Unesco dreigt met de intrekking van de werelderfgoedstatus van de Waddenzee als Nederland, Duitsland en Denemarken door blijven gaan met gas- en zoutwinning in het gebied. Dat bevestigt de Friese gedeputeerde voor mijnbouw Friso Douwstra (CDA) woensdag na vragen van vier oppositiepartijen, meldt persbureau ANP. „De brieven van Unesco liegen er niet om”, zei Douwstra in de Provinciale Staten van Friesland.
De Waddenzee beschikt sinds 2009 over de werelderfgoedstatus van Unesco vanwege de „buitengewone universele waarde” van het getijdengebied. Uit een rapport van Unesco uit augustus over de conservatiestatus van haar werelderfgoed blijkt dat de organisatie zich met name zorgen maakt over de ontwikkelingen in het Nederlandse deel van het gebied.
Volgens de richtlijnen van Unesco mag gas- en zoutwinning in het Waddenzeegebied alleen onder strikte voorwaarden plaatsvinden. In het rapport stelt Unesco dat de plannen voor gaswinning bij het Friese dorp Ternaard de waarde van het natuurgebied in gevaar kunnen brengen.
Aardgasveld Ternaard
De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wil bij Ternaard in de Waddenzee boren naar een nog onaangeroerd aardgasveld. Eerder deze maand besloot de Raad van State dat minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei, VVD) voor het eind van dit jaar moet beslissen of de NAM daar mag boren. Eerder lag het dossier op het bureau van toenmalig staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw, D66), maar die schoof een besluit voor zich uit.
„We weten niet wat de gevolgen zijn als de status als werelderfgoed wordt ingetrokken”, aldus gedeputeerde Douwstra in reactie op de bezorgde oppositie. Volgens hem is het niet bekend wat de gevolgen van het intrekken van de status zouden zijn op het toerisme en de natuur in het gebied. „Maar dat het effect gaat hebben, weten we”, concludeerde Douwstra.
In de hal van het pand waar de advocatenkantoren van Azzaad Ramsaroep en Sharita Bhulai zitten, kraakt het versplinterde glas onder je schoenen. Het pand, dat enigszins vervallen oogt, staat aan de drukke Laan van Meerdervoort waar auto’s, fietsers en trams langsrazen. Het raampje boven de deur van het kantoor is gesprongen, net als het raam ernaast. Ook de deur zelf heeft het niet gehouden, het hout is gebroken, overal zitten dikke zwarte vegen en strepen. Het ruikt er naar benzine. Allemaal gevolgen van een explosief dat afging op dinsdagavond, rond tien uur ’s avonds.
Azzaad Ramsaroep zat op dat tijdstip nog te werken, op de eerste verdieping. Dat doet hij wel vaker. Het werk als sociaal advocaat stopt nooit. „Veel werken, weinig tot niks verdienen”, zo omschrijft hij het zelf. Hij hoorde een knal, bij de voordeur. Een explosie, het was hard, hij belde meteen 112. De hele buurt rende naar buiten. Een dag later is hij nog steeds geschrokken.
„Dit is dan je dank, na al dat harde werken”, zegt zijn collega Sharita Bhulai. „We hebben meteen een analyse gemaakt: hebben we cliënten die boos op ons zijn?” Maar daar kwam niets uit. „We worden ook niet bedreigd.”
In het huis ernaast lagen de kinderen van Margot Reijnders, van twee en vier jaar oud, te slapen. Zelf was ze op dat moment in Nijmegen. Haar man was nog wakker toen de knal door de straat galmde. Hij rook benzine. Hij wist: hun huis moet niet in de brand vliegen, want alles is van riet en hout. Ze moesten zo snel mogelijk het pand uit, vanwege brandgevaar. De kinderen gingen naar de buren. Kort daarna zag Reijnders meerdere gemiste oproepen. Zodra ze haar man belde vertelde hij haar wat er gebeurd was. Hij was zo geschrokken dat hij de hele nacht niet kon slapen.
Stijgende lijn
Het advocatenkantoor in Den Haag kan aansluiten bij de lange lijst van gebouwen waarop een explosief is geplakt. Het gaat vaak om zwaar illegaal vuurwerk waar flitspoeder in zit, bijvoorbeeld Cobra’s, die dan met tape op een fles benzine worden geplakt.
