens bij Meta. Is dat zo?
„Dat weet je nooit zeker. Het is ook hoe je ermee omgaat. Ik heb zelf ook Instagram, maar heb alles op privé staan en post niets. Als je alles publiek plaatst… En er zijn natuurlijk al meerdere AI-systemen die het internet leeggetrokken hebben. Daar zitten jouw en mijn gegevens waarschijnlijk al in. Maar je wilt erger voorkomen.”
Welke garanties hebben gebruikers dat hun data inderdaad niet gebruikt worden? Hoe wordt er toegezien op naleving door Meta?
„Dat is aan de Ieren, die zullen dat moeten onderzoeken. Maar als burger zelf kun je dat niet controleren. Je kunt wel eens goed door de instellingen van je telefoon gaan. Moet iedereen alles kunnen zien? Welke gegevens deel je al? Gebruik je Siri wel of niet? Welke zoekmachine gebruik je?”
Later voegt ze nog toe: het is goed om te weten dat gegevens over jou op pagina’s van mensen die géén bezwaar hebben gemaakt, wél in het AI-model van Meta terechtkomen. „Foto’s waarin je getagd staat bijvoorbeeld.”
Is de beste veiligheidsgarantie niet om je Meta-account te verwijderen?
„Ja. Maar dan is de vraag: wordt alles ook echt verwijderd? Het mooie van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) is het recht om vergeten te worden. Je kunt een organisatie of website verzoeken om al je gegevens te verwijderen. Als je weg wilt van Meta, zou ik eerst zo’n verwijderingsverzoek doen en pas daarna je account verwijderen. Dan heb je een extra borg, maar je weet het nooit helemaal zeker.”
Er zitten, zegt Verdier, ook mooie kanten aan sociale media. „Bijvoorbeeld om contact te houden met mensen aan de andere kant van de wereld. Maar mensen moeten zich bewust zijn van wat ze aan het doen zijn. Dat bewustzijn komt eigenlijk past heel langzaam op gang. We houden Meta verantwoordelijk voor wat ze doen, maar vonden het nodig om burgers te informeren: je hebt een keuze.”
‘Wij zijn niet van de cocktailparty’s.” In de documentaire The Forum (2019) laat Klaus Schwab de afkeer van al te veel poespas bij hem en zijn vrouw Hilde duidelijk blijken. Het moet op zijn World Economic Forum (WEF) gaan over de inhoud, zo is hij stellig.
Des te opvallender zijn de beschuldigingen die deze week naar buiten kwamen over de Duitse econoom (87). Hij zou persoonlijke financiële belangen met die van het WEF hebben vermengd, onder meer door met geld van zijn organisatie privémassages en luxevakanties voor zijn vrouw in het buitenland te financieren. Dat staat te lezen in een klokkenluidersbrief die deze week naar het bedrijf werd gestuurd en die is ingezien door de Wall Street Journal.
Schwab kondigde deze week vrij onverwacht zijn afscheid aan bij het WEF. Meer dan vijftig jaar was de Duitser verbonden aan de organisatie die hij ooit zelf begon. Het jaarlijkse congres in het Zwitserse Davos groeide uit tot een enorme bijeenkomst met invloedrijke figuren. Door de jaren heen stonden op de gastenlijst vele wereldleiders, politici, topmannen uit het bedrijfsleven en invloedrijke denkers.
Schwab organiseerde in 1971 het eerste World Economic Forum. Wat aanvankelijk begon als een ideeënuitwisseling tussen Europese wetenschappers, groeide uit tot een van grootste netwerkbijeenkomsten ter wereld. Deelnemers aan de jaarlijkse bijeenkomst in het Zwitserse Davos stellen dat zij via de verschillende paneldiscussies en netwerkborrels inzichten opdoen die richtinggevend zijn voor de grote problemen wereldwijd. Toch worden er geen grote besluiten genomen in Davos. Het gaat meer om het uitwisselen van ideeën en kennis.
