Twintig jaar na zijn dood wordt Theo van Gogh herdacht door jonge en oude fans

Posted on November 3, 2024 by admin

De herdenkingsbijeenkomst voor filmmaker, interviewer en columnist Theo van Gogh in debatcentrum De Balie op het Leidseplein in Amsterdam was zaterdagmiddag open voor iedereen die dat wilde. De opkomst gaf een kraakheldere afspiegeling van Van Goghs nalatenschap, want zelden zat in de zaal zo’n gemêleerd publiek als die middag: prominente figuren van links tot rechts (journalist Jort Kelder, PvdA-wethouder Marjolein Moorman, oud-politicus en opiniemaker Zihni Özdil), familieleden van Van Gogh, oud-collega’s, en bovenal ‘gewone’ Amsterdammers: de mensen die zijn interviews missen, waarin nog écht werd geluisterd en gepraat, en de mensen die ongemakkelijk over hun stoel heen en weer schoven bij het lezen van Van Goghs soms ronduit beledigende columns.

Op 2 november 2004, om half negen ’s ochtends, werd Theo van Gogh in de Linnaeusstraat in Amsterdam Oost neergeschoten door de 26-jarige Mohammed Bouyeri, die daarna Van Goghs keel doorsneed en op zijn borst een dreigbrief achterliet aan de Somalisch-Nederlandse politica Ayaan Hirsi Ali. Bouyeri vond dat Van Gogh de islam had beledigd met zijn film Submission, een aanklacht tegen vrouwonvriendelijke teksten uit de koran. De dood van Van Gogh schudde het hele land op.

Beheerst en kalm

Juist gezien het nogal provocerende karakter van Van Gogh is het opvallend te noemen hoe beheerst en kalm het programma in De Balie zaterdag verloopt. Oud-bekenden – actrices Katja Schuurman en Olga van Zuiderhoek en zus Jantine van Gogh – gaan op het podium in gesprek met een imitator van Theo, als eerbetoon aan zijn praatprogramma Een prettig gesprek. Maar hoe doe je dat, een liefdevol eerbetoon aan iemand die dat waarschijnlijk helemaal niet had gewild, en bovendien zelf liever de wrijving dan de glans opzocht? „Theo had van deze avond een slappe penis gekregen”, klinkt het achteraf grinnikend vanuit de zaal.

Een herdenking voor Theo van Gogh bij het monument De Schreeuw in het Oosterpark.

„Dé mensen”, zegt Olga Zuiderhoek op het podium tegen de fictieve Theo, alsof ze even kon praten met de gereïncarneerde versie van haar oude vriend, „dat bestaat tegenwoordig niet meer. Er zijn alleen nog mensen aan de ene kant, en aan de andere kant.” Ze had die week gezien dat omroep ON! groots uitpakte met een herdenking van Van Gogh. „Jij bent hun held, samen met Wilders en Baudet. Ik vraag me steeds af: als je nog had geleefd, had je daar dan nu ook gezeten?”

Wat hij zei zat altijd op of over het randje. Maar niets van dat alles praat een moord goedHans Bosman herdenker

Hans Bosman
herdenker

„Theo was grootstedelijk, zoals een Parijse kunstenaar, hij kon met humor mopperen, had branie, was brutaal”, zegt Yoeri Albrecht, directeur van de Balie. Albrecht organiseerde al eerder herdenkingen voor zijn vriend met wie hij vroeger tv-programma’s maakte, waaronder de eerste wake gelijk na Van Goghs dood, op De Dam. „Theo was het laatste kleinkind van de rauwe jaren ’60, hij had wel raad geweten met dit aangeharkte Amsterdam, deze vertrutte samenleving.”

Lachwekkend figuur

Van Gogh was „de André Hazes onder de columnisten”, zegt bezoeker Hans Konst (63) in de foyer van De Balie. In de jaren voor Van Goghs dood bezocht Konst regelmatig avondjes in Amsterdam waar de Van Gogh sprak, ze maakten achteraf soms een praatje. „Weet je wat zo fijn was aan die man? Het was een lachwekkend figuur. Veel van zijn standpunten gingen te ver, maar je zat wel altijd op het puntje van je stoel.” Van Gogh had charisma, zegt Konst, en dat waaide altijd over naar de bezoekers in de zaal.

