Ze zien er soms uit als de jaarringen van bomen: de dunne, grijs-viltige ringen op een rotte appel, peer of perzik. Het zijn concentrische cirkels: cirkels van toenemende grootte met een gezamenlijk middelpunt. De veroorzakers zijn schimmels. Maar hoe ontstaat die vorm?
De meeste schimmels groeien gewoon in een egale plak. Het is de schimmel Monilinia fructigena die de opvallende concentrische ringen van kleine schimmelbolletjes maakt. Parelkettinkjes lijken het wel. Vandaar ook de naam van het schimmelgeslacht, want monilia is Latijn voor ‘kettinkjes’.
Mooie naam
Ook de Nederlandse naam is mooi: appelrotkelkje. Maar telers spreken vaak simpelweg van Monilia-rot (met voor het gemak een lettergreep minder), omdat er een paar nauw verwante monilia’s bestaan die ook bijvoorbeeld peren, pruimen en kersen aantasten.
Maar vanwaar nu die mooie cirkels? Het eerste deel van het verhaal is hetzelfde als dat van de bekende heksenkringen in het bos, vertelt Jorinde Nuytinck, paddenstoelenkenner van Naturalis Biodiversity Center. De paddenstoelen in de kring zijn in feite de vruchtlichamen van het ondergrondse deel van de schimmel. Dit ondergrondse ‘mycelium’ bestaat uit een netwerk van schimmeldraden dat naar alle kanten uitgroeit vanuit één punt.
Lees ook
De wereld wordt gevormd door schimmel
„Voor heksenkringen is de hypothese dat de voedingsstoffen centraal in de cirkel uitgeput raken”, vertelt Nuytinck, „en dat het meest actieve mycelium aan de buitenzijde van de cirkel de paddenstoelen vormt. Vandaar dus de kring van paddenstoelen.”
Hoe zit dat dan bij M. fructigena? Die heeft een ingewikkelde levenscyclus, merkt Nuytinck op. Ze stuurt een plaatje mee, waarop niet één simpele cyclus te zien is maar een woud van vertakkingen. „Monilinia kent meerdere stadia”, legt Nuytinck uit. „Er is een stadium met geslachtelijke voortplanting [met twee individuen die hun dna combineren], waarbij een soort gesteelde bekertjes worden gevormd. Die groeien niet in cirkels.”
Deze bekertjes groeien op gemummificeerde, besmette vruchten die na de zomer op de grond zijn gevallen. Sporen uit deze bekertjes kunnen de bloemen, twijgen en vruchten van hun volgende slachtoffer besmetten. Uit zo’n spore groeit een nieuw mycelium. Op het vruchtoppervlak vormt dat mycelium een tweede type ‘sporendragers’. Dit zijn geen bekertjes, maar vilt-achtige ‘haartjes’ die sporen afsnoeren: klonen van de ouderschimmel. Ook deze sporen kunnen verschillende plantendelen besmetten en uitgroeien tot mycelium.
Dagelijks ritme
Het patroon van die ‘sporendragers’ varieert tussen Monilinia-soorten, merkt Nuytinck op. „Het kan een aaneengesloten vlek zijn, of die typische concentrische cirkels.”
Voor die laatste verwijst ze naar het Westerdijk Fungal Biodiversity Institute in Utrecht. Daar werkt Pedro Crous, tevens hoogleraar plantenziektekunde. „Of het nu gaat om paddenstoelen op de grond, een schimmelinfectie op je huid of een rottende appel in de keuken, je ziet altijd een cirkelvormig groeipatroon”, zegt Crous. „Dat hangt samen met het inoculatiepunt in het midden, waarna het mycelium naar buiten groeit, op zoek naar voedingsstoffen.”
Maar die concentrische cirkels dan? „Die ontstaan door het circadiane ritme van de groei”, zegt Crous, een cyclische variatie met een periode van ongeveer een dag. „Dat ritme is bij sommige schimmels prominenter dan bij andere. In principe is het gelinkt aan de afwisseling van licht en donker. Sommige schimmels stemmen hun sporevorming daarop af. Daardoor ontstaan deze zichtbare ringen terwijl het mycelium naar buiten groeit.”