Het aantal aanslagen met explosieven stijgt. In 2023 verdubbelde het aantal ten opzichte van 2022. In de eerste negen maanden van 2024 werden door de politie 768 incidenten geregistreerd, anderhalf keer zo veel als in dezelfde periode vorig jaar: 497. Het gaat meestal om aanslagen op woningen. Vooral in de grote steden, maar ook kleinere gemeenten zien steeds vaker incidenten met explosieven. De afgelopen tweeënhalf jaar werden er in heel Nederland bijna vijfhonderd aanslagplegers door de politie aangehouden.
Dat blijkt allemaal uit een strategisch onderzoek van de politie zelf. Het onderzoek wordt begin november gepubliceerd, maar de belangrijkste conclusies werden deze week openbaar.
Het gebruiken van een explosief is laagdrempeliger geworden
Jos van der Stap is programmamanager High Impact Crime bij de politie. In het onderzoek, vertelt hij, is gekeken naar de vraag waarom een explosief aan een woning wordt gehangen. Daar kwam een voor hem verrassend inzicht uit: bij ruim de helft van de aanslagen is geen link met criminaliteit. Soms gaat het om jongeren die boos zijn op de buurman omdat ze niet in de straat mogen voetballen. Ruzies in de privésfeer. Zakelijke conflicten. Van der Stap: „Het gebruiken van een explosief is laagdrempeliger geworden. Een goed voorbeeld is een conflict tussen twee mensen van een volkstuinvereniging, om dat te beslechten stopte de ene een explosief onder de auto van een ander.”
Tussenpersonen
Het deel van de aanslagen waar wel een crimineel conflict aan ten grondslag ligt, heeft volgens Van der Stap een wisselende achtergrond. Bij de helft daarvan gaat het om conflicten die draaien om drugs, bij de andere helft om ruzie tussen rivaliserende jeugdgroepen. „Via Telegram komen mensen snel in aanraking met speciale tussenpersonen, die alles regelen. Zo’n tussenpersoon schakelt een uitvoerder in en iemand die het materiaal kan leveren.” De politie ziet veel kopieergedrag. „Dat er in Nederland veel illegaal vuurwerk beschikbaar is, maakt het makkelijker om zo’n aanslag uit te voeren.”
Volgens Van der Stap leidt de cultuur van zelf afsteken van vuurwerk ertoe dat mensen zwaarder vuurwerk willen dat harder knalt. De vraag naar bijvoorbeeld Cobra’s leidt tot een toenemende beschikbaarheid van het illegale knalvuurwerk, die ook explosievenleggers helpt. „Het is een extra reden om als politie voor een vuurwerkverbod te zijn.”
De wereld van de explosies, vertelt Margot Reijnders, is een wereld die heel ver weg voelt, maar ineens dichtbij komt. Ze zit met veel vragen. Gaat dit in de toekomst nog een keer gebeuren? Wie zit hier achter? En ook: „Hoe kan het dat mensen die dit doen zich niet realiseren wat voor een impact dit op mensen zoals wij kan hebben?”
Lees ook
Explosievenleggers bij de rechter: ‘Begrijp je? Bomba, broer. Explota. Boem Boem’
Worden mensen steeds narcistischer, dus verliefd op zichzelf en hun eigen geweldige leven? Het is een bekende verzuchting over de moderne samenleving en al decennia grondstof voor aanklachten over het oprukken van een ‘narcistische persoonlijkheid’.
Maar volgens onderzoekers van de universiteit van Wenen is er geen hard bewijs voor die ‘wereldwijde narcisme-epidemie’. Integendeel, de frequentie van narcisme sinds de jaren tachtig is volgens hen bij onderzochte groepen wereldwijd eerder afgenomen dan toegenomen.
De drie Oostenrijkse onderzoekers schrijven dat in het Journal of Personality. Ze baseren hun conclusie op een meta-analyse van psychologisch narcisme-onderzoek van 1982 tot 2023. Ze analyseerden duizend onderzoeken met data van de Narcissistic Personality Inventory (NPI), een veelgebruikte vragenlijst om narcistische karaktereigenschappen te peilen, buiten de klinische diagnose van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. De meta-analyse is beperkt tot onderzoeken in het Engels, Spaans en Duits, maar daarmee is een groot deel bestreken van de samenlevingen waar narcisme het sterkst zou zijn toegenomen.
