Als je nog een introductie nodig hebt voor een wetenschappelijk artikel kan je die zo laten schrijven door de chatbot en tekstgenerator ChatGPT. ChatGPT kan zelfs op basis van een verzameling gegevens een eigen onderzoeksvraag verzinnen en een heel wetenschappelijk artikel schrijven.
Hoe kunnen uitgevers van wetenschappelijke tijdschriften nu nog zien welke artikelen door mensen zijn geschreven en welke door een computer? Dit is een vraag die heerst sinds de lancering van ChatGPT vorig jaar.
Begin dit jaar hebben Nature en Science in hun richtlijnen opgenomen dat ChatGPT door auteurs niet als coauteur mag worden vermeld. Nature stond vanaf het begin al wel toe dat onderzoekers ChatGPT als hulp bij het schrijven gebruikten, als dit maar werd aangegeven. Het tijdschrift Science had eerder elk gebruik van ChatGPT verboden, maar deze week heeft het ook in de richtlijnen opgenomen dat ChatGPT wel kan worden gebruikt, als maar wordt aangegeven waarvoor.
Stiekem doen
Jelle Zuidema, universitair hoofddocent kunstmatige intelligentie aan de Universiteit van Amsterdam, begrijpt deze regels: „Op deze manier hopen tijdschriften te voorkomen dat onderzoekers het stiekem gaan doen en is het beter te controleren.”
Zuidema heeft het idee dat ChatGPT al massaal wordt gebruikt binnen de wetenschap om artikelen te verfijnen of korte stukken tekst te schrijven. „Ik heb het zelf nog niet gedaan, maar het is wel begrijpelijk dat onderzoekers het doen, want er is een publicatiedruk en aan het opschrijven van je resultaten ben je vaak een groot deel van je tijd kwijt.”
Het wordt een probleem als ChatGPT niet alleen gebruikt wordt om een artikel bij te schaven, maar ook om hele artikelen van begin tot eind op te bouwen.
Gekke uitdrukkingen
Ondanks het peerreviewproces waarbij andere onderzoekers een artikel controleren voordat het wordt gepubliceerd, komen er toch soms artikelen doorheen die duidelijk door ChatGPT geschreven zijn. Zo zijn er meerdere artikelen gevonden waar in de tekst ineens gekke uitdrukkingen te vinden zijn zoals ‘regenerate response’ of ‘As an AI language model, I…’ die duidelijk aangeven dat de tekst door AI is gemaakt.
Om te voorkomen dat artikelen geschreven door ChatGPT aan de aandacht kunnen ontsnappen, zoeken uitgevers naar een slim algoritme dat de stijl van ChatGPT herkent. Nature schreef vorige week over een nieuw model dat is ontwikkeld door scheikundigen en met hogere nauwkeurigheid dan bestaande detectoren kan herkennen of een scheikundig artikel door ChatGPT is geschreven. Dit is nog een vrij simpel model en Zuidema verwacht dat het in de praktijk een lagere nauwkeurigheid zal hebben. „Mensen zullen altijd manieren proberen te vinden om detectors te misleiden, bijvoorbeeld door ChatGPT te vertellen dat ze een bepaalde schrijfstijl moeten gebruiken.”
Volgens Zuidema is het voor de lange termijn een beter idee om ChatGPT te verplichten om een watermerk in te bouwen in de teksten dat detectoren kunnen herkennen, bijvoorbeeld in de vorm van een patroon van synoniemen in de tekst.
Dit is de laatste keer dat ik hierover schrijf. Vaarwel onderwerp. Het zou reden moeten zijn tot vreugde. Ik neem afscheid van iets waar ik tien jaar lang over heb geschreven, ik ken de materie tot op het bot, het is simpelweg klaar, ik heb alles gezegd wat er te zeggen valt.
Het is alleen niet waar. Mijn woede klopt nog precies even hard als in het begin, misschien zelfs wel harder, maar ik heb geleerd dat het leven makkelijker is als ik haar negeer. Onder verharde grond, met daaronder dikke lagen vettige modder, heb ik mijn woede begraven. In feite heb ik opgegeven, en dat neem ik mezelf kwalijk, evenzeer als ik het mezelf gun.
Ik weet niet precies wat mijn inzet was toen ik tien jaar geleden het essay Misbruik zonder dader schreef. Daarin sprak ik over een verkrachting die me werd aangedaan op mijn zestiende. Ik geloof niet dat ik een doel had. Het enige wat ik wilde was dat iets waar ik amper over sprak, niet langer hoefde te etteren in mijn lichaam. Het moest boven alles naar buiten.
