Is er echt al iemand die door het leven gaat met het Neuralink hersenimplantaat van Elon Musk in zijn of haar brein? Gaat het goed met die verlamde patiënt? En wat kán hij of zij met die elektrodes op de denkmassa? Niemand die het echt weet, de wereld moet het doen met de summiere uitlatingen die Musk op zijn eigen sociale medium X doet.
Eind januari berichtte de techmiljardiar op X dat de eerste patiënt een Neuralink-implantaat had ontvangen en goed herstelde. Hij repte van „veelbelovende detectie van zenuwactiviteit”. En op 19 februari verkondigde hij op Spaces, een audioplatform van X, dat de patiënt een cursor op een computerscherm kon besturen met zijn gedachten. Het implantaat zou op een hersengebied voor bewegingen zijn geplaatst.
Bij de presentatie van het prototype in 2020 liet Musk nog de ontvanger van het implantaat zien: het varken Gertrude. Maar nu blijft alles geheimzinnig.
Wetenschappers zijn niet erg onder de indruk van Musks nieuws: al in 2004 bestuurde de eerste vanaf de nek verlamde patiënt een computermuis. En sindsdien zijn voor wetenschappelijk onderzoek al zo’n vijftig verlamde patiënten uitgerust met brein-computerverbindingen waarmee ze computers, rolstoelen, robothanden of spraakcomputers besturen – allemaal in het lab, op één patiënt na.
Lees ook Zij denkt een beweging. En doet zo een muisklik
Niet door de beugel
Wat academici vooral zorgen baart is alle geheimzinnigheid rond het onderzoek. „We weten he-le-maal niets”, zegt de Utrechtse hersenonderzoeker Nick Ramsey, die in 2016 als eerste ter wereld een zwaar verlamde Nederlandse patiënte toerustte met een brein-computersysteem voor thuisgebruik. Ramsey vindt dat Musks werkwijze niet door de beugel kan: „Wereldwijd zijn wetenschappers verplicht om studies met patiënten aan te melden op een website. Als er dan in een studie iets mis blijkt, kunnen vergelijkbare trials worden gestopt.”
De proeven van Musk staan nergens aangemeld, en zelf brengt hij ook geen details naar buiten. „We hebben geen idee of het veilig is, welk type patiënten eraan meedoen, waar de operaties plaatsvinden”, zegt Ramsey. „We weten niet hoe het zich verhoudt tot de spullen die wij gebruiken, en tot de ethische normen die gelden in academische wereld.” Musk moest drie jaar wachten op speciale toestemming van de Amerikaanse medicijnautoriteit FDA om met niet-goedgekeurde materialen te werken.
Ook blijft het gissen of het team van Musk de speciaal ontwikkelde operatierobot heeft gebruikt, een wit gevaarte, voorzien van vijf camera’s en een ragfijne naald waarmee hij de 64 elektrodedraden met elk 16 contactpuntjes kan inbrengen. „Een naaimachine”, zegt Ramsey. Die is zeker gebruikt, denkt hij. „Dat kan niet anders. Die haardunne elektrodedraadjes kan een chirurg niet zelf aanbrengen.”
Musk heeft grootse plannen met zijn Neuralink. Behalve verlamde mensen hun computer en telefoon ermee laten bedienen hoopt bij er ook behandelingen mee te bieden tegen obesitas, autisme, depressie en schizofrenie, en uiteindelijk „menselijk potentieel te ontsluiten”. Ramsey moet het nog zien. „De vraag is alleen al hoe lang die kwetsbare dunne elektrodes heel blijven in het hersenvocht.”
Rond de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv heeft Ajax een uitzonderlijk en omvangrijk pakket aan beveiligingsmaatregelen in en rond het stadion genomen. Dat gebeurde volgens bronnen tijdens meerdere overleggen met de veiligheidsdriehoek (burgemeester Halsema, de politie en het Openbaar Ministerie). Deze genomen maatregelen staan niet in het zogeheten Feitenrelaas over de omstandigheden rond de wedstrijd, dat Halsema maandagnacht aan de gemeenteraad stuurde.
Tijdens de wedstrijd moest het dak van de Johan Cruijff Arena dicht, dit om te voorkomen dat drones of vuurwerk het stadion binnen zouden vliegen, melden de bronnen aan NRC. Voor zover bekend werd nooit eerder zo’n maatregel genomen om die reden. Normaliter sluit het dak alleen bij regen of storm.
