Weer een verkrachtingszaak in het topvoetbal: ‘Jij bent het goudhaantje, de geldmachine’

In de wetenschap wordt het hyper commodificatie genoemd, zegt criminoloog Tine Vertommen, die voor de Thomas More Hogeschool in Antwerpen onderzoek doet naar seksueel geweld in de sport. „Wie je bent, wordt enkel herleid naar de prestaties die je levert en het geld dat je opbrengt. De mens achter de voetballer wordt daarbij misschien wel eens over het hoofd gezien.”

Vertommen (38) formuleert voorzichtig op de vraag of er een verklaring is voor het opvallend hoge aantal topvoetballers dat wordt beschuldigd van verkrachting. Óf dat daadwerkelijk vaker voorkomt, weet ze niet. „Je moet er rekening mee houden dat deze zaken sneller in de media komen dan zaken met anoniemere plegers.”

Meest recente zaak is die van Paris Saint-Germain-verdediger Achraf Hakimi, naar wie de openbaar aanklager in Nanterre, een westelijke buitenwijk van Parijs, een vooronderzoek heeft ingesteld. Een 23-jarige vrouw stapte dit weekend naar de politie en zei dat ze verkracht was door Hakimi (24), schrijft ESPN. De Marokkaans-Spaanse speler, die met Marokko de halve finale van het WK haalde, kwam zondag niet in actie vanwege een blessure aan zijn dijbeen. Zowel Hakimi als Paris Saint-Germain heeft nog niet gereageerd.

De afgelopen vijf jaar kwamen verschillende topspelers in opspraak door verkrachtingszaken. Onder hen zijn de Portugees Cristiano Ronaldo (onvoldoende bewijs, nadat eerder een schikking en zwijgcontract overeen waren gekomen), de Fransman Benjamin Mendy (staat in juni voor de rechter voor twee aanklachten nadat hij eerder deels is vrijgesproken) en de Braziliaan Dani Alves, die momenteel nog vast zit.

Bent u verrast door deze zaken?

„Nee, want er zijn helaas veel slachtoffers van seksueel geweld binnen én buiten de sportwereld. Al zijn er geen cijfers waaruit blijkt dat het onder topsporters, of meer specifiek topvoetballers, meer gebeurt dan in andere groepen of vaker dan vroeger.”

Lees ook: het aantal meldingen van grensoverschrijdend gedrag in de sport neemt toe, zo bleek in januari van dit jaar

Zegt dit iets over de voetbalwereld?

„Topvoetballers leven in een heel bijzondere omgeving, waar ze vaak al vanaf jonge leeftijd in opgroeien. Vaak in topsportcentra, in een structuur waarin zij het middelpunt zijn van een heel team dat erop gericht is om hen te laten presteren. In een milieu waarin veel mensen van hen gebruik willen maken. Waardoor het moeilijk is voor een voetballer om een normale gezonde, sociale, emotionele en seksuele ontwikkeling door te maken. Buiten dat topsportvacuüm waarin zij leven, kan het moeilijk zijn om toestemming en sociaal gangbare zaken in te schatten.

„Daar kan een probleem zitten met het opbouwen van gezonde, volwassen relaties. Daar krijgen ze misschien ook weinig over te horen, weinig kansen om dat te oefenen. Als je zo’n status hebt, loop je op een andere manier een bar of andere sociale setting binnen. Daar zitten dus extra moeilijkheden voor die mannen.”

Sommigen hebben misschien nooit op een normale manier een liefdesrelatie opgebouwd.

„Ik wil niet veralgemeniseren en ik ken de achtergronden van die zaken niet. Dus ik wil zeker niet zeggen dat dat nu de reden is. Maar zij zitten in een bepaalde setting: alles draait om jou, jij bent het goudhaantje, een geldmachine. Zij zijn het centrum van een onderneming die draait om hun prestaties. En ze hebben nooit iets anders gekend. Dat kan leiden tot normvervaging. Het is geen excuus, geen goedpraterij. Ik vind wel dat we als sportsector kunnen kijken naar welke omgeving wij voor topvoetballers creëren, als die mede mogelijk maakt dat dit grensoverschrijdende gedrag plaatsvindt.”

Ronaldo’s imago bleef overeind na een verkrachtingszaak. Wel werden in de jaren erna zaken begonnen tegen andere spelers. Wat zegt u dat?

„Het is opvallend dat deze vrouwen de stap durven te zetten. Dat vraagt gigantisch veel moed. Het lijkt nu in het voetbal op een sneeuwbaleffect, iets dat je in andere sectoren ook ziet. Ik denk dat deze vrouwen zich door de MeToo-beweging niet langer alleen voelen. Waar zij eerder veel schuld en schaamte bij zichzelf legden, realiseren de meesten nu: dit ligt niet aan mij, ik heb recht van spreken.”

Ziet u een patroon?

„Dat kan ik zeker niet zeggen. Ik zie wel dat seksueel geweld tegenwoordig makkelijker bespreekbaar is en dat er meer media-aandacht voor is. Mogelijk heeft dat impact op hoe politie en justitie die zaken sneller serieus nemen. Dat ze er meer mee doen dan pakweg dertig jaar geleden.”

Kan de sportsector hiervan leren?

„Kijk verder dan de individuen die het ongewenst gedrag laten zien. Hoe kunnen wij als sportwereld onze verantwoordelijkheid nemen om dat gedrag te voorkomen? Je kan wel zeggen dat sport zich enkel bezig moet houden met prestaties, maar mijn pleidooi is om sporters vooral te zien als mensen. Vaak jonge mensen, die aan het ontwikkelen en opgroeien zijn. Wij kunnen vanuit de sport meehelpen aan hun vorming tot respectabele mensen die weten wat een gezonde ontwikkeling is. Die op fysiek gebied hun eigen grenzen aangeven en andermans grenzen respecteren, ook op seksueel vlak.”

Heeft dit voldoende aandacht binnen voetbalclubs?

„Dat is moeilijk te zeggen, want dat varieert. Er zijn veel clubs en sportbonden die daar positief mee bezig zijn. Er zijn er ook nog altijd die er geen aandacht aan geven, die denken dat het een ‘ver-van-mijn-bedshow’ is, of die het geen belangrijk thema vinden. De uitdaging voor de bonden die er mee bezig zijn is om een manier te vinden hoe die voorlichting over te brengen op de sporters. Dat is lastig, want veel verenigingen worden geleid door vrijwilligers, die veel andere taken hebben.”

Heeft het voetbal een cultuurprobleem op dit gebied?

„De sportwereld heeft zeker op bepaalde vlakken cultuurproblemen. Er wordt nu een begin mee gemaakt om dat te onderkennen. Nu start er een lange marathon om een cultuurverandering te realiseren.”