Ik tikte het verhaal in een paar uur uit, de woorden hadden veertien jaar de tijd gehad om te rijpen, alles vloeide moeiteloos naar buiten. Er was geen twijfel, het was een declamatie over wat er zich in stilte had voltrokken. Ik mailde het naar mijn beste vriendin, ik waarschuwde mijn moeder, die nog van niets wist, en stuurde het stuk daarna op naar de krant.
Belofte
Twee jaar later, oktober 2017, barstte #MeToo los. Ik schreef meerdere stukken en schoof aan bij televisie en radio. Toen een talkshow belde terwijl ik in een schrijfresidentie in New Orleans zat, dacht ik dat het genoeg was om te zeggen dat ik me aan de andere kant van de oceaan bevond. Maar ze boden aan om me voor één uitzending over te laten vliegen. Hoewel ik mijn best moest doen om me niet toch een beetje gevleid te voelen, duidde het verzoek ook op een onderliggende aanname. Achter spreken gaat voor een ervaringsdeskundige een belofte schuil: als je praat zal het beter worden.
Ik maakte mezelf zieker door erover te schrijven
Ik sprak erover omdat er een vuur brandde in mezelf, er was een sprankje hoop dat er werkelijk iets zou kunnen veranderen en daar wilde ik aan bijdragen. Alles wat ik deed, elk stuk dat ik schreef, elke keer dat ik een microfoon op kreeg gespeld, maakte ik gebruik van dat vuur. Ik nam het voor lief dat ik de dagen erna niet in staat was om te werken. Ik dacht dat het me uiteindelijk makkelijker zou gaan vallen, maar het werd moeilijker, de nasleep zwaarder. Ik maakte mezelf zieker door erover te schrijven. Mijn armen voelden glibberig en broos aan. Soms vroeg ik me af of ik nog wel een huid had.
No go area
Steeds meer mensen stonden op en schreven intens prachtige stukken in het licht van #MeToo. Wat heb ik gehouden van vrouwen als Delphine Lecompte, ik kookte haast van strijdvaardigheid toen ze in Humo schreef: „Ik ben een onaantrekkelijke niet meer zo jonge korzelige weerspannige egocentrische dichteres met een abominabele kop en een rotkarakter, maar ook mijn verhaal mag gehoord worden.” En daarna: „Een slachtoffer mag gerust een schurftige schuimbekkende irrationele nijdige chagrijnige ondankbare onuitstaanbare tegendraadse misfit en asshole zijn!” Ik wilde een lans breken voor Hasna El Maroudi toen ze op Joop schreef: „Wanneer je werkgever je bij de borst grijpt, je oom je in je kut knijpt, de buspassagier zijn harde lul tegen je kont aan drukt, is er geen sprake van een grijs schemergebied. Het is een inktzwarte no go area. Daar mag je je over uitspreken en daar mag je je humorloos hondsdol kwaad over maken.” Ik wilde samen met Sarah Sluimer de barricade op klauteren toen ze reflecteerde op de backlash van #MeToo: „Ik dacht misschien wel even Jeanne d’Arc te zijn, maar was de brandstapel (in mijn geval een ietwat te warme radiator) vergeten.”
God, wat hield ik van al die vrouwen. Stuk voor stuk heb ik ze al lang niet meer zien schrijven over dit onderwerp. Het is stil geworden. Ikzelf heb mijn woede in mijn romans verstopt, daar wordt zij alleen gevonden door mensen die ernaar op zoek zijn.
Keizersgracht
Ik heb twaalf versies van dit stuk tussen mijn opgeslagen documenten staan. Eens in de zoveel maanden pak ik het weer op om te zien of ik de juiste woorden heb gevonden. Maar telkens faal ik. Het tegenovergestelde van tien jaar geleden voltrekt zich. Dat komt omdat ik niet kan kiezen. Ik laveer tussen twee werelden.
De ene dag ben ik ervan overtuigd dat het mogelijk is: in 2051 vindt de laatste verkrachting plaats. Ik weet niet waarom ik voor 2051 kies. Het is het eerste jaartal dat in me opkwam. Dan ben ik 67 jaar oud, ik wil dat jaar bewust meemaken.
De volgende dag weet ik zeker dat de mensheid verrot is: tot in de eeuwigheid stelen we andermans lichaam, om ermee te doen wat we willen.
