De as van tientallen mensen en een hond is vorige week uit de hemel komen vallen. De stoffelijke resten moesten ‘begraven’ worden in het maangruis, maar dat ging mis. Maanlander Peregrine (‘slechtvalk’), gebouwd door het bedrijf Astrobotic was onderweg stuwstof kwijtgeraakt en kon niet meer landen. Peregrine werd teruggestuurd naar de aarde en verbrandde in de atmosfeer.
Het plan om as te verstrooien op de maan leidde tot veel protest in de maanden voor lancering. Onder meer de Navajo-gemeenschap protesteerde en noemde het plan „ontheiliging” van een hemellichaam. De maan is voor de Navajo’s heilig.
Peregrine droeg niet alleen as met zich mee. NASA had voor 108 miljoen dollar een plek op de maanlander gekocht om zes experimenten mee te laten liften. Ook twee Amerikaanse bedrijven, Celestis en Elysium Space, kochten een ticket, zij wilden kleine as-monsters en DNA van overleden mensen en een hond naar de maan brengen. Stoffelijke resten van sciencefictionauteur Arthur C. Clarke en Star Trek-iconen Gene en Majel Roddenberry maakten deel uit van die lading. Een deel van de monsters zou neerstrijken op de maan.
Een oud familielid
Navajo Nation-president Buu Nygren vroeg NASA en het Amerikaanse ministerie van Transport om de missie uit te stellen en eerst te overleggen met inheemse volken. Hoewel niet NASA maar het bedrijf Astrobotic de missie uitvoerde, werd NASA als belangrijke financier deels verantwoordelijk gehouden.
„De maan is een gedeelde culturele ruimte voor de mensheid”, schreef Alvin Harvey vorige week in Nature. Hij is Navajo en promovendus bij de afdeling lucht- en ruimtevaart van de Amerikaanse Massachusetts Institute of Technology. „Voor ons is de maan een oud familielid en we moeten voorzichtig, ijverig en respectvol zijn als we haar bezoeken.”
De regelgeving in de ruimte is schaars. Het ruimteverdrag (OST) uit 1967 verbiedt bijvoorbeeld wel aanspraken op soevereiniteit en stelt dat landen ‘schadelijke besmetting’ van hemellichamen moeten vermijden. Maar juridisch gezien kon Astrobotic niet worden tegengehouden. En dus vertrok Peregrine op 8 januari mét crematie-as naar de maan, op de nieuwe Amerikaanse Vulcan Centaur-draagraket.
Tegen de verwachtingen in verliep de lancering zonder problemen. Even leek het alsof het ruimtevaartuig de eerste Amerikaanse zachte maanlanding werd sinds Apollo 17 (1972) en de eerste landing uitgevoerd door een commercieel bedrijf. Maar na enkele uren ging het alsnog fout. Nadat de bovenste trap van de raket was losgelaten, ontstond vermoedelijk een lek waardoor de lander stuwstof kwijtraakte.
De crematie-as landde dus niet op de maan. Eerder lukte dat wel. Al jaren ligt de as van één man op de maan. In 1998 werd as van planeetwetenschapper Eugene Shoemaker naar de maan gebracht met NASA’s Lunar Prospector, die zich liet neerstorten in het maangruis. Toen kwam ook kritiek. NASA zei sorry en beloofde een volgende keer inheemse volken te raadplegen. Dat is dus niet gebeurd.
