De Haagse hulpdiensten hebben in de nacht van zondag op maandag een zesde dodelijk slachtoffer aangetroffen onder het puin van de Haagse portiekflat waar zaterdag een explosie plaatsvond. Dat meldt persbureau ANP op basis van de Veiligheidsregio Haaglanden.
Zondagavond maakte de Haagse politie op sociaal medium X bekend dat vier van de zes overleden slachtoffers zijn geïdentificeerd. Het gaat om een meisje van 17, een vrouw van 41 en een man van 45, alle drie uit Den Haag, en een 31-jarige man uit Voorburg. De politie wenst de nabestaanden veel sterkte toe.
De gemeente Den Haag verwacht dat de hulpdiensten nog meerdere dagen actief zullen zijn om te zoeken naar slachtoffers. Het is onbekend hoeveel mensen er nog vermist zijn. Ook is de oorzaak van de explosie nog niet bekend. De politie houdt rekening met een misdrijf en wil „heel graag spreken” met de bestuurder van een auto die kort na de explosie „met zeer hoge snelheid wegreed”.
Lees ook
Grijpbak voor grijpbak wordt geprobeerd de toedracht van de rampexplosie te achterhalen
Onderzoekers van de Shanghai Jiao Tong University zijn erin geslaagd muizen te kweken uit alleen vaderlijk dna. De embryo’s ontstonden door het samensmelten van twee zaadcellen, in plaats van een zaadcel en een eicel. Meestal gaan zulke embryo’s met ouders van één geslacht heel snel dood, maar de Chinezen ontdekten een manier om dat te omzeilen. Hun studie verscheen maandag in het wetenschappelijke tijdschrift PNAS.
Dieren met alleen vaders bestaan in de natuur niet. Soms gebeurt het wel dat moederdieren jongen krijgen met alleen hun eigen genetische materiaal. Dit verschijnsel heet parthenogenese en treedt op bij bepaalde insecten, vissen, reptielen en amfibieën. De eicel is dan niet bevrucht, maar groeit toch uit tot een embryo met twee sets chromosomen. Normaal gesproken is één zo’n set afkomstig van de vader en een van de moeder. Feitelijk gaat er bij parthenogenese iets mis: het celmechanisme dat die ontwikkeling uit één ouder normaal tegenhoudt, doet zijn werk niet. Voor de genetische diversiteit – en daarmee de weerbaarheid – van het nageslacht is het meestal beter als er twee verschillende ouders zijn. Maar soms is parthenogenese evolutionair toch handig, bijvoorbeeld bij gebrek aan partners.
Aan- en uitzetten van genen
Dat controlerende celmechanisme berust op zogeheten epigenetica: het aan- en uitzetten van specifieke genen. Dat gebeurt dankzij bepaalde molecuulgroepen die wel of niet aan het dna kunnen ‘aanhaken’, waardoor een gen wel of niet kan worden afgelezen. De epigenetica stuurt onder meer welke cellen uitgroeien tot welke weefsels.
„In eerdere studies is het al wel gelukt om uit twee haploïde stamcellen – stamcellen met elk maar één set dna – embryo’s en zelfs volwassen muizen te kweken”, vertelt Bart Gadella, onderzoeker bij Diergeneeskunde aan de Universiteit Utrecht. Hij is gespecialiseerd in voortplantingsbiologie, en was niet betrokken bij het huidige onderzoek. „Het nieuwe aan de Chinese studie is dat dna is gebruikt uit spermacellen van twee verschillende muizenmannetjes.”
Nieuw is ook dat de Chinezen succesvol de zogeheten ‘epigenetische controle’ van de samengesmolten cellen hebben overgenomen, vervolgt Gadella. De Chinezen hebben zeven regio’s geïdentificeerd die er samen voor zorgen dat eventueel samengesmolten mannelijke – of vrouwelijke – geslachtscellen niet uitgroeien tot een embryo. Die regio’s hebben ze epigenetisch gemodificeerd met de knip- en plaktechniek CRISPR-Cas, zodat er wél embryo’s konden groeien met alleen vaders.
