Wetenschapper die na veldwerk weigert met vliegtuig terug naar Duitsland te reizen, dreigt nu te worden ontslagen

Hij is een activistische sociaal wetenschapper met een flinke dosis klimaatangst, en nu dreigt het vooraanstaande Duitse onderzoeksinstituut IfW in Kiel hem te ontslaan omdat hij niet op tijd terug is van zijn veldwerk op de Salomonseilanden-archipel. Oorzaak? Gianluca Grimalda weigert het vliegtuig te pakken en kiest voor een terugreis over zee en land, die naar schatting twee maanden duurt. Zijn salaris voor september is hem inmiddels al onthouden, vertelt hij woensdag met een haperende telefoonverbinding tegen NRC.

Het interview doet hij vanuit een dorpje op Bougainville, 22 duizend kilometer verwijderd van Kiel. Afgelopen vrijdag stuurde het IfW Grimalda een officiële waarschuwing dat hij uiterlijk maandag terug moest zijn. Indirect kreeg hij daarmee de opdracht het vliegtuig te pakken. De deadline die het IfW de 51-jarige Italiaan gaf, was al wel een stuk later dan voorafgaand aan het onderzoek was afgesproken. Eigenlijk moest de onderzoeker op 10 september alweer terug op Duitse grond zijn.

Grimalda’s veldwerk op Bougainville — het grootste eiland van de Salomonseilanden — ging volgens hem niet bepaald vanzelf. Hij vertelt een tijd lang te zijn vastgehouden door mannen met machetes die losgeld eisten in ruil voor zijn vrijlating. Zijn onderzoeksdocumenten werden gestolen, en het kostte Grimalda veel moeite om toegang te krijgen tot vele gemeenschappen die op Bougainville wonen. Toen hij zijn werkgever mailde over de vertraging, hoorde hij niks terug. Zal wel goed zitten, dacht hij.

Stijgende zeespiegel

Op Bougainville deed Grimalda een half jaar lang onderzoek naar de gevolgen van klimaatverandering voor de vele gemeenschappen op het eiland, dat officieel toebehoort aan Papoea-Nieuw-Guinea. Omringd door een stijgende Grote Oceaan, ondervindt Papoea-Nieuw-Guinea direct de gevolgen van de opwarmende aarde. Hij leerde dat vrijwel alle gemeenschappen die eeuwenlang aan de kust woonden vanwege het naderende zeewater naar het binnenland waren verhuisd. „De oude locaties staan nu 20 centimeter onder water.”

Gemeenschappen op het eiland — ongeveer twintig keer Texel — kampen ook in toenemende mate met voedselschaarste, leerde Grimalda. „Vroeger oogstten de mensen daar meer dan genoeg zoete aardappelen, bananen en kokosnoot om van te leven. Nu gaan veel Bougainvilleanen met regelmaat hongerig naar bed.”

Grimalda zou daar op de terugreis zo min mogelijk aan bijdragen, beloofde hij vastberaden aan de mensen die hij op het eiland sprak. „Hun problemen worden voor een groot deel veroorzaakt door de uitstoot van Europeanen en Noord-Amerikanen. Ik voel mij daar als witte man verantwoordelijk voor. Mijn keuze om niet het vliegtuig te pakken is slechts een druppel in de oceaan, maar het is alles wat ik kan doen.” Dat hij nu door zijn keuze op sociale media als held wordt ontvangen, vindt Grimalda vanwege zijn „gepriviligieerde positie” ongemakkelijk.

Terugreis over land en zee

Op de heenreis meed Grimalda het vliegtuig ook al zoveel als mogelijk, maar moest hij toch twee keer de lucht in. Nu is zijn verwachting dat dat niet nodig is, omdat lokale bewoners zijn voornemen actief steunden. Hij reist met een vrachtschip van Bougainville naar Papoea-Nieuw-Guinea, pakt dan de boot naar Indonesië en vervolgens de ferry naar Singapore. Vanaf daar vervolgt hij zijn reis over land, in treinen en bussen. Tussen Griekenland en zijn moederland Italië stapt hij nog een laatste keer aan boord van de ferry.

Wat de toekomst voor hem in petto heeft, weet Grimalda niet. Voordat het IfW hem kan ontslaan, moeten ze hem nog een laatste waarschuwing geven, zegt hij. Pas daarna staat het protocol toe om een ontslagbrief te versturen. Onderzoeksinstituut IfW reageerde woensdagochtend nog niet op vragen van NRC. „Ik wil duidelijk maken dat de klimaatcrisis een buitengewone situatie is. We kunnen niet op de oude voet verdergaan. Misschien ben ik straks geen onderzoeker meer, maar activist. Dan moet ik dat maar accepteren.”