„Hij vertolkte voor het grote publiek de stem van de caféganger, van de figuren op de Albert Cuypmarkt, de jongens van de straat. Nu praat helemaal niemand meer met elkaar.”

Broers Sasja (21) en Abel (23) Vergeer raakten in de ban van Van Gogh toen een van hen als puber een fragment van hem tegenkwam op YouTube. „Ik belandde daardoor op een kanaal met allerlei interviews van hem en heb dat toen aan Abel laten zien”, zegt Sasja. Hoe hun interesse voor Van Gogh werd gewekt? „Tja, je wil een recalcitrante puber zijn”, zeggen ze lachend in koor. „Van Van Gogh leerden we uitspraken waarmee we aan de keukentafel flink konden provoceren.” Sasja en Abel hebben zich door Van Gogh laten inspireren om met vrienden in discussie te gaan over vragen als waar de vrijheid van meningsuiting ophoudt, en of er zoiets bestaat als het recht om niet beledigd te worden.

Twee minuten stilte

Zaterdagmiddag wordt Van Gogh ook herdacht op de plaats delict, de Linnaeusstraat in Amsterdam-Oost. De zon valt op hotel The Manor Amsterdam, waar het twintig jaar geleden op deze dag grijs en grauw was. Een handjevol mensen met pamfletten in hun hand verzamelt zich onhandig op een stoepje tussen de autoweg en het drukke fietspad. Iemand leest via een versterkertje, maar toch onverstaanbaar, een fragment voor uit een boek. Een ander steekt een kaarsje aan en vraagt om twee minuten stilte.

Dan begint iemand opruiend te speechen, over het grote gevaar van de islam, en ‘muizen’ die ‘ons land vervuilen’. „Ik ben al weg”, mompelt een gesluierde vrouw op de fiets in het voorbijgaan. Het is geen geheim onder de aanwezigen dat een aanzienlijk deel actief is bij anti-islambeweging Pegida.

Op een paar meter afstand van het geheel staat een groepje mensen die elkaar begroeten. Ze kennen elkaar, ze komen elk jaar op 2 november samen op deze plek. Hans Bosman (60) heeft er niet zoveel mee, dat radicale geschreeuw even verderop, maar hij wil wel graag Van Gogh herdenken. „Ja, die man was wel een rauwdouwer”, zegt Bosman, „wat hij zei zat altijd op of over het randje. Maar niets van dat alles praat een moord goed.”

Ook Jan Baars (66) ziet de radicale islam al jaren als het grootste gevaar voor Nederland, zegt hij nadat hij Bosman een hand heeft gegeven, maar sinds de dood van Van Gogh weet hij niet waar hij daarover nog een écht gesprek kan voeren. Hij telt op zijn vingers: de laatste keer dat hij op de PvdA stemde, was in 1990. „Daarna heb ik nog een keer D66 geprobeerd met Van Mierlo, toen de VVD met Bolkestein, daarna Fortuyn, toen Wilders, daarna Baudet, maar hij werd een complotdenker. Ik heb me even aangesloten bij JA21 en heb nu weer PVV gestemd, maar ik denk dat ik het hierna ga opgeven. Ik pas kennelijk in geen enkel hokje.”

Baars mist Van Gogh omdat hij „álle partijen kritisch bevroeg”. Het mooiste vindt Baars de interviews van Van Gogh met de mensen die het helemaal niet met hem eens waren. „Daar kon je het nog stellig met elkaar oneens zijn en op een fatsoenlijke manier argumenten met elkaar uitwisselen. Er werd nog naar elkaar geluisterd.”