Het nieuws geeft om de paar maanden een nieuwe reden om de moed met een rotvaart uit mijn lichaam te laten vloeien. Dit keer was het een verkrachting in de hoofdstad op Koningsdag. Op de Keizersgracht is, in het zicht van de vierende menigte, een vrouw tegen de grond gewerkt. De filmpjes ervan werden veelvuldig gedeeld, de Amsterdamse burgemeester Halsema moest oproepen daarmee op te houden. En hoewel er mensen hebben geprobeerd om het leed te stoppen, is de tragedie niet voorkomen. Een aantal maanden ervoor kwam het nieuws aan het licht dat tientallen mannen Gisèle Pelicot decennialang hebben verkracht terwijl zij gedrogeerd was door haar echtgenoot.
Geen spijt
Ik ben de wereld langzaam aan het accepteren zoals ze is. Misschien is dat wat ouder worden met me doet. Op mijn dertigste kon ik me nog razend maken over de staat van de mensheid, omdat ik geloofde in verbetering. Nu weet ik dat niet meer zo zeker. Tegelijkertijd wil ik niet cynisch worden. Ik wil dat er iemand is die schreeuwt dat de laatste verkrachting daadwerkelijk plaatsvindt in 2051 en daar hartgrondig in gelooft. Maar op dit moment zijn er hulpverleners die zeggen dat seksueel geweld nooit helemaal is uit te bannen. Als degenen die ons moeten helpen niet eens in een ideaalbeeld durven te geloven, dan weet ik niet waar we moeten zoeken naar hoop.
Ik wil alleen niet meer mijn eigen trauma inzetten om aan te tonen dat er mensen lijden in stilte
Op iedere mogelijke wijze zit ik in een spagaat. Want ik heb geen enkele spijt van wat ik heb opgeschreven, ik zou het nooit terug willen nemen. Papier is ruimhartig, daarop heb ik me altijd vrij gevoeld om te tieren. Om alle hoeken van mijn brein in te rennen en alles neer te smijten. Alleen hier ben ik volledig mens, iemand die vrij is, iemand die lelijk en groots mag zijn, iemand die opgegeten wil worden, en anderen wil opeten. Ik wil alleen niet meer mijn eigen trauma inzetten om aan te tonen dat er mensen lijden in stilte.
Ik zou willen dat ik onvermoeibaar was. Dat ik elke keer opnieuw in rust zou kunnen uitleggen waarom het zo moeilijk is het zwijgen te doorbreken. Waarom mensen die zoiets meegemaakt hebben dat tien, twintig jaar of langer verbergen. Ik zou willen dat ik voor eeuwig kon brullen over de noodzaak van praten.
Overlevingstactiek
Maar het lukt me niet meer. Het kost me te veel. En ik gun mezelf het recht op stilte. Ik ben moe. Het vuur waar ik jarenlang op teerde om te kunnen vechten, is gedoofd. Nu schrijf ik het stuk dat ik niet wil schrijven. Ik wil niet pleiten voor stilte, ik wil niet geloven dat stilte beter is. Toch gaat het soms niet anders, het is een overlevingstactiek. Ik was stil vanaf mijn zestiende, op mijn dertigste vond ik mijn stem en nu ben ik te moe om die nog te laten klinken. Daarbij wil ik niet gedefinieerd worden door een voorval dat mijn leven toch al zo bepaald heeft.
Er zijn nog schrijvers die razend blijven. Dat zijn de mensen die onze bescherming nodig hebben, degenen die nog niet uitgeblust zijn, die nog hoop koesteren. Ik zal kaarsjes voor ze branden. Want elke wandaad verdient represaille. Iedere verkrachting verdient 24 essays. Verdient een tegengedicht, misschien wel 120. Verdient een schouwspel, een schilderij, en 60 romans. Zonder tegengeluid wint de status quo. Ik wil dat er strijders blijven zingen voor mensen met een broze huid, die bijna niet meer durven te geloven dat het ooit nog beter wordt. En ik hoop dat degenen die weten wat het is een keer hun mond mogen houden. Laat de mensen die zich weerbaar noemen het maar eens oplossen. Ik trek me terug.
Marrit Steenbergen (25) heeft haar wereldtitel op de 100 meter vrije slag, het koningsnummer van het zwemmen, vrijdag met succes verdedigd. In een tijd van 52,55 seconden tikt ze tegen de rand van het bad, net voor de Australische Mollie O’Callaghan en Tori Huske uit de Verenigde Staten. „Na de Spelen om dan zo terug te komen […] dat doet wel echt heel erg goed”, zei Steenbergen tegen de NOS nadat ze het zwembad uitkwam in Singapore.
