‘Zonder gedoe’ beloven webwinkels afslankpennen, hormonen, erectiepillen. Hoe kan dat?

„Heb je in de afgelopen drie maanden een hiv-test gehad?”

„Ja.”

„Wat was het resultaat van die test?”

„Negatief.”

„Als je de afgelopen drie maanden een soa-test hebt gehad, ben je positief getest op eventuele infecties?”.

„Nee, ik heb op alles negatief getest.”

Dit is Daniel, die een lijst vragen op Treated.com beantwoordt omdat hij online PrEP wil bestellen, een middel dat beschermt tegen hiv. Daniel bestaat niet echt, zijn gegevens zijn bij elkaar verzonnen. Hij heeft geen BSN-nummer en geen medisch dossier. Hij is bedacht door NRC, om te onderzoeken hoe makkelijk het is om via een online aanbieder medicijnen toegestuurd te krijgen waarvoor je volgens de Nederlandse wet een recept van een arts nodig hebt.

Treated.com is een van de eerste websites die naar boven komt als je zoekt op het online bestellen van medicijnen. Het verkoopt nog veel meer dan PrEP: afslankpennen, anticonceptiemiddelen, erectiepillen, schildklierhormonen. „Vitamines of Viagra, het is voor ons allemaal hetzelfde”, kopt de website. „We nemen elke aandoening serieus, en je zult nooit te maken krijgen met veroordeling terwijl je behandeling zoekt.” De website belooft discrete bestellingen, binnen 48 uur op je deurmat. „Zonder gedoe en ongemakkelijke wachtkamers.”

Normaal komt er heel wat bij kijken voor een patiënt PrEP krijgt voorgeschreven. De GGD verstrekt PrEP bijvoorbeeld alleen aan mensen die minstens twee keer per jaar op controle komen voor een hiv-test en een soa-test, en niet aan mensen met een slechte nierfunctie. „Ook bij de intake krijgen ze een soa-test en een bloedtest om te screenen op hiv en syfilis”, zegt Elske Hoornenborg, hoofd van het Centrum voor Seksuele Gezondheid bij de GGD Amsterdam.

Bij Treated.com gaat het een stuk makkelijker. Daniel komt moeiteloos door de vragenlijst heen.

„Heb je in de afgelopen twaalf maanden een nierfunctietest ondergaan?”

„Ja.”

„Wat was het resultaat van jouw nierfunctietest?”

„Normaal.”

„Het is echt belangrijk dat je je elke drie maanden laat testen op soa’s zolang je PrEP gebruikt.”

„Ik begrijp het.”

„Het is echt belangrijk dat je je nierfunctie laat testen een maand, drie maanden en zes maanden nadat je PrEP hebt gebruikt.”

„Ik begrijp het.”

„Als je hiv of hepatitis ontwikkelt of er positief op test, moet je stoppen met PrEP en meteen medisch advies inwinnen.”

„Ik begrijp het.”

„Het is belangrijk dat je je huisarts op de hoogte brengt dat je deze behandeling van ons krijgt.”

„Ik begrijp het.”

En daarmee is de vragenlijst ten einde. Daniel rekent 172,96 euro af voor dertig pillen. Via de reguliere weg betaal je daar 30 euro voor.

Schildklierhormonen

De gevolgen van een verkeerd gebruik van PrEP kunnen groot zijn, zegt Hoornenborg: „Als je PrEP gebruikt terwijl je hiv-positief bent, kan het virus resistent worden tegen het middel. Daardoor blijven er minder behandelopties over voor de hiv-infectie.” Dat mensen het medicijn zonder toezicht innemen, vindt ze „bijzonder zorgelijk”.

PrEP is niet het enige middel op Treated.com dat risico’s met zich meebrengt. Het geldt zelfs voor bijna alle hier aangeboden middelen. De combinatiepil (anticonceptie) is onveilig als je een voorgeschiedenis hebt van of verhoogde aanleg voor trombose. Artsen die hun patiënten schildklierhormonen voorschrijven, controleren regelmatig of dat nog goed gaat. Om die reden zijn veel van deze medicijnen receptplichtig: verkoop zonder recept van een arts is in Nederland strafbaar.

‘Je medicatie is op komst’, krijgt onze fictieve patiënt een paar uur na het plaatsen van de bestelling via een e-mail te horen

„Goed nieuws Daniel, je medicatie is op komst”, krijgt de fictieve patiënt een paar uur na het plaatsen van de bestelling via een e-mail te horen. „Onze arts is akkoord met de behandeling van jouw keuze. Daarom hebben we een recept aangemaakt.” De voorschrijvend arts is een dokter uit Roemenië, staat in de bevestigingsmail. Binnen twee werkdagen zal de maandvoorraad PrEP bezorgd worden, mét een brief voor de huisarts over de details van de behandeling. „Het is jouw verantwoordelijkheid om dit aan hen door te geven, zodat zij een goede continuïteit van de zorg voor jou kunnen waarborgen.”

Een paar dagen later ligt het doosje inderdaad op de mat. Zonder brief voor de huisarts.

