Wat vindt NRC | Burgerinitiatieven moeten beter worden gefaciliteerd

Soms doet politiek Den Haag denken aan een theatervoorstelling: af en aan lopen personages uit de coulissen het podium op. Zo was daar op maandag 11 november, enkele dagen na het geweld tegen Israëlische voetbalsupporters, ineens een nieuw gezicht: Jurgen Nobel, de staatssecretaris van Participatie en Integratie (VVD). Het optreden van deze jongste bewindspersoon in het kabinet was direct spraakmakend: de relatief onbekende Nobel zei bij de inloop van de ministerraad dat Nederland een „groot integratieprobleem” heeft en dat islamitische jongeren „voor een groot deel onze Nederlandse normen en waarden niet onderschrijven”.

In één klap verbreedde de staatssecretaris het gevoelige debat over antisemitisme tot een discussie over de integratie van mensen met een migratieachtergrond, van wie een groot deel in Nederland is geboren en opgegroeid.

Zijn uitspraken passen bij de harde lijn die VVD-leider Dilan Yesilgöz aanhoudt. Ook elders in de partij zijn er veel voorstanders van het opnieuw openbreken van de integratiediscussie. Een ander, ogenschijnlijk kleiner deel is niet gediend van de strategie van Yesilgöz en de harde woorden van Nobel. Aankomende zaterdag komen de vleugels bij elkaar op het VVD-partijcongres in Den Bosch.

Lees ook

Topambtenaren schrijven hart-onder-de-riem-brief aan hun ambtenaren, want ‘polarisatie is de bijl aan de wortel van de samenleving’

Klap voor de coalitie

Staatssecretaris Nora Achahbar (NSC), die van Marokkaanse komaf is, noemde de uitspraak van Nobel als een van de redenen voor haar vertrek uit het kabinet. In een interview met het tv-programma Hart van Nederland zei ze: „Je geeft een groep de schuld, terwijl het Nederlanders zijn. De verschillen werden alleen maar uitvergroot.” NSC-Kamerlid Rosanne Hertzberger, die twee weken geleden de Kamer verliet in navolging van Achahbar, zei in een interview met NRC dat er door het kabinet „ontoelaatbare dingen” zijn gezegd. Specifiek Nobel is volgens haar „echt zijn boekje te buiten gegaan.”

Lees ook

Opgestapte staatssecretaris Achahbar hekelt ‘onwaarheden’ die rondgaan over haar vertrek

Moskeeverbond K7 deed aangifte tegen de staatssecretaris. De Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme Rabin Baldewsingh eiste dat Nobel zijn woorden zou terugnemen en excuses zou maken.

Wie is staatssecretaris Nobel, die de integratiediscussie weer op scherp heeft gezet?

Jurgen Nobel (1988) komt uit een ‘rood nest’: zijn vader, Jeroen Nobel, was vanaf 1998 namens de PvdA gemeenteraadslid, fractievoorzitter, wethouder en waarnemend burgemeester van Aalsmeer en Den Helder.

Jurgen Nobel zelf voelde zich, zo zei hij in een dubbelinterview met zijn vader in het AD, in zijn jeugd vooral aangetrokken tot de opkomende politicus Pim Fortuyn, die de Nederlandse integratiediscussie openbrak. Aan de keukentafel hadden vader en zoon harde discussies, op het ongezellige af. „Ik zat soms met tranen in m’n ogen”, zei Jurgen Nobel in het AD. Na de moord op Fortuyn in 2002 werd Nobel gesterkt in zijn politieke mening. „Ik was toen veertien jaar oud, en toen ben ik actiever na gaan denken. Politiek is meer dan de felle discussies die ik aan de keukentafel heb.” Hij schreef zijn profielwerkstuk op het atheneum over Fortuyn.

‘Mooiboy’ met politiek gevoel

Na zijn studies bedrijfskunde en bestuurskunde in Amsterdam richtte Nobel een duurzaam koffiemerk op. In 2014 werd hij raadslid in Haarlemmermeer namens de VVD. Het was te merken dat Nobel uit een politiek gezin kwam.

„Hij was absoluut een talent. Hij was toen al heel goed in debatteren en helder uitleggen”, vertelt Sophie van de Meeberg, die eerst namens de lokale partij HAP en inmiddels namens D66 in de gemeenteraad zit. Van de Meeberg (1979) behoorde tot dezelfde lichting raadsleden als Nobel. Naast de burgemeester was zij de enige die een praatje hield op zijn afscheid. „We noemden hem de mooiboy van de raad”, memoreert Van de Meeberg. „Hij werd wel eens gevraagd als model en won als scholier elk debattoernooi waaraan hij meedeed. Hij zette meisjes echt in vuur en vlam, ze zetten hun telefoonnummers op stembriefjes voor hem.”

