Ruth Mugge: „Mensen schatten hun vermogen om iets te repareren heel laag in.”
Foto Lars van den Brink
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Ruth Mugge | hoogleraar duurzaam consumentengedrag Waarom danken mensen hun apparaten zo snel af? „Emotionele waarde kan ook bij elektronica langer gebruik stimuleren.”
‘De accu van mijn werklaptop had een tijdje geleden kuren. Een accu is doorgaans prima te vervangen, maar toen ik bij onze ICT-afdeling kwam gaven ze me meteen een nieuwe laptop. Bij alle werknemers van de TU Delft onderdelen gaan vervangen is nog niet gebruikelijk”, zegt Ruth Mugge.
Zonde, want vroegtijdig apparaten vervangen heeft enorme negatieve impact op het milieu en klimaat, weet Mugge. Ze is hoogleraar duurzaam consumentengedrag aan de TU Delft en de Universiteit van Amsterdam. In februari kreeg ze een VICI-beurs om aan de TU Delft vijf jaar lang onderzoek te doen naar hoe veranderingen in productontwerp mensen kunnen verleiden hun elektronica langer te gebruiken.
„Dat vliegen en vlees eten slecht zijn voor het klimaat weten mensen wel. Dat spullen en vooral elektronica kopen ook heel hoog in zulke lijstjes staat is veel minder top of mind. Dat verraste me echt. Het prominente beeld is dat recycling belangrijk is, dat is ook sterk gepromoot. Maar zeker bij elektronica is er nog een lange weg te gaan voordat belangrijke, schaarse materialen goed hergebruikt kunnen worden. Spullen langer gebruiken maakt dus veel uit.”
Hoe komt het dat elektronica zo vaak vroegtijdig worden afgedankt?
„Behoefte aan nieuwigheid, dat is het toch vaak. Mensen willen graag nieuwe spullen hebben. Dat hangt samen met wat wij mentale boekwaarde noemen. We zijn een soort accountants van onze eigen producten. We hebben in ons hoofd dat een telefoon twee of drie jaar mee kan, in die tijd schrijven we hem in ons hoofd af. Aan het einde van die tijd denken we negatiever over onze telefoon. Daar komt bij dat een nieuwere versie dan ook bijvoorbeeld een betere camera heeft, daarmee is de functionele waarde van een nieuwe telefoon ook iets hoger. Maar waarom hebben we niet in ons hoofd dat een telefoon zes jaar meegaat? Dat is een van de dingen die ik wil weten.”
Bedrijven moeten andere producten maken, op een manier die consumenten overtuigt om ze langer te gebruiken
Zijn bedrijven hierbij niet veel belangrijker dan consumenten? Ik ken mensen die hun speakers vervangen omdat de bijbehorende app niet meer werkt. En veel elektronica is dichtgelijmd, wat repareren onmogelijk maakt. En dan is er nog de marketing voor nieuwe apparaten.
„Bedrijven hebben hier een belangrijke rol in ja, het is een wisselwerking. Bedrijven moeten andere producten maken, op een manier die consumenten overtuigt om ze langer te gebruiken. Het is nu eenmaal zo gegroeid dat apparaten snel worden afgedankt. Het heeft geen zin om bedrijven of consumenten daarvan de schuld te geven, we moeten nu kijken hoe we dit probleem kunnen aanpakken. Ik richt me op de consumenten, met de inzichten kunnen bedrijven hun producten aanpassen. Beleid speelt natuurlijk ook een rol, bedrijven hebben vaak wel druk vanuit de overheid nodig om te veranderen.”
Wat kun je doen om langer gebruik uit te lokken?
„Neem wasmachines. Daarvan denk je misschien dat die wel blijven staan tot ze het niet meer doen, maar één op de zes wasmachines die wordt vervangen is nog helemaal in orde, en dat is gerekend zonder niet-echt-defecten zoals te veel stuiteren. Na een jaar of 12 tot 15 loopt een wasmachine tegen het einde van de mentale boekwaarde aan. Omdat mensen niet zonder willen zitten vervangen ze hem dan maar.