Binnen de wet

Juridisch gezien handelt Treated.com binnen de wet. Het bedrijf, zo vermeldt de website, werkt met twee buitenlandse artsen die recepten uitschrijven – de een geregistreerd in Roemenië, de ander in het Verenigd Koninkrijk. Ze kunnen je „geen persoonlijk medisch advies” geven via e-mail. Ze kunnen wel op basis van jouw beantwoording van een vragenlijst een ‘doktersrecept’ maken, dat doorgestuurd wordt naar een apotheek in Nederland. Die verstrekt de medicijnen. Zo omzeilen de partijen het zorgvuldig opgetuigde controlesysteem waarbij de verstrekkend apotheek de recepten van de voorschrijvend arts controleert.

Het is dus legaal, maar is het wenselijk? Nee, zegt André den Exter, universitair hoofddocent gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam aan de telefoon. „Deze praktijken zijn in strijd met de Nederlandse Geneesmiddelenwet”, stelt hij. „De wet schrijft Nederlandse artsen voor dat ze een patiënt moet kennen, gezien moet hebben of ten minste kennis moet hebben genomen van het medisch dossier en de voorgeschiedenis van de patiënt, om in te kunnen schatten welke medicijnen veilig zijn, en in welke dosering.”

Een arts in het buitenland die een recept uitschrijft op basis van een online vragenlijst, voldoet daar niet aan, zegt Den Exter. „Maar omdat deze artsen in het buitenland zitten, hoeven zij zich niet aan de Nederlandse wet te houden.” Deze artsen moeten zich houden aan de wetten die gelden in het land waar zij werkzaam zijn. Maar de Nederlandse apothekers die vervolgens zo’n recept vanuit het buitenland ontvangen en verwerken, moeten dat wél, zegt hij. „Zo’n recept zou een niet-pluis-gevoel moeten oproepen. Als apothekers hun werk goed zouden doen, nemen zij de bestelling niet in behandeling.”

Loods op industrieterrein

Wat is het voor apotheek, die het recept van Daniel zomaar in behandeling neemt?

Onderaan de website van Treated.com staat dat de „verdelende apotheek” Apotheek Life B.V. is, gevestigd in Maarssen. Een bezoek aan het pand leert dat het niet gaat om een gewone apotheek, maar om een magazijn in een kantoorpand op een industrieterrein. Na het aanbellen doet een jonge man de met camera’s bewaakte deur open. Hij bevestigt dat hij werkt voor de apotheek, als magazijnmedewerker. NRC mag niet naar binnen, en de man mag geen vragen beantwoorden.

Apotheek Life B.V. valt onder hetzelfde moederbedrijf als Treated.com : WebCare Group Limited. De apotheek is in de zomer van 2023 opgericht door een jonge Nederlandse apotheker, die ook zijn BIG-registratie aan het bedrijf koppelde. Met die registratie mag Apotheek Life B.V. receptplichtige medicijnen verstrekken. De man staat als „de verantwoordelijke apotheker” op Treated.com én als gevestigd apotheker van Apotheek Life B.V. in het register van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Op zijn LinkedIn schrijft hij de apotheek „succesvol” te hebben opgericht „met focus op kwaliteit en efficiëntie”. De man die NRC spreekt bij de loods in Maarssen zegt een maand eerder te zijn aangenomen door deze apotheker.

Apotheek Life B.V. doet niet veel aan het informeren van patiënten. „Voor verdere details over het gebruik, de bijwerkingen of het bewaren van je medicatie, verwijzen we je graag door naar verschillende websites”, staat op de website, met linkjes naar onder meer de algemene website van het Europese Medicijn Agentschap (EMA) en naar het Farmacotherapeutisch Kompas, een website over medicatie die is bedoeld voor artsen en andere zorgverleners.

Foto NRC

Ethische verantwoordelijkheid

Wat vindt de beroepsvereniging van apothekers van deze praktijk? De Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) neemt desgevraagd afstand van de werkwijze van Treated.com. Door medicijnen te verstrekken die zijn voorgeschreven door buitenlandse artsen, handelen apothekers in strijd met de beroepsnormen. Daarin wordt benadrukt dat de apotheker naast een wettelijke vooral ook een ethische verantwoordelijkheid draagt om goede zorg te leveren aan de patiënt.

„De rotte plek” zit volgens de woordvoerder van de beroepsvereniging in het feit dat het „veel te gemakkelijk is” om zonder echt consult een recept te verkrijgen. De regelgeving staat dat toe. De recepten van Treated.com voldoen volgens de KNMP aan de wettelijke normen en dus kan een apotheker recepten die via deze constructie tot stand zijn gekomen „moeilijk weigeren”. Actief meewerken aan de constructie noemt de vereniging wel „laakbaar”.

Daarom zegt de KNMP naar de inspectie te zullen stappen om melding te maken van de constructie die Treated.com gebruikt, al betwijfelt de vereniging of er „wettelijke beperkingen mogelijk zijn”.