Voormalig RTL-weerman John Bernard (87) overleden

admin
November 23, 2024
0

Tv-weerman John Bernard is afgelopen weekend overleden. Hij werd 87 jaar oud. Dat heeft zijn familie bevestigd tegenover RTL Nieuws. Bernard werkte 45 jaar lang als meteoroloog en begon zijn televisiecarrière in 1984 bij de NOS. Later stapte hij over naar RTL 4, waar hij tot aan zijn pensioen in 2002 werkte.

De weerman stond bekend als „een zeer kundige collega”, zegt Ilse Openneer, RTL Nieuws-hoofdredacteur in een reactie tegen RTL. Bij de omroep zijn de verhalen over Bernard „legendarisch”, schreef zijn RTL-collega Helga van Leur in 2014. Zo voorspelde Bernard in 1991 het begin van de Golfoorlog. Hij adviseerde de toenmalige hoofdredacteur van RTL Nieuws dat mensen wakker moesten blijven. Bernard achtte de meteorologische omstandigheden in Irak namelijk perfect voor een aanval, schreef De Volkskrant in 2003.

Onderdeel van het meubilair

In haar blogbericht van tien jaar geleden schreef Van Leur dat Bernard altijd „gekscherend [zei] dat hij onderdeel uitmaakte van het meubilair bij mensen thuis: elke dag even gezellig op de avondkoffie keuvelen over het weer.”

Bernard kreeg weinig negatieve reacties op zijn weerpraatjes, zo schreef hij in 2002 in een dagboek dat hij in zijn laatste week als weerman bijhield voor NRC. „Soms was de vraag: Wilt u ergens anders in beeld gaan staan, want u staat met uw dikke achterwerk voor mijn favoriete vakantiestek.”

Uitgeschreven teksten via een autocue voorlezen was „taboe” voor Bernhard, schreef hij in zijn dagboek. „Mensen die regelmatig kijken weten heel veel van mij. Ik vind dat prima, omdat ze anders ook wel een sprekende computer of een talking head voor een camera kunnen zetten en die zijn er al genoeg”.

D66 wil helpen de plannen van kabinet-Schoof ‘beter’ te maken, zegt partijleider Jetten

admin
November 23, 2024
0

Op het vorige D66-congres in april van dit jaar kon je Rob Jetten nog de kwalificatie „extreemrechts” horen gebruiken voor het te vormen kabinet. De PVV noemde hij destijds, in Nieuwegein, een „ondemocratische” partij.

Deze zaterdag, in de Brabanthallen in Den Bosch, niets van die woorden. Jetten zoekt in zijn congresspeech, een jaar na de verkiezingszege van de PVV, naar manieren om plannen van dit kabinet „beter” te maken, in samenwerking met andere oppositiepartijen. Als het kabinet goede plannen maakt, zegt Jetten, zal D66 die steunen.

Maar die plannen heeft Jetten nog niet gezien, zegt hij ook. Hij ziet alleen „chaos” en „polarisatie”. Jetten roept het kabinet op om iets te doen, of anders op te stappen. „Weet u nog, al die grote woorden? Honderdduizenden huizen, goedkope boodschappen, een einde aan de problemen in de zorg, geen eigen risico meer”, aldus Jetten.

Het kabinet beoordelen op verdiensten, is een toon die partijen als CDA, SGP en JA21 eerder al aansloegen. Nu is er ook een progressieve partij waar het kabinet samenwerking mee kan zoeken. Waarom kiest D66 voor deze koers? Jetten, na afloop van zijn toespraak: „Veel mensen hebben op deze clubs gestemd met de gedachte dat het goed zou zijn voor Nederland. Dan is het aan ons om te laten zien dat ze niet op inhoud leveren.”

‘Monsterverbond’

Om te laten zien dat het hem menens is, kondigde Jetten in zijn toespraak een samenwerking aan met JA21 en CDA om de onderwijsbezuinigingen deels terug te draaien. „Een monsterverbond”, noemt de partijleider het. Het kabinet komt acht zetels tekort in de Eerste Kamer en moet dus steun zoeken bij oppositiepartijen.

De drie partijen doen een voorstel om de bezuinigingen op onder andere lerarensalarissen en maatschappelijke diensttijd terug te draaien en de langstudeerboete af te schaffen. In ruil daarvoor krijgt het kabinet steun voor de onderwijsbegroting in de beide Kamers.