Ook uitzonderlijk is dat op de wedstrijddag auto’s van bezoekers bij de ingang van parkeerterreinen van alle kanten en grondig (met spiegeltjes onder het voertuig en honden) gecontroleerd werden op de aanwezigheid van explosieven en vuurwerk.
Twee weken voor de wedstrijd werd medewerkers van zowel de club als het stadion in een bericht op het interne net verzocht uit veiligheidsoverwegingen geen afspraken met „externen” te maken op de wedstrijddag. Reeds gemaakte afspraken moesten worden verplaatst. Ook dit gebeurde, voor zover bekend, niet eerder.
Een woordvoerder van Ajax bevestigt dat de wedstrijd tegen Maccabi Tel Aviv „een specifieke risico-aanpak” had, maar wil niet ingaan op de details.
Het Feitenrelaas over de gebeurtenissen rond de wedstrijd, vermeldt overleggen met Ajax van burgemeester, politie en hoofdofficier (‘driehoek’ en ‘subdriehoek’) vanaf 12 oktober. De woordvoerder van burgemeester Halsema zegt niettemin de specifieke beveiligingsmaatregelen van Ajax „op dit moment” niet te herkennen „maar we kunnen dit ook niet helemaal aansluiten”. De vraag waarom het maatregelenpakket in de Arena niet genoemd stonden in het Feitenrelaas, beantwoordt de woordvoerder niet.
Nieuw licht
Het – voor Ajax – uitzonderlijke veiligheidspakket werpt een nieuw licht op de manier waarop stad en club zich voorbereidden op de inmiddels controversiële wedstrijd van vorige week donderdag. Daarover bestaat sinds vorige week onduidelijkheid en verwarring. Burgemeester Halsema zei op diverse momenten, zoals bij de persconferentie van vorige week vrijdag, en tijdens het raadsdebat dinsdag, dat de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv „niet bekend stond als een ‘hoog risco’ wedstrijd”. Ook zei Halsema „opnieuw te hebben gebeld met de directeur van de NCTV [Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid]. Ik heb gevraagd om een extra dreigingsinschatting”. De NCTV had Halsema „opnieuw bevestigd”, aldus de burgemeester „dat er geen concrete dreiging was op de supportersgroep, de spelers en de wedstrijd”.
Stukken die het ministerie van Justitie en Veiligheid afgelopen woensdag publiceerde van de NCTV, geven evenwel een ander beeld. Daar zat alleen een dreigingsanalyse van 5 november bij, die zich richtte op de door Halsema genoemde herdenking van de Kristallnacht op 7 november, en eventuele noodzaak van beveiliging van deelnemers daaraan. Er was géén stuk met een aparte – geruststellende – dreigingsanalyse van de NCTV over de wedstrijd van Ajax tegen Maccabi, zo bevestigt ook desgevraagd een woordvoerder van Justitie. „Er is alleen dat ene stuk over de Kristallnacht waarin we overigens wel hebben gevraagd om passende aandacht voor de wedstrijd.”
Bij de NCTV werd deze week geërgerd gereageerd op de uitlatingen van Halsema, en voelt men zich door de burgemeester „voor de bus gegooid”, aldus een bron tegen NRC.
Drones tijdens wedstrijden
Het besluit om het dak van het stadion van Ajax om veiligheidsredenen te sluiten, volgt op een reeks incidenten met drones tijdens sportwedstrijden. Bij de bekendste daarvan, in 2017, vloog tijdens het politiek beladen EK-kwalificatieduel tussen Servië en Albanië, een drone met daaraan een grote Albanese vlag boven het stadion in Belgrado. Het vliegtuigje kwam neer op de middenstip. Woedende Servische supporters stormden het veld op, waarna de wedstrijd moest worden stilgelegd. Na een vechtpartij vluchtten Albanese spelers de catacomben in.
Honderden demonstranten hebben vrijdag het lokale parlementsgebouw van de noordwestelijke Georgische regio Abchazië bestormd. Dat melden internationale persbureaus. In het gebouw werd gestemd over een wet die Russen zou toestaan vastgoed te kopen in de regio. Door de onrust zei de president van het door Rusland bezette Abchazië, Aslan Bzhania, vrijdag dat hij de wet gaat intrekken.