Niet voor niets wachtte president Donald Trump woensdag tot na het sluiten van de Amerikaanse beurzen met zijn langverwachte aankondiging van heffingen op importen in de Verenigde Staten. Want hoewel zijn waslijst van ‘wederkerige heffingen’ op producten uit tal van mondiale handelspartners in de Rozentuin van het Witte Huis met applaus werd ontvangen, reageerden financiële markten met schrik.
Aan Wall Street gingen na het sluiten van de beurzen aandelen van grote bedrijven als Apple, Amazon en Walmart meer dan 6 procent onderuit. Futures voor de S&P 500, de toonaangevende Amerikaanse beursindex, daalden ruim drie procent, bij de techbeurs Nasdaq doken ze met 4 procent. De Japanse Nikkei 225-index zakte in de openingsminuten met 4,4 procent in. De olieprijs daalde wegens vrees voor wereldwijde economische vertraging. De goudprijs steeg naar een recordhoogte, een teken dat beleggers naar veiligheid zoeken.
Hoewel de tarieven al geruime tijd door Trump zijn aangekondigd als een economische ‘Liberation Day’ voor de VS, overtroffen ze de verwachtingen van investeerders. Zij schrokken van de lange lijst aan heffingen voor tientallen landen. Daarmee trekt de president het tapijt onder het wereldwijde handelsstelsel uit dat de VS sinds de Tweede Wereldoorlog hebben helpen opbouwen.
Bovendien zijn de heffingen hoger dan velen hadden verwacht. Uit berekeningen van economen blijkt dat de nieuwe heffingen het gemiddelde Amerikaanse tarief zal verhogen tot 25 procent, van ongeveer 3 procent, schrijft persbureau AP. Dat is hoger dan het tarief van 20 procent onder de Smoot-Hawley-heffingen uit 1930, die volgens economen de Grote Depressie verergden. Door de omvang van Trumps heffingen kan inflatie in de VS en daarbuiten verder worden aangewakkerd, en economische groei lager uitpakken.
‘Verkeerde’ maatregel
Europese leiders reageerden ferm op de aankondiging dat de VS een heffing van 20 procent instellen op importen uit de Europese Unie. Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, noemt de maatregelen van Trump „een grote klap voor de wereldeconomie”. De EU zal met een pakket tegenmaatregelen komen als onderhandelingen met Washington niets opleveren, verklaarde zij donderdagochtend.
Toch werd ook geprobeerd verdere escalatie te voorkomen. De Italiaanse premier Giorgia Meloni omschreef de heffingen als een „verkeerde” maatregel die geen van beide partijen helpt. „We zullen er alles aan doen om te werken aan een overeenkomst met de Verenigde Staten, met als doel een handelsoorlog te voorkomen die onvermijdelijk het Westen zou verzwakken ten gunste van andere mondiale spelers”, aldus Meloni op Facebook.
We worden geconfronteerd met een ernstige situatie waarin een wereldwijde tarievenoorlog werkelijkheid is geworden
In Azië werd donderdag geschokt gereageerd op de hoge heffingen voor landen uit de regio, die oplopen tot 24 procent op importen uit Japan, 34 voor China, 46 procent voor Vietnam en 49 procent voor Cambodja. „We worden geconfronteerd met een ernstige situatie waarin een wereldwijde tarievenoorlog werkelijkheid is geworden”, zei de Zuid-Koreaanse waarnemend president Han Duck-Soo. Zuid-Korea, dat te maken krijgt met importheffingen van 25 procent, wil onderhandelen om dat niveau omlaag te krijgen, zei hij. „De regering moet al haar middelen inzetten om de handelscrisis te boven te komen.”
China zal tegenmaatregelen nemen om zijn rechten en belangen te beschermen, liet het Chinese ministerie van Handel op donderdag weten. Beijing riep de VS op de heffingen te annuleren en meningsverschillen met handelspartners met dialoog op te lossen. „Veel handelspartners hebben hun sterke ontevredenheid en duidelijke tegenstand geuit”, aldus het ministerie in een verklaring. Volgens Citibank dreigt door het handelsconflict een „harde ontkoppeling” van de economieën van de twee grootmachten.