Het is een samenwerking in de geest van de samenwerking van de drie christelijke partijen tijdens de behandeling van het Belastingplan. Zij vormden gedrieën een blok en zeiden dat ze het Belastingplan alléén zouden steunen, als het kabinet meer zou doen voor eenverdieners, de afschaffing van de giftenaftrek voor bedrijven terug zou draaien én een motie van onder andere CDA en D66 zou uitvoeren die oproept een alternatieve inkomstenbron te zoeken dan de voorgenomen btw-verhoging.

Jetten roemde de zet van de christelijke oppositie dan ook. Over de grootste progressieve oppositiepartij GroenLinks-PvdA daarentegen, sprak Jetten niet in zijn toespraak.

D66, kun je horen op de Tweede Kamergangen van de partij, is ervan overtuigd dat ze met deze koers kan groeien. Aan de ene kant hoopt de partij GroenLinks-PvdA-stemmers te overreden die, naar de inschatting van D66, misschien zien dat het samenwerkingsverband nu ver van de macht afstaat en weinig voor elkaar krijgt. En aan de andere kant hoopt D66 op teleurgestelde links-liberale VVD’ers, die vinden dat hun partij onder leiding van Dilan Yesilgöz te veel gaat lijken op de PVV.

Deze strategie moet zich nog uitbetalen. Bij de Tweede Kamerverkiezingen verloor D66 vorig jaar vijftien van de 24 zetels. In de laatste peiling van Ipsos I&O stond bij de sociaal-liberalen een klein plusje. Terug op het niveau van de verkiezingen in 2021 zijn ze nog niet.

NSC wil nu laten zien hoe het anders kan, want het ziet ‘een existentiële leegte van gedachten’ bij veel politici

admin
November 23, 2024
0

De meubelboulevard is een plek waar je met tegenzin naartoe gaat, waar je veel te lang blijft hangen en waar relaties voortdurend op de proef worden gesteld. Niet dat NSC met de meubelboulevard in Nieuwegein als locatie van het tweede ledencongres een impliciete boodschap had. Maar de vergelijking met de manier waarop de partij zich voelt in de coalitie met de PVV, VVD en BBB, is snel gemaakt.

Nieuw Sociaal Contract, de partij van Pieter Omtzigt, verkeert in de zwaarste fase sinds de oprichting van de partij. De coalitie waar het kabinet-Schoof op rust, dreigt keer op keer uit elkaar te vallen. NSC’ers zien dat zíj daar in de beeldvorming vaak de schuld van krijgen, en vinden dat onterecht. Tegelijkertijd zien ze hun partij steeds meer in de knel raken in de coalitie met de radicaal-rechtse PVV.

Deze week stapten Tweede Kamerleden Rosanne Hertzberger en Femke Zeedijk uit de fractie, beiden uit protest tegen de samenwerking in de coalitie. Eerder waren de staatssecretarissen Nora Achahbar en Folkert Idsinga ook opgestapt. Velen in de partijtop weten niet goed hoe het verder moet: met grote tegenzin waren ze in de coalitie gestapt, en ze merken dat het niet bepaald meevalt. Maar er zomaar uitstapen is ook niet aantrekkelijk: peilingen laten zien dat NSC, nu twintig Kamerzetels, op groot verlies staat.

In groepjes terugblikken

Wat te doen? Over deze fundamentele vraag gaat het deze zaterdag in Nieuwegein nauwelijks. In deelsessies blikken leden in groepjes met NSC-kopstukken terug op de afgelopen periode, maar grote conclusies blijven achterwege. NSC’ers in fractie en kabinet verwijzen steeds impliciet naar de ‘heftige periode’ van de laatste tijd, die „mij in mijn gevoelswereld raakt” (Kamerlid Merlien Welzijn), of die „mij niet in de koude kleren is gaan zitten” (Europarlementariër Dirk Gotink).