De demonstranten gooiden stenen en eieren naar het parlementsgebouw, dat staat in de regionale hoofdstad Soechoemi. Een vrachtwagen reed hard tegen een hek. De politie gebruikte traangas en wist de demonstranten buiten te houden, schrijven de persbureaus, maar beelden op sociale media suggereren dat de demonstranten wel degelijk het gebouw binnen zijn gegaan.
De mensen die protesteren tegen de voorgestelde wet, zijn vooral bang dat zij zelf de markt uit worden gewerkt door rijke Russische vastgoedinvesteerders. En dat de wet de Russen nog meer macht gaat geven in de separatistische regio, die zo’n 245.000 inwoners telt. Na een oorlog verloor Georgië het grootste deel van Abchazië in 1993.
In dat jaar sloot de regio zich aan het verband van voormalige Sovjetstaten. Het resterende deel raakte het land in 2008 kwijt door de Russisch-Georgische oorlog. Voor Rusland is Abchazië een onafhankelijke republiek. Volgens een groot deel van de internationale gemeenschap is het een autonome republiek binnen het territorium van de staat Georgië.
Lees ook
‘Poetin is een slang. Als ik hem zie, krab ik zijn ogen uit’
Een vuurstraal daalt neer op het bos en maakt korte metten met iedereen die zich tussen de bomen verschuilt.
Het is geen drakenscène uit Game of Thrones, maar een vloeibaar thermiet spuwende drone die Oekraïense strijdkrachten inzetten tegen het Russische leger. Het filmpje circuleert sinds september op sociale media en past in een lange reeks frontvideo’s van drones die soldaten en militaire voertuigen uitschakelen met explosieven vanuit de lucht. Dood en verderf, verpakt in hardrock en snedige teksten: dat is oorlogspropaganda in de 21ste eeuw.
Huiveringwekkend. Vooral de wetenschap dat dit soort drones, in elkaar geknutseld met 3D-printers en huis-tuin-en-keukentechniek, niet alleen aan het front kunnen vliegen. De ingrediënten zijn overal te koop en de killer drones zijn net zo makkelijk in te zetten voor terroristische aanslagen, op plekken waar geen oorlog woedt. Wat kun je daartegen doen?
Luitenant-kolonel Arjen Nijkamp moest even slikken toen hij de vliegende vlammenwerper zag. Daar helpt geen kippengaas tegen – dat materiaal spannen Russische soldaten boven de loopgraven om drones af te weren.
‘Head Joint Nucleus C-UAS’ staat op zijn visitekaartje: counter-uncrewed aircraft systems, drones dus. Het counter-drone peloton telt tientallen specialisten die vallen onder het Grondgebonden Luchtverdedigingscommando ,
Regelmatig worden zij door de politie ingeschakeld om te assisteren bij de beveiliging van grote evenementen – potentiële plekken voor aanslagen. Denk aan de intocht van Sinterklaas, Koningsdag, de Nationale Dodenherdenking op de Dam of de NAVO-top in Den Haag. Nijkamp: „Vroeger waren we bang voor een man in een vrachtwagen. Het gevaar komt nu ook van boven. Je moet denken in drie dimensies.”
Hightech hondenkennel
Het counterdrone-testcentrum zit in een voormalige hondenkennel op een kazerne in de Peel. Hier hebben ze toestemming om met hightech wapens te experimenteren om droneaanvallen af te weren. Eigenlijk is vliegen met drones in de buurt van een vliegveld verboden, maar voor Nijkamp is een telefoontje naar luchtmachtbasis Volkel, om de hoek, genoeg.
Naderende drones zie je aankomen met detectiecamera’s, radars of met microfoons die het zoemende geluid opvangen – detectie is vaak een combinatie van die methoden. De mobiele radars van het Nederlandse bedrijf Robin Radar, ooit ontwikkeld door TNO om vogels te herkennen, kunnen de kleinste drones waarnemen. Defensie doneerde onlangs nog 51 van deze systemen aan Oekraïne.
Om drones uit te schakelen hoef je ze niet per se neer te schieten. ‘Jammen’ met stoorzenders is een gangbare strategie. De draagbare stoorzenders kun je enigszins nauwkeurig richten en hebben een reikwijdte van ongeveer twee kilometer. Ze drukken het controlesignaal van de dronepiloot weg met een krachtiger signaal, op de wifi-frequenties. Dan krijgt de drone geen instructies meer, blijft stil hangen of keert terug naar de thuisbasis.
