Met de dood van de Russische oppositiepoliticus en anticorruptieactivist Aleksej Navalny heeft president Poetin opnieuw zijn middelvinger tegen het Westen opgestoken. De cynische boodschap die hij daarmee afgeeft, is dat hij zich van niemand iets aantrekt als het gaat om het behoud van zijn macht.
Dat hij daarbij politieke moorden niet schuwt, was al bekend. Zo werd in 2015 oppositieleider Boris Nemtsov op een steenworp afstand van het Kremlin doodgeschoten aan de vooravond van de publicatie van zijn rapport over de verhulde Russische betrokkenheid bij de in 2014 uitgebroken ‘burgeroorlog’ in de Donbas. Een vergelijkbaar lot trof in 2006 journaliste Anna Politkovskaja, die Poetins wrede oorlog in Tsjetsjenië had bekritiseerd. Hoe je het ook wendt of keert, duidelijk is dat Poetin ook deze keer verantwoordelijk moet worden gesteld voor de moord op een belangrijke tegenstander.
Vooralsnog is de doodsoorzaak van Navalny onduidelijk. Maar sinds zijn arrestatie in 2021 en zijn veroordeling tot een lange gevangenisstraf waarin hij van strafkamp naar strafkamp werd gevoerd, heeft het Poetinregime er alles aan gedaan om hem fysiek en mentaal te slopen. Dat dit drie jaar lang niet lukte, zegt alles over de grote veerkracht van Navalny, met wie een dag voor zijn overlijden niets aan de hand leek.
Lees ook
Moderne martelaar Navalny bestreed het Kremlin te vuur en te zwaard
Het is naïef om te denken dat Poetin het er na de mislukte gifmoordaanslag op Navalny in 2020 bij zou laten om hem definitief uit te schakelen. Want zelfs in het strafkamp moedigde deze zijn volgelingen nog aan tot verzet. Daarmee werd Navalny met name onder jongeren in heel Rusland steeds meer het symbool van de strijd tegen Poetins repressieve regime. Dat hij zijn aanhangers voorafgaand aan zijn arrestatie opriep om die strijd ook na zijn dood voort te zetten, zegt alles over zijn martelaarschap.
Tegelijkertijd laat de moord op Navalny, een maand voor de Russische presidentsverkiezingen, zien dat Poetin zich zorgen maakt over zijn steun onder de Russische bevolking. Want ook al vormde Navalny geen reëel obstakel voor zijn herverkiezing, diens medewerkers probeerden de Russen er voortdurend met behulp van ludieke acties van te overtuigen om niet op Poetin te stemmen. En aangezien Navalny, die met even ludieke acties de fundamentele corruptie binnen het Poetinregime ontmaskerde, met name onder de jongere generatie in Rusland veel steun genoot, valt niet uit te sluiten dat Poetins droom van een grootse verkiezingsoverwinning met een hoge opkomst alsnog verstoord wordt.
Dat Poetin naar die massale steun verlangt, heeft er alles mee te maken dat hij een legitimatie zoekt voor zijn oorlog in Oekraïne, waaraan hij zijn lot heeft verbonden. Een nederlaag in de verkiezingen kan hij zich daarom ook in dit opzicht niet veroorloven.
Door de dood van Navalny is met name onder jonge Russen de hoop op een toekomst in een vrij en democratisch Rusland vervlogen. Interessant is nu de vraag wat er de komende dagen met Navalny’s stoffelijk overschot gebeurt. Wordt dat vrijgegeven aan zijn familie? Wordt Navalny begraven in Moskou? Komt zijn aanhang daar massaal opdagen? Zulke graadmeters kunnen niet alleen laten zien hoe sterk de positie van Poetin daadwerkelijk is, maar ook of Navalny postuum niet nog een verrassing voor hem in petto heeft.