In 2016 diende Nobel samen met de lokale Fortuynistenpartij Forza! een motie in die een taaltoets voor uitkeringsgerechtigden verplicht moest stellen. Van de Meeberg: „Wat daar fantastisch aan was, was dat de motie vol met spelfouten stond. Daar heb ik ’m ontzettend mee gepest. God wat hebben we toen gelachen. Hij was er zo boos over.”

Toen heeft Jurgen mij er publiekelijk van beschuldigd dat ik was voorgetrokken omdat ik iemand uit de organisatie kende. Hij is geen beste verliezer

Toen Nobel in 2018 kandidaat was in de verkiezing voor beste raadslid van Nederland, was Van de Meeberg dat ook. „Eerst was er een publieksronde, daarin haalde hij veel meer stemmen dan ik. Toen appte hij: hoe voelt het nou om te verliezen van een rechtse boy?” Maar het was Van de Meeberg die door kon naar de volgende ronde, omdat de jury haar inhoudelijk sterker had bevonden. „Dus ik appte: hoe voelt het om te verliezen van een ‘boos links meisje’. Zo noemde hij me vaak.” Van de Meeberg schiet in de lach. „Toen heeft Jurgen mij er publiekelijk van beschuldigd dat ik was voorgetrokken omdat ik iemand uit de organisatie kende. Hij is geen beste verliezer.”

Maar wel kundig. Nobel werd in 2017 fractievoorzitter en in 2019 wethouder. „Zeker als wethouder is hij erg gegroeid”, zegt Van de Meeberg. Ook Herman Koning, die vanaf 2014 als fractieassistent, raadslid, fractievoorzitter en commissielid namens het CDA in de Haarlemmermeerse gemeentepolitiek zit, is nog altijd onder de indruk van Nobel. „Als jong raadslid zag je al dat hij verder zou komen”, zegt Koning. „Toen hij wethouder werd, is dat alleen maar verder gegroeid. Hij kreeg de zwaarste portefeuilles: Schiphol, woningbouw, ruimtelijke ordening en financiën.” Onder Nobel, die later ook locoburgemeester werd, realiseerde de gemeente meer huizen dan was afgesproken en werd de overlast van Schiphol ingeperkt.

Profileren

Marianne Schuurmans (VVD), de burgemeester van Haarlemmermeer, kon op Nobel leunen. „Haarlemmermeer heeft Schiphol, en dat is een forse opgave waar veel onvrede over bestaat. Ik was heel blij met hem, hij pakte dat dossier uitstekend op.” Regelmatig verving Nobel Schuurmans als locoburgemeester, ook op belangrijke thema’s.

Nobel is een rechtse VVD’er, zeggen de mensen die met hem werkten in Haarlemmermeer. Mark Achterbergh, de huidige fractievoorzitter van de plaatselijke VVD zegt: „Omdat hij uit een rood nest komt, wil hij denk ik laten zien dat hij een echte liberaal is.”

Als fractievoorzitter gebruikte Nobel soms harde termen, bijvoorbeeld over asielzoekers. Volgens Nobel had Haarlemmermeer geen sociaal vangnet maar een „sociale hangmat” waar vluchtelingen „gretig gebruik” van maken, zo zei hij in 2018. „Mensen zitten op de bank te wachten op het maandelijkse subsidieshot van de gemeente.” Later matigde hij zijn taalgebruik, zegt Van de Meeberg. „Hij is een goeie politicus, dus hij merkte: dit valt niet goed bij de coalitie.”

Burgemeester Schuurmans vindt het moeilijk om Nobel „politiek te plaatsen binnen de VVD”. Soms liet hij juist een socialer geluid horen, zegt ze. Volgens Schuurmans is Nobel heel goed in staat om zijn boodschap aan te passen op basis van zijn publiek. „Dat is knap, en precies wat je als bestuurder nodig hebt.” Ze wil Nobel niet vergelijken met oud-premier Mark Rutte „maar hierin lijkt Jurgen wel op Mark”, zegt ze.

‘Duidelijk neerzetten’

Sinds Nobel staatssecretaris van Participatie en Integratie is, heeft hij zich maar weinig kunnen profileren. Maar wie zijn optredens volgt, ziet een rechtsere toon dan bij zijn minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, NSC). Nobel hield zich de afgelopen maanden vooral bezig met het participatiegedeelte van zijn portefeuille, zoals het kabinetsplan om de kinderopvang vrijwel gratis te maken. Hij was een van de bewindspersonen die stilletjes opereerden in de schaduw van de vele crises in de coalitie.