„Met de auto ga je jaarlijks naar de APK. Dat stelt gerust. Je weet dat je nog even kunt doorrijden zonder problemen. Kan een wasmachine niet ook aan geruststelling doen? Er kunnen bijvoorbeeld sensoren in die een indicatie geven: ik ga nog lekker, geen zorgen.
„Duidelijke foutmeldingen kunnen ook helpen. Een cv-ketel geeft een foutcode, dan zoek je in een boekje op hoe je die kunt verhelpen. Maar een koffiezetapparaat doet het vaak ineens niet meer, dan weet je niet waarom en koop je een nieuwe. Terwijl de meeste defecten bij koffiezetapparaten door een beperkt aantal oorzaken komen, kalkaanslag bijvoorbeeld. We hebben onderzocht of mensen sneller geneigd zijn iets te ondernemen met hun oude apparaat als ze een foutmelding met de oorzaak krijgen, dat blijkt inderdaad zo te zijn.
„Een ingreep in de mentale boekwaarde hoeft niet ingewikkeld te zijn: een sticker op een laptop met de aanprijzing dat deze laptop maar liefst acht jaar meegaat in plaats van de vier of vijf jaar die mensen in hun hoofd hebben, zou al kunnen helpen.”
Een koffiezetapparaat doet het vaak ineens niet meer, dan weet je niet waarom en koop je een nieuwe
Bij veel spullen speelt ook emotionele waarde mee, hoe zit dat bij elektronica?
„Emotionele waarde kan ook bij elektronica langer gebruik stimuleren, denken wij. Maar hoe kun je zorgen dat mensen voelen dat hun oven of koelkast bij hen hoort, dat ze er een band mee opbouwen? Een inspirerend voorbeeld is een navulbare waterfles die bijhoudt hoeveel wegwerpflessen je al hebt bespaard, 999 bottles heet die fles. Je kunt je voorstellen dat je ergens bij de 365 flessen begint te denken dat je wel lekker bezig bent, emotioneel word je daar blij van en je bouwt samen met het product iets op. Een waterfles is natuurlijk een andere productcategorie, een van de dingen die we willen onderzoeken is of er mogelijkheden in deze richting zijn voor elektronica.”
„Gebruiken tot het niet meer kan is overigens geen doel op zich. Er zijn mensen die zo hameren op de milieuoverwegingen dat ze vinden dat een apparaat tot het uiterste gebruikt moet worden. Langer gebruik is goed voor het milieu, daarom onderzoeken wij dit ook, maar ik vind niet dat mensen moeten lijden onder slechte functionaliteit. Als een accu heel snel leeg gaat dan frustreert dat zo, daar wil je niet mee verder. Kunnen vervangen is dan wel belangrijk.”
Mensen moeten heel erg aan de hand genomen worden, hebben we gemerkt
Ook als het wel kan repareren mensen hun spullen toch vaak niet?
„Mensen moeten heel erg aan de hand genomen worden, hebben we gemerkt. We hebben onderzoek gedaan naar de vraag of mensen onderdelen gingen vervangen als de producten daartoe uitnodigen. De mobiele telefoons van de Nederlandse fabrikant Fairphone zijn bijvoorbeeld modulair, helemaal erop gericht dat mensen zelf onderdelen kunnen vervangen. Uit de eerste studies onder modulaire telefoongebruikers bleek dat gebruikers inderdaad zelf aan de slag gingen als er iets stuk was. Maar we beseften dat deze gebruikers een afwijkende doelgroep vormen, die kopen dat product mede vanwege de modulariteit. Toen we de doelgroep breder trokken bleek dat mensen een modulaire telefoon helemaal niet zelf gingen repareren, ze hadden liever dat een reparateur dat voor ze deed.
„Ik vond dat opvallend, een modulair ontwerp alleen is dus niet genoeg. Als mensen een duwtje in de rug kregen over hoe het apparaat open kan, en hoe iets vervangen kan worden vonden ze zichzelf wel weer geschikter om het zelf te doen. Mensen schatten hun eigen vermogen om iets te repareren dus heel laag in. We zijn het verleerd. Dat betekent voor ontwerpers dat ze consumenten heel bewust moeten meenemen in het proces.”
