De eenzame strijd van Erik ten Hag bij Manchester United

Erik ten Hag staat in de middencirkel op Old Trafford als hij het publiek bedankt voor de „fantastische steun” dit seizoen. Er klinkt wat gefluit en boegeroep, op deze late woensdagavond half mei. De tribunes zijn nog goed gevuld. Newcastle United is verslagen in de laatste thuiswedstrijd van Manchester United in een van de slechtste seizoenen in de clubhistorie.

De coach laat een lange stilte vallen, zeker twintig seconden. Het gefluit verstomt. De meerderheid neemt het over, nu met applaus. Ten Hags naam wordt voorzichtig gescandeerd. Hij zwaait even. Opgewonden gejoel klinkt, als hij roept dat de spelers „alles, maar dan ook alles zullen geven” tegen Manchester City in de FA Cup-finale op Wembley, deze zaterdag. Gezang is te horen, fans staan, de energie is voelbaar.

Het is dit sentiment dat Andy Mitten eerder op de dag voorspelde in een koffiezaakje aan Deansgate, in het centrum van Manchester. Hij kent United door en door, alleen al vanwege zijn familie, oudoom Charlie speelde nog onder de legendarische Matt Busby. Zelf begon hij op zijn vijftiende het populaire fanzine United We Stand, hij schreef boeken over de club en werkt als journalist voor het gezaghebbende sportmedium The Athletic. Ja, de stemming rond de club is „shit”, zegt hij. „Maar in het stadion is dat anders, daar steunen ze Erik.”

Daar nog wel. Aan het eind van zijn tweede seizoen staat de positie van de Nederlandse coach Erik ten Hag (54) bij United onder enorme druk. De FA Cup-finale tegen stadsgenoot City, net landskampioen en topfavoriet, is mogelijk zijn laatste duel. In de competitie eindigde United als achtste, de slechtste klassering sinds de oprichting van de Premier League in 1992.

De enige kans op Europees voetbal is nog via bekersucces: als United zaterdag verliest, is de club volgend seizoen voor het eerst sinds 2014 niet internationaal actief. Die realiteit is moeilijk uit te leggen voor het mondiale voetbalbolwerk dat Manchester United, sportief al jaren in verval, in naam en reputatie nog altijd is.

United’s tactical genius’, staat op een Ten Hag-sjaal – Erik met een c – in een kraampje aan de Sir Alex Ferguson Way bij Old Trafford. Tactisch genie? „Ja dat was hij in het begin. Nu niet meer”, zegt verkoper Kyle (24), die de goede United-jaren nog meemaakte. „Geef hem nog een jaar. Het is een zwaar seizoen geweest voor hem.”

In de zomer van 2022 begon Ten Hag aan een van de meest complexe functies in het topvoetbal. „De druk is immens”, zegt Mitten. „Het is Ajax on steroids. Iedere keer als je niet wint, worden mensen gek.” Waar de club onder de Amerikaanse eigenaar – sinds 2005 de familie Glazer – achterop raakte op onderdelen als scouting, transferbeleid, organisatie, innovatie en faciliteiten, bleef het verwachtingspatroon onverminderd.

Hoge standaard

De man die deze hoge standaard zette, is niet te missen op en rond Old Trafford, waar een tribune naar hem is vernoemd. ‘Sir Alex 26 years’, staat op een spandoek, met erachter alle dertien landstitels en twee Champions League-bekers. Ten Hag kijkt er recht op uit, vanuit zijn coachvak. In het laatste jaar van Ferguson, United-manager van 1986 tot en met 2013, werd de club voor het laatst kampioen.

Vanaf vijf pond kunnen bezoekers deze woensdag op de foto met de replica-bekers uit 1999, het formidabele seizoen dat United onder Ferguson de treble won: landstitel, FA Cup en Champions League. Even verderop in een café in de kelder van Hotel Football, eigendom van enkele voormalige United-spelers, hangen de portretten van Fergusons oude sterspelers, David Beckham, Ryan Giggs, Eric Cantona. De existentiële crisis waar de club al jaren in zit, lijken fans hier even te vergeten, zo vrolijk wordt er gezongen en ingenomen.

