„Is het lidmaatschap van de Partij voor de Arbeid soms een randvoorwaarde om informateur voor de PVV te worden?”, vroeg fractieleider Rob Jetten van D66 zich meteen af.
Met de voordracht van SER-voorzitter Kim Putters als nieuwe informateur heeft PVV-leider Geert Wilders woensdag opnieuw een verrassende stap gezet in het formatieproces. En kiest hij, na Ronald Plasterk, inderdaad opnieuw voor een prominente PvdA’er.
Na de eerste mislukte informatieronde onder leiding van Plasterk – de vier onderhandelende partijen PVV, VVD, NSC en BBB hebben na twee maanden geen perspectief op een succesvolle kabinetsformatie kunnen bieden – is het de beurt aan de 50-jarige Putters. Hij zat voor de PvdA zowel tien jaar in de gemeentepolitiek (raadslid en fractievoorzitter in Hardinxveld-Giessendam) als tien jaar in de Eerste Kamer (2003-2013).
Putters zal, als het aan Wilders ligt, in eerste instantie met alle fractievoorzitters gaan praten over de vorm van een toekomstig kabinet: een minderheidskabinet, met al dan niet een vaste gedoogpartner, een zakenkabinet of een extraparlementair kabinet. „Voor de PVV is alles bespreekbaar”, zei Wilders aan het eind van zijn bijdrage in het Kamerdebat woensdagochtend. Hij verwacht dat deze „tussenfase” niet langer dan drie of vier weken hoeft te duren.
Minder omstreden dan Plasterk
Met de keuze voor Putters roept Wilders bij andere partijen iets minder weerstand op dan met die voor de eerste informateur (en verkenner). Plasterk is weliswaar nog altijd PvdA-lid, hij liet de laatste jaren in zijn columns in De Telegraaf graag en vaak een hard en kritisch geluid horen over zijn eigen partij en het nu demissionaire kabinet Rutte IV.
Putters is, bij álle politieke partijen, aanzienlijk minder omstreden. Als voorzitter van de Sociaal Economische Raad (SER), sinds anderhalf jaar, en daarvoor als directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) is hij een alom gerespecteerde overheidsadviseur. Door de Volkskrant werd hij tweemaal uitgeroepen tot ‘meest invloedrijke Nederlander’, in 2019 en in 2020.
Hij hield zich als SCP-directeur gevraagd en ongevraagd bezig met het grote maatschappelijke vraagstuk van deze tijd: het toenemende wantrouwen van de burger in de politiek en overheid, en de steeds hardere toon in het maatschappelijke debat. Hij zag daarin de rol en betekenis van het SCP: de stem van de boze of gemangelde burger laten horen.
Putters uitte kritiek op het straffe bezuinigingsbeleid van Rutte II, waarin zijn eigen PvdA coalitiepartner was. Hij hekelde bijvoorbeeld de gevolgen van de decentralisatie van overheidstaken, de bezuinigingen op de jeugdzorg en het sluiten van sociale werkplaatsen. Het zijn vraagstukken die bij de vorming van een nieuw kabinet nog altijd op tafel liggen, en Putters weet dat als geen ander.
„Wij hebben best vroeg de vinger op zere plekken gelegd,” zei Putters in een interview in NRC bij zijn vertrek als SCP-directeur eind 2021. „Dit zijn structurele problemen die tijd vergen om op te lossen. De urgentie om die op te lossen is dan lange tijd maar heel beperkt.”
Bij de kabinetsformatie in 2017, waaruit Rutte III voortkwam, kwam Putters geregeld langs om zijn analyse over de groeiende kloven in de samenleving te delen. Ook veel andere partijen die niet bij de formatie aan tafel zaten, vroegen hem om hen bij te praten over het ongenoegen van de ‘boze burger’.
Lees ook
Dit profiel uit 2021: Naar Kim Putters wordt echt niet altijd geluisterd
Luisteren
In zijn huidige rol als voorzitter van de SER – het overlegorgaan tussen werkgevers, werknemers en het Rijk – is hij naar buiten toe minder uitgesproken over politiek gevoelige dossiers. Hij laat daar wel een eigenschap zien die voor een informatieproces met partijen die elkaar niet van nature goed liggen bijzonder nuttig kan zijn: luisteren, verschillende standpunten in kaart brengen en waar mogelijk bij elkaar brengen. Binnen de SER heeft hij de reputatie dat op een menselijke, aimabele wijze te doen.
Geert Wilders zal met zijn keuze voor Putters als nieuwe informateur ook willen laten zien dat hij Pieter Omtzigt tegemoet wil komen. Hoewel hij de partijleider van NSC in de afgelopen week in niet mis te verstane woorden kwalijk nam onverwacht en om onbegrijpelijke redenen de formatietafel te hebben verlaten, wil de PVV-leider hem wel graag terug aan de onderhandelingstafel. Kim Putters, vermoedt Wilders, zal ook bij Omtzigt goed liggen. Putters opperde al in 2016 het idee van een ‘nieuw sociaal contract’ om de groeiende polarisatie in de samenleving tegen te gaan.
Daarbij: al vóór de verkiezingen van 22 november klonk de naam van Kim Putters als mogelijke informateur. Het was, volgens bronnen bij NSC, de partij van Pieter Omtzigt die deze suggestie deed.