Door de jaren heen is het WEF voer geweest voor complotdenkers die beweerden dat de elite er bijeenkwam om te werken aan een zogenaamde nieuwe wereldorde, waarin regeringen met overheden zouden samenspannen op weg naar een surveillancemaatschappij. Met name Schwabs pleidooi voor globalisme werd daarbij onder vuur genomen.
Vooral in coronatijd deden die theorieën opgang, nadat Schwab was gekomen met het idee voor een ‘Great Reset’. Die naam verwijst naar het thema van de WEF-bijeenkomst in 2021. De Duitser maakte zich samen met de Britse prins Charles hard voor het aanpakken van de post-covid-ongelijkheid. Welvaart zou eerlijker over de wereld verdeeld moeten worden, bepleitten ze. Schwab deed de beschuldigingen altijd af als onzin. „Globalisering is een realiteit, net zoals het weer dat is”, zei hij daarover.
Lobby voor Nobelprijs
De laatste jaren kwam steeds vaker de vraag of de tachtiger Schwab niet eens ruimte moest gaan maken voor een nieuwe generatie bestuurders. Maar de Duitser kon zijn geesteskind maar moeizaam loslaten. Nog jaarlijks poseerde hij met zichtbaar genoegen voor fotografen met wereldleiders en sprak hij in kenmerkend Engels met zwaar Duits accent de gasten toe. In de marge van de top waren ook geluiden te horen dat Schwab door zijn uitgebreide netwerk een welhaast perfect gevoel heeft voor wat er in de wereld speelt, maar naar zijn eigen positie kijken vond hij moeilijker.
Vorig jaar deed Schwab alsnog een stap terug als bestuursvoorzitter van het WEF. In plaats daarvan nam hij zitting in de raad van toezicht. Maar ook daar is hij nu vertrokken. Hij gooide dat in een eigen reactie nog op zijn leeftijd. Maar later deze week bleek dat er meer speelde rond Schwab zelf.
Een van de klachten die in brief staat die deze week verstuurd is, is dat er een gebrek aan controle was op de uitgaven die Schwab de afgelopen jaren deed. Zo zou hij medewerkers hebben gevraagd namens hem van WEF-rekeningen duizenden dollars op te nemen bij geldautomaten. Dat geld zou voor privégebruik zijn.
Het zogeheten Global Competitiveness Report, een ranglijst van de concurrentiekracht van landen waarover NRC ook meermaals berichtte, zou bovendien zijn gemanipuleerd ten faveure van bevriende regeringen.
Ook speelde zijn al nooit geringe ego steeds meer op, meldden betrokkenen. Zo vroeg hij mensen binnen zijn organisatie om zich hard te maken voor een Nobelprijs voor de Vrede voor Schwab.
De vele aantijgingen waren voor zijn opvolger Børge Brende reden een onderzoek in te stellen naar financieel wanbeheer en zelfverrijking. Schwab verzette zich daar de afgelopen dagen nadrukkelijk tegen, zo schrijft de Wall Street Journal. Daarbij vond hij WEF-bestuursleden als voormalig Amerikaans presidentskandidaat Al Gore en Thomas Buber (topman Franse verzekeraar AXA Group) tegenover zich.
Het nu aangekondigde onderzoek, waarbij ook een externe partij mee zou kijken, was niet het eerste onderzoek dat de afgelopen tijd werd verricht bij het WEF. Eerder meldden zich al voormalige medewerkers die Schwab en andere mensen uit het management beschuldigden van onder meer racisme en slecht bestuur. Harde bewijzen richting Schwab zouden uit dat onderzoek niet naar voren zijn gekomen, maar Brende voerde wel flinke wijzigingen door in de hoogste managementlagen.
In een officiële reactie sprak Schwab woensdag van „karaktermoord” op hemzelf. Maar feit is dat er deze week een abrupt einde is gekomen aan de 54-jarige carrière van de Duitse econoom, die er zijn levenswerk van maakte te verblijven tussen de invloedrijkste figuren ter aarde. De man met een netwerk zo dik als een telefoonboek die maar geen afscheid kon nemen, moest zijn WEF alsnog loslaten.