„Alex Ferguson … dat is het probleem, iedere manager die hier komt, wordt afgezet tegenover die periode”, zegt Andy Kerr, United-volger voor beIN Sports. David Moyes tekende als opvolger van Ferguson een zesjarig contract en werd na negen maanden al ontslagen. Louis van Gaal (ontslag in 2016), José Mourinho (ontslag in 2018), Ole Gunnar Solskjaer (ontslag in 2021) en Ralf Rangnick (vertrek in 2022) konden de omslag ook niet maken.

Meer dan het mislukken van deze trainers, wordt het falende transfer- en scoutingbeleid als belangrijke oorzaak gezien voor het verval in de jaren na Ferguson. Het probleem was lang dat Manchester United te hoge transfersommen en salarissen betaalde voor spelers die in veel gevallen over hun top waren of niet pasten in de speelwijze. Waarna ze met groot verlies moesten worden verkocht.

Erik ten Hag in mei 2022 bij zijn presentatie als coach van van Manchester United.
Foto Manchester United / EPA

Tegen die achtergrond stapte Ten Hag in – bij een club die volgens zijn voorganger Rangnick „zes jaar” achterligt op rivaal Liverpool FC. Toch bood zijn debuutseizoen perspectief, met de derde plaats in de competitie, winst in de League Cup en de finale van de FA Cup. „Als Erik klikt, zoals vorig seizoen, kan het echt werken”, zegt Mitten. „Old Trafford werd een vesting.” Thuiszeges op FC Barcelona, Manchester City en Arsenal gaven het seizoen glans.

Waar Ten Hag hoopte door te bouwen, komen dit seizoen veel tekortkomingen boven. Achterin oogt het vaak rommelig, met grote ruimtes en dus veel kansen die worden weggegeven. En voorin loopt Marcus Rashford, in potentie de beste United-aanvaller, soms verloren rond. Een groot aantal blessures, meer dan zestig gevallen van kwetsuren of ziekte, zorgt voor fundamentele problemen.

In de verdediging speelde Ten Hag noodgedwongen met meer dan dertig verschillende combinaties. Hierdoor was het inbouwen van vastigheden bijna onmogelijk, verdedigde hij zich. De vele blessures houden volgens oud-speler Wayne Rooney verband met instelling. Hij zei „100 procent” zeker te weten dat sommige geblesseerde spelers wel degelijk fit genoeg zijn om te spelen.

Het zijn de ingrediënten voor een chaotisch seizoen. Goede fases met veel variatie en snelle aanvallen – met talenten als Alejandro Garnacho en Kobbie Mainoo – worden afgewisseld met plotse instorting. „Consistentie”, is wat Ten Hag wil, maar dit seizoen niet kreeg. Negentien wedstrijden, in alle competities, gingen verloren – het hoogste aantal sinds 1978-1979. Mede veroorzaakt door een rampzalige Champions League-campagne, met slechts één zege en Europese uitschakeling. Enige constante is dat United bijna altijd vermakelijke, spectaculaire wedstrijden speelt: er gebeurt vrijwel altijd wel iets geks.

Een 3-0 voorsprong tegen Coventry City in de halve finale van de FA Cup eindigde bijna met verlies. Ware het niet dat Coventry-aanvaller Haji Wright bij de 4-3 net buitenspel stond. „Als hij zijn teennagel had geknipt” had het doelpuntl wel geteld, zei zijn coach. Het bleef gelijk, United won via strafschoppen en Ten Hag ontsnapte aan een demasqué.

Het kon niet voorkomen dat United kort erop, op zomaar een maandagavond begin mei, met 4-0 verloor bij Crystal Palace. Met abominabel verdedigen, bijna in slowmotion, zoals de Braziliaan Casemiro. Analisten vroegen zich af wat United precies was opgeschoten in twee seizoenen Ten Hag; aan het begin van zijn eerste jaar werd ook met 4-0 verloren, bij Brentford.