Na een omhelzing met O’Callaghan steekt ze haar linkerarm in de lucht, haar tatoeage van de vijf olympische ringen zichtbaar. De Olympische Spelen in Parijs verliepen niet zoals Steenbergen had gewild. „Ik had daar echt mee willen doen om de medailles, met mijn PR had het ook moeten kunnen”, zegt ze tegen de NOS. Ze behaalde haar wereldtitel in februari 2024 in Doha in een persoonlijke en nationale recordtijd van 52,26 seconden. Op de Olympische Spelen in Parijs zou ze daar die zomer zilver mee hebben gewonnen. Maar Steenbergen werd zevende.
„Het was heel spannend, normaal ben ik helemaal niet zo zenuwachtig maar nu toch eigenlijk wel”, zegt Steenbergen over de race die haar een tweede wereldtitel op de 100 meter vrije slag heeft opgeleverd. „Ik weet dat O’Callaghan echt hard terug kan komen.” Halverwege de finale ging de Amerikaanse Huske aan de leiding, Steenbergen en O’Callaghan keerden op een gedeelde derde positie. Steenbergen kon haar Australische concurrent in de baan naast haar in de gaten houden en wist een lichte voorsprong op te bouwen.
Ondanks haar titelprolongatie kijkt Steenbergen nog altijd op tegen haar concurrentie. „Ik vind nog steeds dat die meiden gewoon echt van een heel ander niveau zijn dan ik”, zegt ze. „Ik moet ook gewoon in mezelf geloven maar ik vind dat zo moeilijk. Maar ik moet hier gewoon echt heel veel vertrouwen uithalen.”
Lees ook
Hoe zwom Marrit Steenbergen een seconde af van haar persoonlijk record op de 100 meter vrije slag?
Aan het eind van zijn eigen deadlinedag stortte Donald Trump donderdag per decreet een heffingenregen uit over landen die nog geen handelsdeal met de VS hebben gesloten. En omdat deadlines bij Trump steeds weer rekbaar blijken, verlengde hij zijn eigen deadline nog maar eens: landen zonder deal mogen de komende week nog bij het Witte Huis aankloppen om er een betere deal uit te slepen voordat deze nieuwe heffingen vanaf 8 augustus gaan gelden.
Waar de heffingen van Trump op 2 april nog als schokkend en absurd werden ervaren, worden de nu verordonneerde heffingen als het nieuwe normaal opgevat. Binnen vier maanden heeft hij bijna alle handelspartners in de wereld murw gebeukt. China en Canada waren de enige landen die vergeldingsmaatregelen troffen, waardoor ze zich geconfronteerd zien met veel hogere heffingen dan andere landen. Bijna alle andere handelspartners hebben heffingen geslikt die eerder ondenkbaar werden geacht.
De gemiddelde invoerheffing van de VS ligt nu zo’n zes keer hoger dan voor Trumps aantreden. En benadert het niveau van heffingen na de beruchte Smoot Hawley Wet, die aan het begin van de Grote Depressie in de jaren dertig van de vorige eeuw een handelsoorlog in de wereld ontketende. Met rampzalige gevolgen voor de toen toch al zwakke wereldeconomie. De les na de Tweede Wereldoorlog leek: dat nooit meer.
Maar de wereld van heffingen is dankzij Trump helemaal terug. In welke wereld zijn we door Trump beland en hoe gaan we daarin opereren?
Zoeken naar logica achter Trumps heffingen
Het is nog even zoeken welke systematiek de regering-Trump heeft toegepast om de hoogte van de heffingen vast te stellen.
Landen die nota bene een handelsoverschot met de VS hebben, zoals het Verenigd Koninkrijk, krijgen desondanks een heffing van 10 procent opgelegd. Als bestraffing voor goed gedrag. Voor alle landen waarmee de VS een handelstekort hebben wat betreft goederen, zijn vijf verschillende heffingshoogten vastgesteld, oplopend van 15 tot 40 of 41 procent.