Door medicijnen te verstrekken die zijn voorgeschreven door buitenlandse artsen, handelen apothekers in strijd met de beroepsnormen

De inspectie laat in een schriftelijke reactie aan NRC weten dat van „laakbaar handelen” geen sprake is als de wet niet overtreden wordt. Handhaven kan alleen als de wet wordt overtreden, aldus de IGJ. Verder wijst de inspectie op de verantwoordelijkheid van de consument, die „voor medisch advies naar de eigen (huis-)arts of apotheker” zou moeten gaan.

„Totaal onbegrijpelijk”, noemt jurist Den Exter de keuze van de inspectie om niet in te grijpen. „De apothekersvereniging is glashelder over het feit dat de werkwijze van deze apotheek indruist tegen de beroepsnorm.”

Apothekers kunnen een tuchtklacht indienen tegen de werkwijze van dit soort collega’s, „maar dat kan de inspectie ook doen. Die bevoegdheid heeft de IGJ, als het gezondheidsbelang daarmee gemoeid is.” Volgens Den Exter is het aan het tuchtcollege om te beoordelen of deze constructie de Geneesmiddelenwet overtreedt. „Als de wet ontoereikend is, dan is de wetgever aan zet. Maar tot die tijd is het de taak van de inspectie om te handhaven.”

Dokteronline.com

De werkwijze van websites als Treated.com is niet nieuw. In 2010 werd een Delftse apotheker geroyeerd omdat hij per jaar zo’n 25.000 pakketjes met hormoonpreparaten, Viagra en anticonceptiepillen over zijn toonbank liet gaan als verstrekkend apotheker voor de webshop Dokteronline.com. Ook die recepten werden uitgeschreven door een buitenlandse arts.

De KNMP drong in die tijd al aan op aanpassing van de Geneesmiddelenwet, zodat hiertegen zou kunnen worden opgetreden.

Nu, vijftien jaar later, is er nagenoeg niets veranderd. Een paar maanden geleden legde youtuber Darshan Boerema in een video opnieuw de werkwijze van Dokteronline.nl bloot. Het bedrijf vond een nieuwe verstrekkende apotheker, maar werkt verder nog op precies dezelfde manier.

Deze praktijken zijn in strijd met de Nederlandse Geneesmiddelenwet

Al die tijd konden deze apothekers gewoon hun gang gaan. De werkwijze van Dokteronline.com ís die van Treated.com, erkent de KNMP tegenover NRC. Een snelle zoektocht levert nog veel meer websites met dergelijke constructies op: Kearty.com, GetWellis.com, om er een paar te noemen. Op al die sites staat de gevestigde apotheker met naam en vaak ook foto genoemd.

De sites maken ook reclame voor hun producten. GetWellis promoot op Instagram het populaire afslankmiddel Ozempic met slogans als: „Minder gewicht, meer jij”. Reclame maken voor receptplichtige medicijnen is verboden.

De vereniging zegt voornemens te zijn de genoemde webshops te zullen melden bij de inspectie. Die inspectie zegt in 2024 zo’n tweehonderd meldingen te hebben gehad over websites die receptplichtige medicijnen aanbieden. Dat is twee keer zoveel als het jaar ervoor.

Dubbelrol

Als NRC de apotheker van Apotheek Life B.V. vragen wil stellen, blijkt hij sinds januari bij de beroepsvereniging KNMP te werken, die NRC liet weten zijn werkwijze af te keuren. Op dat moment is hij volgens de website Treated.com, het register van de inspectie en zijn eigen LinkedIn, ook nog altijd de gevestigd apotheker van Apotheek Life B.V. Zijn nieuwe werkgever zal zijn vragen beantwoorden, laat hij via LinkedIn weten.

Wist de KNMP van de dubbelrol van hun werknemer als verantwoordelijk apotheker bij Apotheek Life B.V.?

De beroepsvereniging laat „na intern overleg” weten dat de apotheker in kwestie „per direct maatregelen genomen heeft in de richting van Apotheek Life B.V. en dat hij daar „niet langer aan verbonden is”. Ook heeft hij zijn LinkedIn-profiel moeten aanpassen. Volgens dat profiel is hij niet langer de oprichter van de apotheek, maar heeft hij „actief bijgedragen” en „ondersteund”, waarbij hij „nauw heeft samengewerkt met de oprichters”. Via de KNMP laat de apotheker aan NRC weten: „naarmate de tijd vorderde kwam ik tot het inzicht dat deze apotheek niet bij mij paste.” De vraag wat hem ertoe bewoog de apotheek op te richten, laat hij onbeantwoord.

Binnen een dag nadat de apotheker zijn handen van Apotheek Life B.V. aftrok, vond Treated.com een ander bereid de apotheek op zijn naam te zetten. De apotheker is tevens een van de gekozen leden van de raad van beroep van de KNMP, die beroepszaken behandelt tegen beslissingen van het bestuur.

De KNMP laat na vragen van NRC weten „geen waardering” te hebben voor de nieuwe functie van deze apotheker. Het bestuur gaat zich beraden op de vraag in hoeverre het lidmaatschap van de raad van beroep „zich laat combineren met die van gevestigd apotheker bij Apotheek Life B.V.”.

Lees ook

Ozempic: voor je het weet zit je eraan vast

Delen





Mail de redactie