Bij de leden die naar Nieuwegein zijn gekomen, allemaal actief partijkader, overheerst mildheid. Over Nicolien van Vroonhoven, die de afgelopen weken het fractievoorzitterschap waarnam omdat Pieter Omtzigt thuis zat. Over de lastige positie van de partij in de coalitie. En over zichzelf: NSC-leden zeggen vrijwel allemaal dat ze alleen maar gesterkt zijn in hun overtuiging dat hun partij nodig is.

Omtzigt zegt dat hij „een aantal bezwaren” van de opgestapte Kamerleden goed begreep. Hij zei niet welke, of welke niet

Eén van deze leden is de 20-jarige Nehad Alsheikh Hamo, die negen jaar geleden uit Syrië was gevlucht en nu als badmeester in Noord-Brabant werkt. Alsheikh Hamo was vooral „zwaar aangedaan” door het vertrek van Nora Achahbar, staatssecretaris van Toeslagen. „Toen zij het had over polariserende omgangsvormen, riep dat bij mij veel herkenning op. Als je een migratieachtergrond hebt, kunnen woorden hard aankomen. Dat merk ik ook in mijn dagelijks leven. Die pijn wordt vaak niet begrepen, en dat besef kwam hard aan bij me.”

Toch is Alsheikh Hamo óók blij dat NSC in de coalitie blijft. „We kunnen zo het beleid bijsturen of van tafel krijgen, zoals de noodwet over asiel. Het mag bij ons wat zelfverzekerder. We moeten leren op onze eigen benen te staan en ons niks van de buitenwereld aantrekken.”

Langdurige ovatie

De woensdag teruggekeerde Pieter Omtzigt is ook op het congres aanwezig. Hij gebruikt zijn toespraak, na een langdurige ovatie, nauwelijks om terug te blikken op de afgelopen periode. Hij zegt dat hij „een aantal bezwaren” van de opgestapte Kamerleden goed begreep. Hij zei niet welke, of welke niet.

Omtzigt laat in zijn toespraak zien hoe hij wil dat NSC uit het dal kruipt. Hij zette zich af tegen „politici die olie op het vuur gooien”, die „het hardst schreeuwen om de krant, het nieuws en de sociale media te halen”. Hij ziet „een existentiële leegte van gedachten” bij deze schreeuwers, een neiging tot „schijnoplossingen” te komen. Hij haalt minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) aan als voorbeeld, die „na meer dan honderd dagen nog maar weinig concreets tot stand heeft gebracht.” Maar Omtzigt noemt in zijn toespraak de naam van Geert Wilders (PVV) niet. Hij wil, zegt hij na afloop, „niet naar één persoon wijzen”.

NSC wil de crisis bezweren met inhoud. De partij wil de partij van de ‘oplossingen’ zijn, en op die manier de polarisatie tegengaan. Op het congres staan die dan ook centraal. Plenair wordt er nauwelijks over de samenwerking met de PVV gepraat. Een lid wilde een motie indienen om over die vraag te stemmen, maar die werd door het bestuur afgewezen. De indiener, Hans van der Burg, toont in de plenaire zaal alle begrip. „Blijf bij elkaar”, roept hij zijn partij op. „Steun elkaar. Blijf aan tafel zitten.”

Toekomst zit in inhoud

Leden mogen inhoudelijke vragen stellen aan NSC-politici, en doen dat met enthousiasme. In de plenaire sessie pleiten leden voor meer tiny houses, voor een betere bereikbaarheid van de overheid, of over de oprichting van „een wandelclubje”. Eén moment wordt het spannend, als een lid een motie van wantrouwen indient tegen het partijbestuur, omdat er procedureel iets mis is gegaan bij het stemmen over moties en amendementen. De motie wordt door 83 procent afgewezen.

NSC’ers zien in inhoud hun toekomst. Pieter Omtzigt: „Als iemand in de Kamer een tweet stuurt, doet die het beter dan wanneer Nicolien van Vroonhoven tien voorstellen over bestaanszekerheid doet. U zult NSC’ers vaker horen met inhoudelijke plannen. We willen laten zien wat we wél willen.”