Je zou patronen kunnen herkennen. Alle militaire bondgenoten van de VS die tevens een grote handelspartner zijn, hebben een heffing van 15 procent gekregen. Als eerste daarvan sloot Japan een deal, de EU en Zuid-Korea volgden deze week. De modellen van deze raamwerkovereenkomsten vertonen veel gelijkenissen. Alle drie de handelspartners beloofden forse investeringen in de VS, waarbij onduidelijk is wat deze eigenlijk inhouden.
Voor opkomende economieën in Zuid-Oost Azie is het model van de deal met Vietnam gevolgd. Landen als Thailand, Cambodia, Maleisië en Indonesië hebben allemaal een heffing van 19 procent gekregen. Dat is fors lager dan heffingen van meer dan 40 procent, waar ze op 2 april door Trump op waren getrakteerd. En ook veel gunstiger dan de heffingen waar grotere opkomende economieën als India en Zuid-Afrika zich nu aan moeten aanpassen: zij hikken aan tegen heffingen van 25 en 30 procent.
Ook buurlanden Mexico en Canada onderhandelen nog. Tussen Canada en de VS is de frictie opgelopen en dus kreeg Canada een heffing opgelegd van 35 procent. Met de Mexicaanse president Claudia Sheinbaum had Trump betere gesprekken, maar die onderhandelingsdeadline is negentig dagen opgeschoven en tot die tijd ligt de heffing voor Mexico op 25 procent. Overigens geldt dat alleen voor goederen die niet onder het handelsverdrag tussen VS, Canada en Mexico vallen, dat Trump in 2020 zelf tekende.
Trump en zijn team denken alleen in termen van winnaars en verliezers, niet in de theorie dat bij vrije handel er meer winnaars zijn
Waarom de economie zich staande houdt
In het Witte Huis jubelde een woordvoerder donderdag dat met de nieuwe heffingen de miljarden de Amerikaanse schatkist in zullen stromen. Handelsvertegenwoordiger Jamieson Greer prees de ‘eerlijke en evenwichtige handel’ die nu kan ontstaan. Het teruglopen van Amerikaanse handelstekorten moet nu beginnen! En met de beloofde investeringen van nu al bijna 1.500 miljard dollar door handelspartners als Japan, Zuid-Korea en de EU zouden ook de nieuwe fabrieken en duizenden banen moeten komen die Trump zijn kiezers heeft voorgespiegeld. Missie bereikt dus!
Dat invoerheffingen schadelijke economische effecten kunnen hebben, en bijvoorbeeld de prijzen verhogen en investeringen afremmen, is een waarschuwing van veel economen die het Trump-kamp graag onder tafel schuift. Toch zijn hogere prijzen voor Amerikaanse importeurs en consumenten onvermijdelijk, en daardoor een rem op de economische groei, luiden de prognoses van die economen.
Hoewel sinds april al hogere heffingen gelden op goederen uit veel landen, is het effect daarvan nog nauwelijks terug te zien in de afgelopen week gepubliceerde economische cijfers. De economische groei steeg in het tweede kwartaal in de VS met 3 procent, zo bleek. In het eerste kwartaal, dus voor de heffingen, was er nog een daling van 0,5 procent. Een belangrijke oorzaak daarvoor is dat importeurs in het eerste kwartaal voor de heffingen massaal voorraden aanlegden, die ze in het tweede kwartaal zonder prijsverhogingen op de markt brachten. Met het verdwijnen van die voorraden moeten de komende maanden de prijzen oplopen. Met een verdere matiging van de economische groei tot gevolg.
De Amerikaanse groei heeft echter ook andere stuwende motoren. Zoals de investeringen van honderden miljarden in kunstmatige intelligentie. En de onlangs aangenomen Big Beautiful Bill, de wet die door forse belastingverlaging en deregulering bestedingen en investeringen zal aanmoedigen.
Die kunnen het matigende effect van heffingen op de groei onzichtbaar maken. In hoeverre dat het geval is, hangt dan weer af van de vraag of bedrijven hogere prijzen zullen rekenen, of inkrimpen op winstmarges terwijl ze afzien van investeringen.
In hun prognoses gaan zowel het IMF als de Fed, de Amerikaanse centrale bank, uit van geleidelijke verhoging van de consumentenprijzen in de komende maanden. Mede daarom stelde de Fed een renteverlaging nog even uit. Het IMF stelde dat die prijsverhogingen inderdaad een matigende invloed zullen hebben op de economische groei in de VS, maar desondanks stelde het de prognose voor de Amerikaanse groei positief bij voor dit en volgend jaar, respectievelijk van 1,8 naar 1,9 procent en van 1,7 naar 2 procent.