Drie-ouderembryo’s
„Maar let wel: eigenlijk is hier sprake van drie-ouderembryo’s”, merkt Gadella op. „De onderzoekers hebben eerst het celkern-dna verwijderd uit eicellen van vrouwelijke muizen. Vervolgens hebben ze daarin het dna geïnjecteerd van twee spermakoppen van twee verschillende mannelijke muizen.” Maar in de mitochondriën, de ‘energiefabriekjes’ van de eicel, zat nog wel steeds mitochondriaal dna van de moedermuizen.
In totaal 259 op die manier bevruchte eicellen zijn vervolgens in de baarmoeders van achttien vrouwtjesmuizen geplaatst. Zestien daarvan werden daadwerkelijk drachtig en hieruit werden drie levende mannelijke jongen geboren, waarvan er eentje snel overleed. De overige twee ‘androgene’ (alleen uit vaders geboren) muizen groeiden op, werden volwassen én kregen vervolgens zelfs gezonde nakomelingen.
„Het maken van zulke androgene muizen is erg inefficiënt”, merkt Gadella op. „Het gaat hier meer om dat we te weten komen hoe de epigenetica de mannelijke en de vrouwelijke geslachtscellen stuurt, en waarom twee mannelijke of twee vrouwelijke geslachtscellen normaliter niet tot nakomelingen leiden.”
Bij mensen en bij andere dieren zijn er allerlei epigenetische afwijkingen die kunnen optreden in het vroege embryo en die mogelijk ten grondslag liggen aan onvruchtbaarheid of een miskraam. Gadella: „Door meer inzichten te krijgen in wat er in het epigenoom plaatsvindt, en dat te kunnen herstellen met dergelijke ‘epigenoom-editing’, kunnen we op termijn misschien behandelingen ontwikkelen tegen bepaalde vormen van onvruchtbaarheid.”
De wetenschappelijke waarde ligt nu dus vooral in het vergaren van kennis, en niet in het produceren van dieren – of mensen – met alleen vaders. „Als deze techniek in de toekomst al wordt toegestaan bij de mens, dan zou je die kunnen gebruiken om kinderen te verwekken met genetische eigenschappen van twee vaders”, aldus Gadella. „De mitochondriën en de eicel-zonder-celkern zijn dan wel van een moeder. En er zal ook een draagmoeder nodig zijn. Maar deze techniek zal eerst efficiënter en absoluut veiliger moeten worden voordat we überhaupt die richting kunnen gaan denken.”
Harde maatregelen vanuit Europa vanwege het gewelddadige Israëlische optreden in Gaza laten voorlopig op zich wachten. Eind vorige week stelde een juridisch onderzoek van de buitenlandse dienst van de Europese Unie vast dat het Israëlische geweld de perken van het internationaal recht te buiten gaat. Maar voor een eenduidig Europees antwoord is dat nog niet voldoende.
„Dit was het begin van het debat, niet het einde”, zei Kaja Kallas, de buitenlandchef van de EU, maandagmiddag. Samen met de Europese ministers van Buitenlandse Zaken had ze eerder op de dag voor het eerst de conclusies van het onderzoeksrapport besproken. Dat onderzoek kwam vorige maand tot stand, onder aanvoering van Nederland.
Aanleiding was de vraag of Israël de afspraken over mensenrechten schendt die zijn opgenomen in een handelsverdrag met de EU. In omfloerst taalgebruik constateerden de onderzoekers dat er „aanwijzingen zijn dat Israël de mensenrechtenbepalingen zou schenden”. Israël ligt onder andere onder vuur vanwege het grote aantal onschuldige burgerslachtoffers in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever en het blokkeren van voedselhulp aan de Palestijnse bevolking.
Sancties
Daarmee ligt de vraag op tafel welke consequenties de EU aan deze bevindingen verbindt. De onderlinge verdeeldheid is groot. Het Nederlandse voorstel om Israël te gaan onderzoeken kreeg vorige maand de steun van zestien landen, maar negen landen – onder meer Duitsland, Italië en Hongarije – stemden tegen. Deze landen voelen ook weinig voor het instellen van sancties.
Het opschorten van het gehele verdrag, zoals met name Spanje maandagochtend bepleitte, is een kansloze uitkomst. Dat vereist dat alle 27 EU-landen akkoord gaan. Voor het opschorten van delen van het verdrag – dat allerlei handelsvoorwaarden regelt – volstaat een significante meerderheid. De EU zou er daarnaast voor kunnen kiezen de handel met illegale Israëlische nederzettingen in de bezette Palestijnse gebieden te blokkeren.
