N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Necrologie
1930-2023 Als minister beschouwde Tjerk Westerterp verkeersveiligheid als een haast persoonlijke opdracht. In 1983 bedacht hij de AEX-index.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/10/data106455727-b84822.jpg)
‘Oprichter, enig lid en beschermheer van de Stichting Westerterp Vooruit.’ De op 92-jarige leeftijd (geboren 2 december 1930) overleden oud-politicus en latere directeur van de Optiebeurs Tjerk Westerterp had er geen moeite mee zo te worden aangeduid. Integendeel. Hij was groot aanhanger van de reclamewet die zegt dat het niet uitmaakt hóé er over iemand gepraat wordt, áls er maar over je gepraat wordt. En ja, Westerterp en publiciteit; dat was al in de jaren zeventig een bekende twee-eenheid aan het Binnenhof.
‘Tjerk de Vlerk’, ook zo’n titel die hij meedroeg. „In de politiek moet je in één zin ongenuanceerd zeggen wat je vindt”, zei hij ooit. En aanwezig zijn. „Bezoeker van zo’n honderd party’s per jaar”, vermeldt de website Parlement.com in Westerterps biografie onder het kopje ‘anekdotes’.
Het is waarschijnlijk niet overdreven. De in Rotterdam geboren, Brabantse KVP’er wiens partij eind jaren zeventig opging in het CDA, valt zonder meer in de categorie kleurrijke politici. Hij paste dan ook uitstekend in het kabinet-Den Uyl, het kabinet met zijn vele persoonlijkheden waarin altijd wel wat te doen was. „Ach, ik vond het zelf wel een spannend avontuur waar we met z’n allen voor stonden”, zei hij over die episode.
In zijn jonge jaren was Westerterp een blauwe maandag journalist bij de regionale krant De Stem in Breda. Het zich verenigende Europa lonkte en hij werd ambtenaar bij het Europees Parlement in Luxemburg. Op voorspraak van de onbetwiste leider van de KVP, Carl Romme, kreeg Westerterp in 1963 een verkiesbare plaats op de kandidatenlijst van de Tweede Kamer. De man die zich midden jaren zestig als lid van de ‘Brabantse Verontrusten’ tot het progressievere deel van de KVP bekeerde, werd later staatssecretaris voor Europese Zaken in de kabinetten-Biesheuvel (1971-1973). Binnen het hierop volgende kabinet-Den Uyl promoveerde hij in 1973 naar het ministerschap bij Verkeer en Waterstaat, een in die tijd ‘zichtbaar’ departement.
Bromfietshelm en autogordel
Met gemiddeld 3.000 verkeersdoden per jaar – in 2022 waren er ‘nog maar’ 578 dodelijke slachtoffers – had verkeersveiligheid een hoge prioriteit. Westerterp introduceerde onder andere het verplicht gebruik van de bromfietshelm en de autogordel, reflecterende trappers op fietsen, een maximumsnelheid van 100 kilometer op snelwegen, verlaagde het maximaal toegestane alcoholpromillage voor verkeersdeelnemers en gaf de aanzet tot de verplichte autokeuring. Al die acties leverden talrijke foto’s in kranten op van Westerterp met helm, Westerterp in de autogordel, Westerterp in veilig fietsregenpak. Als vader van een kind dat bij een verkeersongeluk was omgekomen, beschouwde hij verkeersveiligheid als een haast persoonlijke opdracht. „Mijn overleden kind is mijn drijfveer geweest”, zei hij jaren later.
Links dan wel rechts, Westerterp was vooral pragmatisch met een fijne neus voor wat er onder de mensen leefde
Minder had hij op met de eindeloze, met veel schorsingen gepaard gaande vergaderingen van het kabinet-Den Uyl, die vaak tot midden in de nacht voortduurden. Voor Westerterp als beheerder van een uitgesproken vakdepartement was er weinig te doen aan de vergadertafel. Moe-vergaderd ging hij dan ook wel eens tussentijds, zijn stukken achterlatend, naar zijn stamcafé in het Brabantse Ginneken om dan rond een uur of één ’s nachts op tijd weer terug te zijn op het Catshuis voor de afsluitende rondvraag. Totdat hij een keer te laat was en de vergadering bleek te zijn afgelopen.
Oosterscheldekering
Crisisachtige taferelen maakte hij mee als een van de hoofdrolspelers bij de voltooiing van de Oosterscheldekering, het laatste grote onderdeel van het Deltaplan. Het zeegat mocht om redenen van milieubehoud niet worden afgesloten, zeiden coalitiepartners PPR en D66 na doeltreffende protestacties van oestersvissers uit Yerseke. Westerterp koos voor veiligheid voor de Zeeuwen en was voor volledig afsluiten. Er dreigde een kabinetscrisis. Een typisch Hollands compromis werd gevonden door er met behulp van immense schuiven (extra kosten: een miljard euro) een half open pijlerdam van te maken. Westerterp gaf zich gewonnen. „Ik weet van die discussie alleen nog dat Tjerk Westerterp met de grootst mogelijke flair verdedigde wat hij voordien totaal onaanvaardbaar had genoemd”, zou partijgenoot Dries van Agt, vicepremier in het kabinet-Den Uyl, jaren later zeggen. Uit deze tijd stamt ook die andere bijnaam van de altijd beweeglijke Westerterp: ‘ja zuster, nee zuster’.
Links dan wel rechts, Westerterp was vooral pragmatisch met een fijne neus voor wat er onder de mensen leefde. Daarom was het ook niet verwonderlijk dat hij zich begin deze eeuw bij de snel populair wordende partij Leefbaar Nederland aanmeldde. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2002 kwam hij als regionaal kandidaat in Noord-Brabant op de tweede plaats achter lijsttrekker Fred Teeven. Na de moord op Pim Fortuyn schreef hij samen met Kay van der Linde Het geheime dagboek van Premier Pim, een roman over wat er zou zijn gebeurd als Fortuyn niet was vermoord maar minister-president van Nederland zou zijn geworden.
Optiebeurs
Voor hij aan dit uitstapje begon, had Westerterp zich na zijn ministerschap in een andere richting ontwikkeld. Hij werd in 1978 als directeur het gezicht van de toen net opgerichte Optiebeurs, de eerste in Europa. Het nieuwe ‘speeltje’ voor beleggers onder de aandacht brengen van het grote publiek was zijn taak. Westerterp deed het met verve. Dat de Optiebeurs smalend werd afgedaan als gokpaleis voor yuppen? Als de handel maar toenam, reageerde hij. De Optiebeurs werd sponsor van Roda JC (met de door hem aangetrokken Johan Cruijff als speciaal adviseur), paardenraces, concerten en schaaktoernooien. Ondertussen was Westerterp zelf een van de vaste gasten in het Stan Huygens Journaal, de societyrubriek van De Telegraaf. Wat er met de aanstelling van Tjerk Westerterp bedoeld was lukte ruimschoots: hij wist de Optiebeurs volop in de schijnwerpers te plaatsen. Ook bedacht hij daar de AEX-index in 1983, de belangrijkste Nederlandse beursindex.
In 2009 verscheen er ter gelegenheid van zijn aanstaande 80ste verjaardag een door streekgenoot Rinie Maas geschreven portret in boekvorm. Veel herinneringen, veel anekdotes, veel trots. Daarin liet Westerterp zijn omgeving weten dat als het eenmaal zover was, hij begraven wilde worden onder een terp: de Westerterp.