Een grillig verloop
De resultaten van de meta-analyse staan haaks op het idee dat in samenlevingen sinds de jaren tachtig een algemene stijging van narcisme is waar te nemen. De onderzoekers zien eerder een dalende lijn, weliswaar met verschillen in tijd en regio. Zo scoren Amerikaanse studenten hoger op narcisme dan Aziatische. Maar ook onder hen doet zich geen structurele toename voor.
Al eerder werd vermoed dat de verbreiding van narcisme een grillig verloop heeft, met pieken en dalen. Zo zou de kredietcrisis van 2008 en de economische onzekerheid daarna verklaren waarom onderzoek naar narcisme onder Amerikaanse studenten opeens andere uitkomsten vertoonde. De Oostenrijkse onderzoekers zien dat effect ook, maar signaleren een bredere afname sinds de jaren negentig, ook onder Amerikaanse studenten. Ze weerspreken ook het idee dat vrouwen, die doorgaans lager scoren op narcisme dan mannen, hun ‘achterstand’ de afgelopen decennia zouden hebben ingelopen. Hun analyse bevestigt wel dat narcisme afneemt met ouderdom.
Als verklaring voor de dalende trend opperen de onderzoekers onder meer het effect van sociale media. De constante vergelijking met andermans leven op platforms als Facebook en Instagram zou narcisme niet aanjagen maar juist temperen, omdat het een negatief effect heeft op het zelfbeeld van gebruikers. Ook houden de onderzoekers het voor mogelijk dat de daling samenhangt met een toename van depressieve en angststoornissen onder jongeren in moderne samenlevingen.
Sociaal wenselijk
Emeritus hoogleraar psychologie Jan Derksen, die veel publiceerde over narcisme, heeft zijn twijfels bij de uitkomsten. „Het grootste probleem is dat de NPI een zelfbeoordelingsinstrument is. Op deze lijst kun je erg sociaal wenselijk antwoorden.” Hij wijst er ook op dat het begrip narcisme ingewikkeld is. „De meeste mensen zijn niet in staat zichzelf er echt op te beoordelen. Wil je deugdelijk inzicht krijgen in verschuivingen binnen narcistische zelfbeleving, dan zul je het veel slimmer en creatiever moeten onderzoeken.”
Dat beaamt ontwikkelingspsycholoog Eddie Brummelman van de Universiteit van Amsterdam, die onderzoek deed naar narcisme en zelfwaardering. Hij zegt: „Het is belangrijk onderzoek, maar twee nuanceringen zijn nodig. De eerste is dat de meta-analyse geen inzicht geeft hoe representatief de veranderingen in narcisme zijn. De meeste onderzoeken zijn uitgevoerd in specifieke populaties, zoals studenten. Hoe vertalen de bevindingen zich naar de samenleving als geheel? De tweede is dat het onderzoek zich heeft gericht op de NPI. Die heeft meerdere sub-schalen, waarvan sommige lijken af te nemen, andere juist toe te nemen. Ik hoop dat er nog representatief onderzoek komt naar alle facetten van narcisme over generaties.”
De overtuiging dat mensen in met name westerse samenlevingen in de greep zijn van een ongezonde zelfliefde, werd gepopulariseerd in boeken als The Culture of Narcissism (1979) van de Amerikaanse cultuurcriticus Christopher Lasch, zijn kritische reactie op de jeugdcultuur van de jaren zestig. Volgens Lasch leidde de fixatie op jeugdigheid en therapeutisch zelfonderzoek in de moderne samenleving tot een onvermogen om blijvende, volwassen verbintenissen aan te gaan, zowel in het privé-leven als in de werksfeer.
Lees ook
Een narcist moet je minachten: dat helpt vooral jezelf
Paaseiland is een plek van vele raadsels. Wat betekenen die bijzondere beelden, komen de oorspronkelijke bewoners echt uit het verre Zuid-Amerika, wie kan hun ongewone schrift nog lezen? En bovenal: is de beschaving er inderdaad plotsklaps ingestort door slecht natuurbeheer? Kortom: wat is er allemaal gebeurd op dat afgelegen eiland in de Stille Oceaan?Nieuw wetenschappelijk onderzoek geeft antwoorden.
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]