Sinds de aanvallen van Israël in Iran duikt veel misinformatie op over het verloop van de strijd. Zo verscheen maandagavond in het NOS Journaal een video die mogelijk gemanipuleerde elementen bevat.
Het gaat om een video waarin het bombardement op de Iraanse Evin-gevangenis in Teheran, waar voornamelijk politieke gevangenen vastzitten, van afgelopen maandag te zien zou zijn. De beelden van de bewakingscamera laten een grote ontploffing zien bij de toegangspoort van de gevangenis. De ontploffing is onderdeel van een serie aanvallen die Israël gisteren uitvoerde op de hoofdstad van Iran. Op het bord boven de poort staat dat het om de Evin-gevangenis gaat.
De NOS bevestigt aan NRC twijfels te hebben over de echtheid van een deel van deze beelden. Zij geven aan alles te laten checken via OSINT, een digitale onderzoeksmethode waarmee op afstand, met openbaar toegankelijke informatie, videomateriaal wordt gecontroleerd op echtheid. Na een extra beoordeling door hun OSINT-team heeft de NOS besloten het bewuste deel uit de online video te halen. Een woordvoerder laat weten: „Dit fragment toont het gevaar aan van kunstmatige intelligentie voor waarachtige nieuwsvoorziening. Wij bij de NOS zijn ons daarvan zeer bewust. Deze video toont aan hoe terecht dat is, en dat we er ook nóg scherper op moeten zijn.”
Verdwijnende objecten
Journalist Frank Leeman merkte de mogelijke onjuistheid dinsdagochtend op in een uitzending van FactGurus, een programma van radiozender BNR. Hij zegt AI-kenmerken te herkennen, zoals verdwijnende objecten. Leeman zegt in de uitzending een foto te hebben gevonden die identiek is aan het beeld in de video. Met AI-technieken kan deze foto worden omgezet en gemanipuleerd tot een bewegend beeld met een ontploffing.
Het zou de eerste keer zijn dat een AI-video in het NOS Journaal terechtkomt. Wel gebruikte de NOS onbewust een achtergrondfoto, van AI-gegenereerde pinguïns. Deze fout erkende Wilma Haan, adjunct-hoofdredacteur van NOS Nieuws, een dag later op de website van de omroep. In die verklaring gaf de NOS aan al lange tijd in gesprek te zijn over het aanpassen van de werkwijzen door de opkomst van AI. Het toenmalige incident heeft hen toen op scherp gezet, aldus het statement van Haan.
Mis- en desinformatie-expert Tal Hagin toonde op sociale media-platform X al aan dat het openingsbeeld van de video eerder gepubliceerd is, met een grotere uitsnede en in kleur. De video lijkt gebaseerd te zijn op die foto. Ook wijst hij erop dat de bomen kaal zijn, terwijl eerdere beelden van de gevangenis een meer zomers klimaat tonen. En hij plaatst fragmenten van AI-eigenaardigheden, zoals onnatuurlijke bewegingen van de brokstukken.
Onderzoeker en factchecker aan de Universiteit Leiden, Peter Burger, ziet ook aanwijzingen dat de video gemanipuleerd is. „Op de video lijkt de toegangspoort van binnenuit te worden opgeblazen. Bij video’s uit andere perspectieven lijkt niet alleen het hek, maar ook de hele muur opgeblazen te zijn. Daarnaast staat in de hoek in Romeinse letters ‘camera 07’, maar ik verwacht bij Iraanse camerabeelden Farsi te zien.”
Het realisme van de beelden is door de mogelijke hevige bewerking hoog. Daarom kan het verifiëren van de beelden een lastige klus zijn. „Maar de NOS heeft de mensen hiervoor en kan dit doen, dit had daar niet langs mogen komen.” Toch roept Burger nieuwsgebruikers op zelf alert te blijven: „Zeker in het geval van oorlogen moet iedereen zich ervan bewust zijn dat beelden gefabriceerd kunnen zijn.”