Op 28 oktober ging Nobel in gesprek met Deel de Duif, een initiatief van islamitische en joodse jongeren die pleiten voor dialoog en tegen polarisatie, dat is ontstaan na de recente conflicten in het Midden-Oosten. Initiatiefnemer Oumaima Al Abdellaoui (22), praktiserend moslim, vertelt dat Nobel „alsmaar peilde wat ik vond van haatpredikers en extremisme. Het was alsof hij mij daar verantwoordelijk voor hield.” Noa Duizend (24), een van de joodse initiatiefnemers van Deel de Duif, merkte dat Nobel „bevestiging bij ons zocht. Hij vond het een ingewikkeld gesprek.” Al Abdellaoui vond het geen fijne ontmoeting, maar had wel het idee dat Nobel haar en Duizend probeerde te begrijpen. Ze waren gecharmeerd van de jonge staatssecretaris.

Ik denk niet dat het een blunder was. Dat heb ik in die vijf jaar nooit van hem meegemaakt

Tot Nobel twee weken later, de maandag na het geweld in Amsterdam, opdook met zijn harde uithaal naar Nederlanders met een migratieachtergrond. Was het de bedoeling om mensen boos te maken, wilde Nobel provoceren? Volgens mensen in zijn omgeving niet: hij zou zijn uitspraak over islamitische jongeren hebben gedaan in een opwelling, naar aanleiding van de beelden van het geweld in Amsterdam. Van de hevige reacties was hij geschrokken en aangedaan. Maar blunderen is niets voor Nobel, klinkt het uit Haarlemmermeer. Van de Meeberg zegt: „Jurgen is erg van het profileren. Missie geslaagd.”

Burgemeester Schuurmans ziet dat ook zo: „Ik denk niet dat het een blunder was. Dat heb ik in die vijf jaar nooit van hem meegemaakt.” Volgens Schuurmans „weet Jurgen als geen ander dat er zat voorbeelden van geslaagde integratie zijn”. En toch verbaasde het haar niet dat Nobel zo hard uit de hoek kwam. Zij zag hem vaker zo optreden. Eerst „duidelijk neerzetten”, daarna nuanceren. Bijvoorbeeld rond het gevoelige Schipholdossier in Haarlemmermeer. Schuurmans: „Dan zei hij: ‘Schiphol is belangrijk voor onze economie, ik ben geen voorstander van beperking van de vluchten’. Die uitspraak kwam natuurlijk in de krant. Maar in het debat daarna zei hij tegen de kritische gemeenteraad: ik begrijp de zorgen over de nachtrust en de uitstoot. Ik heb een zoontje waar ik me zorgen om maak.” De methode werkte prima in Haarlemmermeer.

Sussen

Iets soortgelijks probeerde Nobel ook een week na zijn gewraakte uitspraken. „De meeste mensen en islamitische jongeren doen gewoon volop mee in onze maatschappij”, suste de staatssecretaris. Nobel zei dat hij in gesprek zou willen met het moskeeverbond K7, dat hem heeft aangeklaagd.

Sorry zeggen of zijn woorden terugnemen, zoals de linkse oppositie maandag van hem eiste, deed Nobel niet

Maar diezelfde dag nog maakte staatssecretaris Achahbar bekend dat ze onder meer wegens de uitspraken van Nobel zou opstappen, dus de verklaring van Nobel vervloog in de wind. Afgelopen maandag deed de VVD’er nog een poging, ditmaal voor de Tweede Kamercommissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Nobel opende zijn spreektijd met een knieval. Hij had niet bedoeld mensen „zo voor het hoofd te stoten”. En: „Het raakt mij persoonlijk als iemand die ik ken, zegt: ‘Bedoelde je mij, heb je het ook over mijn kinderen?’ Als dat zo is overgekomen, is dat absoluut niet mijn bedoeling geweest. Ik ben er nooit op uit om een hele groep mensen over een kam te scheren. Want de meeste mensen – en de meeste Nederlandse moslims vallen daar uiteraard ook onder – zijn gewoon hard aan het werk.”

Maar helemaal door de knieën wilde Nobel niet. Sorry zeggen of zijn woorden terugnemen, zoals de linkse oppositie maandag van hem eiste, deed Nobel niet. Hij zei dat hij ook in het vervolg „stevige woorden zal gebruiken op het moment dat het misgaat”.

Lees ook

Niet sussen, maar juist een flinke schep erbovenop: het kabinet-Schoof kiest voor polarisatie

Delen

Mail de redactie