Virgin Orbit gaat voor het eerst een raket naar een baan om de aarde lanceren vanuit West-Europa

Als weer en techniek meewerken wordt vannacht voor het eerst een raket naar een baan om de aarde gelanceerd vanuit West-Europa. Vanuit het Britse Cornwall stijgt een omgebouwde Boeing van het bedrijf Virgin Orbit op, met daaronder de 21 meter lange raket Launcher-One. Eenmaal aangekomen op een punt boven de Atlantische Oceaan ten zuidoosten van Ierland, laat het vliegtuig tussen 23.16 uur en 1.16 uur de raket vallen, die na 5 seconden ontbrandt en in zuidelijke richting wegschiet, om negen satellieten af te leveren in een baan om de aarde.

De Britse krant The Guardian meldt dat duizenden Britten op de historische lancering afkomen, en dat (gratis) tickets voor een zichtdek in twee uur uitverkocht waren, hoewel ze misschien alleen het opstijgen van het vliegtuig te zien krijgen.

Het is mogelijk dat het ontbranden van de raket zelf te zien is vanuit Ierland of Cornwall, schrijft raket- en satellietbanenexpert Marco Langbroek van de TU Delft op Twitter, „Maar verder weg, zo ook Nederland op 1000+ km van de lancering, is het nog maar de vraag of het zichtbaar is.” Wel is de lancering te volgen via een livestream.

„Het is een historische lancering, in de zin dat er nog niet eerder satellieten naar een baan om de aarde zijn gelanceerd vanuit West-Europa”, zegt ruimtevaartexpert Erik Laan, die met zijn EyeOnOrbit advies verleent aan ruimtevaartbedrijven. Dat ‘West’ in die kwalificatie is nodig, omdat de Russische lanceerbases Plesetsk en Kapoestin Jar in Europees Rusland al decennialang raketten lanceerden.

Ook worden op bijvoorbeeld de lanceerbasis basis Esrange bij Kiruna in Noord-Zweden kleinere raketten gelanceerd voor atmosfeeronderzoek, maar die komen dan weer niet in een baan om de aarde terecht. Voor zo’n ‘orbitale’ baan is veel meer snelheid (tot 25 duizend kilometer per uur), meer brandstof en krachtiger rakettechnologie nodig.

Virgin Orbit, opgezet door miljardair Richard Branson, zet daarvoor de ongebruikelijke ‘horizontale lancering’ in, vanonder de aangepaste Boeing 747-400 met de naam ‘Cosmic Girl’ . Na een mislukte testlancering in de VS in 2020 lukte dat in januari 2021 voor het eerst. De eerste commerciële lancering in juni dat jaar bracht onder andere de Nederlands-Noorse militaire Satelliet BRIK-II in een baan om de aarde (vorige week gevolgd door de nanosatellieten Birkeland en Huygens).

De missie zelf heet ‘Start me up’, naar een hit van The Rolling Stones, een vette knipoog naar Bransons verleden als platenbaas. Nieuw is de horizontale lancering overigens niet: al in 1990 lanceerde het Amerikaanse Orbital Science Corporation de 17 meter lange Pegasus-raket vanonder een B-52 bommenwerper.

Nanosatelieten

Virgin Orbit mikt met lanceerkosten rond 12 miljoen dollar nadrukkelijk op de groeiende markt voor cubesats of nanosatellieten, kleine satellieten met afmetingen van tientallen centimeters die door miniaturisering steeds krachtiger geworden zijn. De lading bestaat uit twee cubesats van het Britse ministerie van defensie, de eerste aardobservatiesatelliet van Oman, een onderzoekssatelliet van de ionosfeer, drie Britse testsatellieten en de Poolse aardobservatie satelliet Stork-6.

De eerste rakettrap van LauncherOne stijgt naar 100 kilometer hoogte, om daarna terug te vallen, de tweede trap brengt ze naar 500 kilometer. Door het gebruik van een vliegtuig als ‘nulde trap’ is geen speciaal lanceerplatform en bijbehorende infrastructuur nodig. „Ieder vliegveld met een geschikte landingsbaan kan een spaceport worden”, zegt Erik Laan, „al zijn er wel faciliteiten nodig om de raket vol te tanken met kerosine en vloeibare zuurstof.”

Ook is het met een vliegtuig eenvoudig om naar een locatie boven zee te vliegen waar de gewenste satellietbaan bereikbaar is: van de veelgebruikte banen ruwweg in oostelijke richting tot ‘polaire’ banen over de poolgebieden, van waaruit de satelliet de hele aarde in beeld kan brengen. Omdat de eerste rakettrap na honderden kilometers terugvalt naar de aarde, kunnen raketlanceringen niet boven dichtbevolkte gebieden plaatsvinden, en wordt meestal gelanceerd richting de zee. In dit geval valt de trap terug voor de kust van Portugal.

De lancering moet ook een economische zijn. Het oude vliegveld van de Royal Air Force aan de noordkust van Cornwall, sinds 2008 een kleine burgerluchthaven met vooral binnenlandse vluchten, mag zich sinds 30 september officieel Spaceport Cornwall noemen.

Nog meer ruimtehavens

Groot-Brittannië heeft een forse ruimtevaartindustrie, met een geschatte jaarlijkse omzet van 16,5 miljard pond, en heeft nog meer ruimtehavens in de planning. Zo is er Shetland Space Centre, een ruimtebasis met lanceerplatforms voor conventionele ‘verticale’ raketten op het eiland Unst, het meest noordelijke van de Shetland-eilanden. Vergelijkbare plannen zijn er in Scolpaig, op het eiland Uist in de Buiten-Hebriden, in Sutherland in het noorden van het vasteland van Schotland, en bij Prestwick Airport bij Glasgow.

Buiten het VK heeft heeft Andøya Space in het Noorse Andøya, een lanceerterrein boven de Lofoten, plannen voor orbitale lanceringen. Ook Polen zoekt een plek voor een eigen lanceercentrum, en de Zweedse lanceerbasis Esrange bij Kiruna hoopt een middelpunt te worden voor suborbitale lanceringen met ruimtetoeristen.

„Ze doen het leuk, ook pr-technisch”, zegt ruimtevaartexpert Erik Laan over Virgin Orbit, „Toch vraag ik me af of ze er op den duur een succesvol bedrijf van kunnen maken. Ja, er is een enorme boom in satellieten, maar er zijn ook flink wat concurrerende raketten.”