Bas van den Dungen, de hoogste ambtelijke baas van het ministerie van Financiën, wijst naar de antieke schatkist in een zaaltje op zijn ministerie. Het is dinsdagmiddag het symbolische middelpunt van de overdracht tussen demissionair minister Steven van Weyenberg (D66) en zijn opvolger, Eelco Heinen (VVD). „Die schatkist is gewoon leeg”, zegt Van den Dungen. „Zoals altijd.”
Na de bordesscène dinsdagochtend op de trappen van Huis ten Bosch maakten alle nieuwe bewindslieden begin van de middag hun entree in hun eigen departement. Daar ontvingen ze het overdrachtsdossier van hun voorganger, bedoeld om de nieuwkomers wegwijs te maken. Het bevat onder meer uitleg over de organisatie en achtergrondinformatie over het ministerie.
Met Heinen treedt voor het eerst weer een VVD’er aan als minister van Financiën sinds Gerrit Zalm afscheid nam in 2007. Zalm is ook zijn grote voorbeeld, zegt Heinen. „Die wist inhoud te combineren met een hele brede lach, zoals ik ook hoop te doen.”
Zalm maakte naam als strenge begrotingschef. De naar hem genoemde zalmnorm stelde dat de overheidsuitgaven in goede tijden niet zomaar mee mogen groeien met hogere belastinginkomsten. Liever extra oppotten dan extra uitgeven. Heinen, oud-ambtenaar op Financiën, volgde als Kamerlid al deze lijn. Als minister zal hij die voortzetten, al was het maar om de wensen van coalitiepartners PVV en BBB te beteugelen als die al te duur worden.
„Een extra zak geld had het allemaal inderdaad makkelijker gemaakt, gaf minister Fleur Agema (PVV) toe na de overdracht op het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. „Maar die krijg ik niet.” De PVV beloofde tijdens de verkiezingscampagne ingrijpende en kostbare plannen voor de zorg, zoals het afschaffen van het eigen risico, gratis tandzorg, extra geld voor zorgmedewerkers en de terugkeer van bejaardenhuizen. Door gebrek aan geld en met de strenge Heijnen op Financiën blijven de uitgaven beperkt tot halvering van het eigen risico (vanaf 2027) en extra geld voor ouderen (ook vanaf 2027). Niet voor niets noemt Agema het verlagen van de administratieve lasten haar „heilige doel” – dat kost relatief weinig en levert zorgmedewerkers meer tijd op om te zorgen. Agema leek ermee te kunnen leven: „Ik hou ook heel erg van goed en goedkoop. We willen ook niet met zijn allen te veel betalen.”
Leren loslaten
Agema, ruim zeventien jaar Kamer-lid en nu eerste vicepremier, glunderde onophoudelijk, vanaf haar entree bij het ministerie tot en met het laatste interview.
Ook de sfeer op het ministerie van Justitie en Veiligheid was goed, al ging de voordracht van minister van Asiel en Migratie Marjolein Faber (PVV) gepaard met controverse. Haar voorganger Dilan Yesilgöz (VVD) bedankte breed lachend staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel, VVD) en minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming, D66) „voor een hele fijne samenwerking”. „We hadden, denk ik, alle drie gehoopt langer samen hier door te kunnen gaan. Dat heeft niet zo mogen lopen, bij politiek hoort dat je ook leert loslaten.”
De hoogste ambtenaar van het ministerie, Ric de Rooij, verzekerde dat „de ambtelijke organisatie klaar staat voor het uitvoeren van het hoofdlijnenakkoord, daar kunt u van verzekerd zijn”.
Bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het nieuwe ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening werden twee „monumentale werken” overgedragen: de Grondwet (1815) en het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden (1954). Directeur constitutionele zaken en wetgeving Wytze van der Woude gaf er een lyrisch mini-college over. De Grondwet verbindt generaties, moet meebewegen met de tijd maar niet met alle winden meewaaien, zei hij. De Grondwet moet je in je hoofd en in je hart houden. „Wij van de Grondwet adviseren de Grondwet”, zei hij.
Afzwaaiend minister Hugo de Jonge (CDA) maakte van de gelegenheid gebruik zijn opvolgers te waarschuwen: „Het is een prachtig ambt, soms ook heel zwaar.” Mona Keijzer (Volkshuisvesting, BBB), al eerder staatssecretaris, zei voort te bouwen op het werk van De Jonge, maar mogelijk moeten sommige zaken „anders, misschien wel scherper, doorgezet worden”. De net ingevoerde Wet betaalbare huur moet bijvoorbeeld niet tot minder aanbod van huurwoningen leiden.
Lees ook
Van Zuidas-advocaat tot ‘Boer zoekt Vrouw’-kandidaat: deze staatssecretarissen en ministers vormen de regering
Vrolijke marsmuziek
Het rumoerigst was het bij het ministerie van Defensie, waar de militaire kapel vrolijke marsmuziek speelde terwijl de ministeriële dienstauto voorzichtig langs de bouwsteigers van het Binnenhof manoeuvreerde. Aantredend minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) keek strak, zijn staatssecretaris Gijs Tuinman (BBB) straalde, toen ze zich met zijn tweeën opstelden voor het Wilhelmus.
Binnen was een korte ceremonie waarbij vaandels werden overgedragen en – een reliek uit het koloniale verleden – de ceremoniële klewang (korte sabel) van de Koninklijke Marechaussee. In een korte toespraak refereerde de hoogste ambtenaar Maarten Schurink aan de spanning in de wereld „die van ons iets vraagt wat lang niet van ons is gevraagd.” Toen staatssecretaris Tuinman opstond om zijn vaandel in ontvangst te nemen, balde hij even een vuist: „yes!”
Met medewerking van Steven Derix, Eppo König, Rik Rutten, Liam van de Ven