Dit was het begin van het debat, niet het einde
In de zoektocht naar een compromis tussen de landen hielden alle betrokkenen de lippen maandag stevig op elkaar. Daar komt bij dat de sancties formeel moeten worden voorgesteld door de Commissie. Ook bij de Eurocommissarissen, inclusief Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, lijkt niet iedereen warm te lopen voor het afkondigen van maatregelen.
„Het initiatief rond artikel 2 is niet bedoeld om te straffen, maar om iets te bereiken op de grond”, zei Caspar Veldkamp (NSC), de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken die het voortouw nam in het afdwingen van het onderzoek, voorafgaand aan de ministeriële top in Brussel.
Hulporganisaties
Kallas zei dat ze hoopte in gesprekken met de Israëlische regering te bereiken dat er weer een rol zou zijn voor erkende internationale hulporganisaties bij het uitdelen van voedsel. „Ze hebben alle benodigde middelen om dat te doen”, aldus de buitenlandchef. Israël heeft de hulp onlangs overgeheveld naar een Amerikaans-Israëlische instantie. Bij het uitdelen van hulpgoederen door deze organisatie, de zogeheten Gaza Humanitarian Foundation, zijn sindsdien tientallen doden gevallen.
Diplomaten verwachten dat maatregelen tegen Israël op basis van het onderzoek op zijn vroegst half juli volgen, bij de volgende bijeenkomst van ministers van Buitenlandse Zaken.
Lees ook
Lees ook: Europa blafte even naar Israël, maar is weer terug bij af
‘No space for Bezos’ heet de campagne van boze actievoerders in Venetië, die zo protesteren tegen het huwelijksfeest van tech-miljardair Jeff Bezos (61) en voormalig tv-journaliste Lauren Sánchez (55). Een opvallende actie was alvast een groot spandoek met daarop ‘Bezos’ en een dikke streep erdoorheen, aan de klokkentoren van de basiliek van San Giorgio. Het gelijknamige Venetiaanse eilandje is de plek waar Bezos en Sánchez elkaar naar verluidt vrijdag het jawoord geven.
Over hoeveel mensen er worden verwacht en hoeveel miljoenen dollars het zal kosten wordt al wekenlang gespeculeerd. De gastenlijst telt ongeveer 200 namen, onder wie tech-giganten als Bill Gates en Elon Musk, maar ook sterren als Leonardo DiCaprio, Kim Kardashian, Oprah Winfrey en de Amerikaanse presidentsdochter Ivanka Trump.
De Italiaanse media gaan ervan uit dat er op 26 juni een welkomstfeest is bij het Lido van Venetië – het langgerekte eiland net ten zuiden van Venetië. Een dag later gevolgd door het jawoord op het eiland San Giorgio en het huwelijksfeest zelf op 28 juni, bij de Scuola Grande della Misericordia, een evenementenlocatie met ruimte voor meer dan 1.000 gasten, al zou de locatie wegens veiligheidsredenen nog kunnen wijzigen. Tussendoor worden de gasten geëntertaind op negen jachten, op de terrassen van de luxehotels en in enkele historische Venetiaanse palazzi.
Het is afwachten of de actievoerders erin slagen om, zoals ze zelf aankondigen, op 28 juni de toegang tot de feestlocatie met motorboten, rubberbootjes en kajakken af te sluiten. Darco Pellos, de prefect van Venetië die over de openbare veiligheid gaat, zegt tegen lokale media dat „de stad in het verleden al heeft aangetoond elk soort evenement aan te kunnen”. Zo organiseert de Dogestad een populaire kunstbiënnale en is er op het Lido van Venetië elk jaar ook een groot filmfestival. Maar er zijn duidelijk wel wat zenuwen, want de wereld kijkt mee en de actievoerders lijken vastberaden van zich te laten horen.
Een poster met ‘Geen ruimte voor Bezos’ en een oproep tot protest op een muur in Venetië. Sommige bewoners vinden dat de stad verandert in een speeltuin voor miljardairs. Foto Andrea Pattaro/AFP
Volgens de tegenstanders staat dit luxehuwelijk immers „symbool voor alles wat er misloopt in Venetië”, zegt Marta Sottoriva, lerares en actievoerder, tegenThe Guardian. Bij zo’n grote gebeurtenis komt de stad tot stilstand, worden bepaalde delen ervan afgesloten en stromen er nóg meer toeristen naar de stad, klinkt het.