Zijn kracht is dat hij in deze omstandigheden onverstoorbaar is, zeggen mensen die Ten Hag goed kennen. Hij blijft keihard werken. Komt om half acht op het trainingscomplex even ten zuiden van Manchester, vertrekt om half acht ’s avonds. Eet dan wat. En houdt zich de rest van de avond bezig met voetbal.

„Hij is rechtdoorzee”, zegt AndyMitten. „Hij brengt spelers misschien niet het nieuws dat ze willen horen, maar hij vertelt het ze wel.” Onder Ten Hag vertrokken onder meer Jadon Sancho (nu opgeleefd bij Borussia Dortmund) en Cristiano Ronaldo, omdat ze niet pasten in zijn veeleisende regime.

Miljardair Ratcliffe

Tv-interviewer Andy Kerr, die Ten Hag wekelijks spreekt, ziet soms een „pokerface”. „Je weet niet wat hij denkt.” Maar achter die gesloten blik is het onmiskenbaar dat hij het moeilijk heeft in de overgangsfase waarin de club zit. In december kocht Sir Jim Ratcliffe, de Britse miljardair en oprichter van chemieconcern Ineos, voor een bedrag van zo’n 1,5 miljard euro een kwart van de aandelen van United. Met Ineos staat de club voor een hervorming op voetbaltechnisch gebied: de speelwijze, het transferbeleid, de scouting, de opleiding. Alles wordt doorgelicht.

Erik ten Hag met Arsenal-coach Mikel Arteta tijdens de competitiewedstrijd op Old Trafford eerder deze maand.
Foto Dave Thompson / AP

Diverse topbestuurders worden vervangen of zijn al weg. Die wisselingen maken dat Ten Hag op voetbaltechnisch vlak nu een van de meest ervaren mensen is in de club. Binnen dat vacuüm is het lastig manoeuvreren: hij staat nu relatief alleen, mist een vaste kompaan in de clubleiding waarmee hij snel kan schakelen op gebied van transfers en andere technische zaken.

Wie Manchester United precies door de komende cruciale transferzomer moet leiden – de eerste onder auspiciën van Ineos – is niet duidelijk. De beoogde nieuwe sportief directeur is Dan Ashworth, maar zijn club Newcastle United laat hem niet gaan en heeft hem op non-actief gesteld. Het kan nog maanden duren voor hij begint. Omar Berrada, de nieuwe algemeen directeur die overkomt van Manchester City, begint pas half juli. Jason Wilcox is net binnen als technisch directeur, maar is vrij onervaren als dealmaker.

Hoe Ineos de toekomst van Ten Hag ziet, is onduidelijk: daar laten ze zich niet publiekelijk over uit. Ten Hags contract loopt nog tot medio 2025. Zolang de nieuwe technische baas Ashworth niet is begonnen, is het ook diffuus wie hem eventueel moet ontslaan. Al meldde The Guardian vrijdag dat Manchester United al heeft besloten Ten Hag te gaan ontslaan na de FA Cup-finale, wat de uitkomst van het duel ook is. Het is volgens de krant de belangrijkste beslissing van Ratcliffe tot nu toe. United wilde niet reageren.

Op Old Trafford zongen ze vorige week nog niet om Ten Hags vertrek, daar willen ze vooral af van eigenaren: de impopulaire Glazer-familie. „Stand up if you hate the Glazers”, klinkt het tegen Newcastle. Bijna iedereen gaat staan. Later, na zijn speech, loopt Ten Hag nog een bedankrondje. Hij voorop, zijn spelers zo’n tien meter erachter. Hij klapt zijn handen stuk. Misschien wel voor de laatste keer. Al hoopt Mitten dat Ten Hag mag blijven. „Hij heeft niet heel veel krediet, maar hij heeft het nog wel.”