Bedrijven weten nu wat ze te doen staat
Helderheid. Dat is waar veel bedrijven naar snakten. En die hebben ze in zekere mate gekregen, nu ze weten welke heffingen ze kunnen verwachten – ook al zijn er nog vraagtekens over aparte heffingen in sectoren waar Trump eerder mee heeft gedreigd, zoals voor farmaceutica en chips.
Bij de presentaties van hun halfjaarcijfers gaven sommige Europese en Amerikaanse bedrijven meer prijs over de kosten die ze door heffingen oplopen en over hun plannen.
De kosten zijn vaak nu al hoog. Neem de auto-industrie, waarvoor de afgelopen maanden een heffing van 27,5 producent gold en waarin enige opluchting heerst dat die nu voor zowel Europese als Japanse producenten is bijgesteld naar 15 procent. Duitse fabrikanten als Volkswagen en Mercedes gaven aan dat ze respectievelijk voor 1,3 miljard euro en voor ‘enkele honderden miljoenen op extra kosten waren gejaagd. Ze slikken de kosten vooralsnog door hun winstmarges te verlagen en overwegen uitbreiding van de productie in de VS.
Maar ook de Amerikaanse auto-industrie lijden onder de heffingen, GM met 1,1 miljard dollar en Ford met 800 miljoen aan extra kosten. Voor hen is het bitter dat de invoerheffingen uit Mexico en Canada voorlopig op een hoger niveau liggen, waardoor zij relatief meer aan heffingen zullen betalen voor onderdelen die ze in die landen inkopen of auto’s die ze daar assembleren. Ook al assembleert Ford 80 procent van zijn auto’s in de VS, voor GM is dat 50 procent..
Prijsverhogingen zijn te verwachten bij merkartikelfabrikanten als Adidas en Nike. Adidas zei daar waarschijnlijk niet onderuit te komen, nadat de invoerheffingen het bedrijf 200 miljoen aan extra kosten hadden bezorgd.
Die vrees leeft niet alleen bij buitenlandse bedrijven, maar ook bij Amerikaanse die voornamelijk in de VS zelf produceren. Zij zien hun kosten stijgen voor de inkoop van grondstoffen, een levensmiddelenfabrikant als Procter & Gamble (onder andere Gilette scheermesjes) met 1,1 miljard, gereedschappenfabrikant Black&Decker met 800 miljoen dollar. Beiden gaven aan prijsverhogingen te overwegen.
De tariff warrooms die grote bedrijven hebben ingericht, kunnen nu ook berekenen hoe productie en inkoop het best verschoven kunnen worden om de impact van heffingen te verzachten. Dat zal ook voor kleinere bedrijven gelden. De komende tijd zal de omvang van de verschuivingen duidelijk worden.
Van orde naar wanorde
De wereld is in een paar maanden sterk veranderd. Met de deals met de VS, waar tal van landen zich deze week bij hebben neergelegd, hebben ze meegewerkt aan het afbreken van de internationale economische orde die sinds de Tweede Wereldoorlog is opgebouwd. Aan een lange periode van globalisering is zo een einde gekomen. Het gaat nu niet meer om hoe op wereldschaal zo efficiënt mogelijk kan worden geproduceerd op de plaatsen die daar het geschiktst voor zijn, waardoor handel toeneemt, prijzen dalen en de economie meer groeit.
Trump en zijn onderhandelaars zien handel als een zero-sumgame, waarin beperking van de handel van een ander land leidt tot vergroting van de eigen handel. Zij denken alleen in termen van winnaars en verliezers, niet in de theorie dat bij vrije handel de totale omvang groter wordt en er meer winnaars zijn.
Handelsafspraken hebben bovendien een totaal ander karakter gekregen. Voorbij zijn de jaren waarin lange tijd wordt onderhandelaxd en afspraken tot in de diepste details worden vastgelegd in flinke boekwerken. Dat gaf alle partijen zekerheid, voor een periode van vele jaren.
Nu worden de afspraken in de handelsdeals vastgelegd op A4-tjes . Hoe stevig die afspraken zijn, niemand die het weet. Als Trump zich weer bedenkt, kan hij zo weer nieuwe eisen stellen. Zeker als hij zijn doelstellingen niet bereikt. Zelfs de komende weken kunnen verrassingen niet worden uitgesloten, als de details van de deals verder uitonderhandeld worden.
Gezien de grilligheid van Trump is de komende drie jaar niets uitgesloten.