25 miljoen toeristen
Venetië gaat al jaren gebukt onder het massatoerisme. Voor gewone Venetianen is de stad onbetaalbaar geworden. Terwijl luxehotels het historische centrum veroveren en jaarlijks 25 miljoen toeristen de stad bezoeken, is het aantal inwoners de voorbije jaren geslonken tot zo’n 48.500. De impact van zoveel dagjestoeristen is groot, en Venetië en zijn lagune zijn al zo kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering. Uit protest richt een militante groep inwoners daarom wel vaker de pijlen op burgemeester Luigi Brugnaro, een rijke zakenman en politicus.
Maar wat het stadsbestuur ook doet om het massatoerisme af te remmen, voor een harde kern opposanten is geen enkel initiatief goed genoeg. Zo voerde Venetië vorige lente op de drukste dagen een reserveringssysteem in met een toegangsprijs van 5 euro. Met de opbrengst wil Venetië de dienstverlening in de stad verbeteren. Het plan oogstte al veel kritiek nog voor de dagpas was ingevoerd. Volgens zijn opposanten belichaamt burgemeester Brugnaro immers het doorgeschoten kapitalisme. „Venetië wordt verkocht aan de hoogste bieder”, zegt lerares en actievoerder Marta Sottoriva nog.
Naast een afkeer van kapitalisme lijkt ook de figuur van Jeff Bezos – de eigenaar van onder meer Amazon en ruimtevaartbedrijf Blue Origin, die dicht bij de Amerikaanse president Donald Trump staat – dit protest aan te jagen. Toen de eveneens rijke (maar politiek progressieve) filmster George Clooney in 2014 over de kanalen van Venetië voer om met mensenrechtenadvocate Amal Alamuddin in het huwelijksbootje te treden werd het stel door de Venetianen juist toegejuicht.
Protest tegen het huwelijk van Jeff Bezos en zijn aanstaande vrouw Lauren Sánchez in Venetië. Foto Andrea Pattaro/AFP
De anti-Bezos-manifestanten krijgen in Venetië niet van iedereen gelijk. Tegen de regionale krant Corriere del Veneto ontkennen taxichauffeurs het gerucht dat ‘alle’ watertaxi’s van Venetië voor de huwelijksgasten zouden zijn afgehuurd. Volgens hen gaat het hooguit om een vijftigtal van de 500 beschikbare taxi’s. En ook de hoteluitbaters zijn best tevreden met het ‘huwelijk van het jaar’.
De ‘weddingplanner’ van Bezos en Sánchez, het Londense bedrijf Lanza & Baucina, benadrukt in een persmededeling al 24 jaar evenementen in Venetië te organiseren, steeds met een zo gering mogelijke impact op de stad.
Volgens Corriere del Veneto vraagt het stel aan de gasten in plaats van geschenken een donatie aan de fragiele Dogestad. En zelf schonk het toekomstige bruidspaar ook al 1 miljoen euro aan een wetenschappelijk instituut dat onderzoek doet naar de lagune.
De Greenpeace-actievoerders in Venetië hebben vast nog wat meer overtuiging nodig. Volgens hen staat Jeff Bezos voor een economisch en sociaal model dat naar de afgrond leidt. Op het beroemde San Marco-plein in hartje Venetië lieten de activisten een metersgroot spandoek achter met boven Bezos’ lachende gezicht de boodschap: „Als jij Venetië kan afhuren voor je huwelijk, dan kan je ook wat meer belastingen betalen.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134061778-11c56a.jpg|https://images.nrc.nl/qoNnVOWvbkNFIwcEhXTXcGiklmE=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134061778-11c56a.jpg|https://images.nrc.nl/YPsyROOHD7ZugS1L_4cXSE43sbo=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134061778-11c56a.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134061799-6a9364.jpg|https://images.nrc.nl/W6Ttuhc_sTBHgdHLfX8FMLYVsLw=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134061799-6a9364.jpg|https://images.nrc.nl/hRoSFYfqpsRowfSfv96NH7tzJpQ=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134061799-6a9364.jpg)