Uitzonderingspositie
In Noord-Amerika viel de schade deze keer enigszins mee: buurlanden Mexico en Canada, de twee grootste handelspartners van de VS, die al maandenlang in de vuurlinie van Trump liggen, stonden donderdag tot hun opluchting niet op de landenlijst. Goederen die voldoen aan hun trilaterale vrijhandelsakkoord USMCA blijven vooralsnog uitgezonderd van heffingen, zelfs het universele basistatief van 10 procent, liet het Witte Huis weten – een uitzonderingspositie die een maand geleden inging. Daarmee lijkt het Witte Huis, in tegenstelling tot eerdere signalen, continentale handel met de buurlanden, die economisch in hoge mate zijn geïntegreerd met de VS, wellicht toch niet volledig te willen afzweren.
Wel hebben de twee buurlanden nog steeds te maken met de eerder aangekondigde heffingen in de cruciale auto-industrie en de heffingen op staal en aluminium. En hen hangt heffingen van 25 procent boven het hoofd als ze in Trumps ogen te weinig doen aan de smokkel van drugs, met name fentanyl, en de instroom van migranten via hun grenzen met de VS.
„Wij gaan deze tarieven bestrijden met tegenmaatregelen”, zei de Canadese premier Mark Carney, een voormalige centralebankier. Volgens hem zullen Trumps maatregelen het internationale handelssysteem fundamenteel veranderen, zei hij in Ottawa.
Symbolische nederlaag
In Washington leed Trump woensdagavond, enkele uren na zijn evenement in de Rozentuin, een kleine symbolische nederlaag: de Senaat nam een resolutie aan tegen de heffingen op importen uit Canada – een opmerkelijke berisping van Trumps handelsbeleid, die steun kreeg van vier Republikeinse senatoren. De resolutie bestrijdt de door Trump uitgeroepen ‘noodsituatie’ aan de Amerikaanse noordgrens wegens de smokkel van fentanyl, die dient als juridische basis voor heffingen tegen Canada per decreet. In tegenstelling tot de zuidgrens wordt aan de Amerikaanse noordgrens echter nauwelijks fentanyl onderschept. De resolutie maakt weinig kans in het Huis van Afgevaardigden, maar legt niettemin Republikeinse weerstand bloot tegen Trumps strijd tegen vrijhandel.
Trumps voormalige vicepresident en partijgenoot Mike Pence ging woensdag nog verder in zijn kritiek op de heffingen van zijn voormalige baas, die kosten voor Amerikaanse bedrijven en consumenten aanmerkelijk zullen opvoeren. Hij verwierp ze op X, voorheen Twitter, als „de grootste belastingverhoging in vredestijd in de Amerikaanse geschiedenis”. De heffingen zijn volgens Pence tien maal zo hoog als de heffingen die Trump in zijn eerste termijn afkondigde. „Ze zullen Amerikaanse families ruim 3.500 dollar per jaar kosten”, stelde Pence, die begin 2021 brak met Trump wegens diens onterechte beweringen dat hij, en niet Joe Biden, de winnaar was van de presidentsverkiezingen van 2020.
In Australië veroordeelde premier Anthony Albanese de heffingen. Australië is de grootste exporteur van rundvlees naar de VS, maar importeert geen vlees uit Amerika wegens regels op het gebied van bioveiligheid. „De tarieven van de regering-Trump zijn niet gebaseerd op logica en ze gaan in tegen de basis van het partnerschap tussen onze twee landen”, zei Albanese. „Dit is niet de daad van een vriend.”
Lees ook
Handelsoorlog bijna onvermijdelijk nu Trump geen enkel land spaart met hoge invoerheffingen
Er lijkt eindelijk een meerderheid te zijn voor een landelijk vuurwerkverbod. Vandaag debatteert de Kamer over de kwestie die al tientallen jaren speelt. Politiek redacteur Liam van de Ven vertelt hoe dit controversiële verbod toch werkelijkheid kon worden.
De wereldeconomie is een Jenga-toren. En Donald Trump morrelt aan de onderkant. Intussen weten consumenten, bedrijven en beleggers steeds minder waar ze aan toe zijn, wat er te gebeuren staat en op wie ze nog kunnen rekenen.
Maarten en Marike onderzoeken de invloed van het dalende vertrouwen op de economie. Zijn we, zonder het te beseffen, al in een crisis beland? En is Trump nu het resultaat van vertrouwensverlies, of de veroorzaker ervan?