De andere optie is verstoring van het GPS-signaal, maar dat is gevaarlijk in gebieden waar luchtvaartverkeer is.
Drones hacken kan ook: je verstoort dan de geplande route en dwingt de drone te landen op een veilige plek. Hacken is lastiger nu de drones hun datacommunicatie versleutelen. Volgens de wet is het bovendien computervredebreuk, dus niet toegestaan. Maar dat is je laatste zorg als er een drone met een granaat op je afkomt. Moderne drones zijn al ‘storingsproof’: als het signaal verstoord wordt, navigeren ze verder op basis van beeldherkenning of gebruiken lidar, een combinatie van radar en laser die in het donker werkt. Zo vinden ze zelf hun doel, in een tevoren aangegeven gebied. Kunstmatige intelligentie doet de rest.
Illustratie Roel Venderbosch
Paraplu
Nijkamp gaat voor in het magazijn van de voormalige hondenkennel, daar ligt materiaal waar de C-UAS-unit mee oefent. De meeste antidrone-apparatuur is mobiel; ze past ook op het dak van een gebouw, om tijdens de Dodenherdenking een beschermende ‘paraplu’ boven de menigte op De Dam te creëren. Die keer dat het C-UAS-team ingreep, ging het om iemand die de regels overtrad, maar geen kwaad in de zin had.
Als storen niet werkt, dan zijn de tragere drones te ‘pakken’ door een vangnet af te schieten met een andere drone, zoals de Dronecatcher van het Nederlandse Delft Dynamics. Neerschieten met kogels is lastig – zeker bij de nieuwste generatie FPV-drones (first person view); die halen 300 kilometer per uur, sneller dan een racewagen.
De filmpjes uit Oekraïne openden bij het grote publiek de ogen voor gevaar uit de lucht en antidronemaatregelen hebben in Europa hoge prioriteit. De EU benadrukt tegelijkertijd hoe nuttig drones kunnen zijn, bijvoorbeeld voor snel hulptransport met medicijnen en medische hulpmiddelen – niet alleen voor makelaarsvideo’s.
Maar bij evenementen moeten ze wegblijven. De Franse politie haalde tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Parijs vijftig drones uit de lucht. „Die detectie is nog niet waterdicht. Je zit er eigenlijk op te wachten dat het een keertje mis gaat”, zegt Wiebe de Jager.
Hij is een ervaren dronepiloot en houdt op dronewatch.nl het nieuws bij – ook dat over de snelgroeiende anti-dronemarkt. Er is strenge regulering voor waar en hoe je met drones mag vliegen, en waar je je moet registreren. Regels beschermen echter niet tegen terreuraanslagen.
Zijn eerste drone kocht De Jager tien jaar geleden: een DJI Phantom 2 Vision Plus. Hij betaalde destijds 1.100 euro voor een drone van anderhalve kilo waar hij een kwartiertje mee kon vliegen. Tegenwoordig heb je voor de helft een drone die zes keer lichter is en drie keer zo lang vliegt, met een veel betere camera en sensoren om botsingen te mijden. „De dronetechniek gaat knetterhard en is bijna niet te reguleren.”
If it flies…
De politie organiseerde in het verleden droneclashes, wedstrijdjes om te oefenen tegen goede dronevliegers. In de militaire wereld is het allang geen spelletje meer. Het front verandert in Star Wars. Drones die vechten tegen drones, of je schiet ze met lasers uit de lucht, zoals Israëls Iron Beam, die met 100 kilowatt vermogen een euromunt op tien kilometer afstand kan raken. Het kost alleen stroom, geen kogels.
Over vijf jaar hebben we dat ook in Nederland, denkt luitenant-kolonel Nijkamp. Het past ook in zijn ‘toolbox’ maar is niet het meest handige wapen voor inzet in Nederland: schiet je een drone uit de lucht boven een menigte, dan raken er toch mensen gewond.
Een andere variant is high power microwave, een elektromagnetische golf die een onzichtbare mokerslag uitdeelt aan de elektrische motors in een drone. Je mept er in één keer een zwerm drones mee uit de lucht. Zoals leverancier Epirus zegt: „If it flies, it dies.”
Dat is een oude slogan uit het Amerikaanse leger, zegt Nijkamp. „In dit dronetijdperk moet je het aanpassen. If it flies, you die.”
