N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data100010794-6aa875.jpg)
Illustratie Buckingham Palace via AP
Naar verwachting zal het Verenigd Koninkrijk, en waarschijnlijk de rest van de wereld, zaterdag 6 mei aan de tv gekluisterd zitten om zich te vergapen aan de kroning van Charles III. Vanuit republikeinse hoek wordt al verzucht dat een dergelijke poppenkast niet meer van deze tijd is. Dit blijft natuurlijk een zwak argument, want dit uit te spreken impliceert eigenlijk al hun ongelijk, omdat het een bevestiging is van het tegenovergestelde. Als iets echt uit de tijd is, hoeft dat niet benoemd te worden. Je hoort bijvoorbeeld zelden iemand verontwaardigd beweren dat het Romeinse Rijk toch echt niet meer van deze tijd is. En Johannes Vermeer is ook niet bepaald van deze tijd, toch is de tentoonstelling in het Rijksmuseum een weergaloze publiekslieveling.
In dit tijdperk van sociale media geeft de macht van de clicks onomstotelijk uitsluitsel over de vraag of iets al dan niet van deze tijd is. Het ontluisterende feit dat prins Harry zijn verwende levensstijl kan voortzetten door de koninklijke vuile was op te hangen aan de lucratieve waslijnen van Oprah Winfrey, Netflix en Penguin Random House, spreekt boekdelen over de onverzadigbare nieuwsgierigheid van zowel de Facebook- als de Tiktokgeneratie naar kennis over het leven van royals. Het probleem van de monarchie lijkt nou niet direct dat die uit de tijd zou zijn, maar juist dat het een beetje te veel van deze tijd dreigt te worden.
Onpartijdige hoeder
De constitutionele rol van de koning is die van onpartijdige hoeder van de democratie. Een zekere afstand tot het volk is daarvoor noodzakelijk. Wanneer een monarch zich te benaderbaar opstelt en daarmee een gewone mediapersoonlijkheid wordt, kan hij worden meegesleurd in demagogische onwaarheden, fake news en andere krachten die de democratie van binnenuit bedreigen. Zo vormt de richting waarin de Republikeinse Partij in Amerika zich beweegt het grootste gevaar voor de democratie aldaar. Het feit dat een koning niet democratisch gekozen wordt, is in dit licht dan ook het belangrijkste argument vóór de monarchie.
Koning Charles III heeft aangekondigd de kroningsplechtigheid te willen inperken en stroomlijnen tot een evenement toegesneden op de eisen (en beperkingen) van het kijkerspubliek. Dat wil zeggen dat rekening gehouden zal worden met de afgenomen aandachtspanne en het beperktere historisch besef van ‘het volk’, voor wie dit ritueel toch uiteindelijk zal worden uitgevoerd.
Zonder rituelen zouden onze levens oppervlakkiger zijn
Nu zal een verstokte republikein niet direct te overtuigen zijn van de maatschappelijke meerwaarde van een dergelijke opvoering. Toch zal het belang van een rituele bevestiging van de continuïteit en tegelijkertijd de overdracht van de staatsmacht ook door veel antimonarchisten erkend worden.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/09/data90722809-740512.jpg)
Lees ook: In het rijk van koning Charles III gaat de zon straks misschien tóch onder
Rituelen vormen een wezenlijk onderdeel van het mens-zijn: verjaardagen, huwelijken, uitvaarten, diploma-uitreikingen en zelfs begroetingen zijn rituelen waaraan over het algemeen veel waarde wordt gehecht. Zonder rituelen zouden onze levens oppervlakkiger, onbeduidender en kleurlozer zijn. Ons leven bestaat uit een aaneenschakeling van gebruiken en blijkbaar vervullen ze een diepgevoelde behoefte. Het gezamenlijk luisteren naar verhalen, zoals een poppenkast, is een oeroud en socialiserend ritueel bij uitstek, waarover zeker niet neerbuigend gesproken zou moeten worden.
Eerbiedwaardige ouderdom
De Britse kroning verschilt van de meeste andere inhuldigingen door de eerbiedwaardige ouderdom van het ritueel en de bijbehorende ingewikkelde symbolische handelingen. Zo neemt een verse vorst al sinds de negende eeuw plaats op de Stone of Scone, een grote ruwe kei die Schotland symboliseert en steeds uit Edinburgh gehaald moet worden voor de gelegenheid. Ook krijgt de nieuw gezalfde monarch, naast de diverse symbolen van wereldlijke en spirituele macht, gouden sporen die zijn ridderlijkheid vertegenwoordigen, die sinds een modernisering in de 17e eeuw echter niet langer worden omgegespt maar wel met andere koninklijke sieraden, regalia, onderdeel uitmaken van de plechtigheid.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/04/data99765640-8f9df3.jpg)
Lees ook: Het is ‘een verdomd vreemde natie’, waar Charles koning van wordt
Waar de aangekondigde versobering van de ceremonie uit zal bestaan, is nog niet geheel duidelijk, maar waarschijnlijk zullen de kniebroek met zijden kousen en gespschoenen voor de heren het ditmaal afleggen. Voorheen was deze dracht voorgeschreven voor de bij de kroning aanwezige edellieden, die ook geacht werden een hermelijnen mantel te dragen. Zij dienden meteen nadat de aartsbisschop van Canterbury de Sint Edwards kroon op het hoofd van de nieuwe soeverein had geplaatst, hun eigen kroontjes, genaamd coronets, met een groots gebaar op hun hoofd te zetten. De edelen die tijdens de ceremonie een functie te vervullen hadden brachten hun eigen page mee om hun kroontje te dragen tot ze die opzetten.
Of dit ongewijzigd blijft, valt nog te bezien. Bekend is al wel dat de koningin dit keer geen nieuwe kroon zal krijgen maar het met een tweedehandsje moet doen. Een dergelijk exorbitante uitgave zou in de huidige economische malaise vermoedelijk slecht vallen. Onder de hippe façade van duurzaamheid lijkt de worsteling van het hof schuil te gaan om met de tijd mee te gaan en toch relevant te blijven.
Het is voor Charles te hopen dat hij in staat zal blijken de waarde van het staatsritueel voldoende te benadrukken en het zwaarbeproefde Britse volk de troost en betekenis te bieden die we van rituelen verwachten.
