Secretaris-generaal Mark Rutte heeft veel steun voor zijn voorstel de defensie-uitgaven in de NAVO meer dan te verdubbelen. De nieuwe norm van 5 procent moet het belangrijkste besluit worden van de NAVO-top in Den Haag over drie weken. Alle 32 landen moeten met de nieuwe norm akkoord gaan.
Op een vergadering van NAVO-ministers van defensie werden „geen blokkades” opgeworpen tegen Ruttes voorstel de uitgaven te verhogen van 2 naar 5 procent van het bruto binnenlands product, zei demissionair minister Ruben Brekelmans na afloop. Zelf sprak Rutte over „brede steun”. De NAVO is „echt dichtbij”.
En ook de Amerikaanse minister Pete Hegseth was vol vertrouwen: „De landen […] overschrijden de 2 procent en zijn, denken wij, heel dicht bij, bijna bij consensus, over een toezegging van 5 procent.” Hegseth erkende dat een paar landen nog aarzelen, maar zei ook: „We denken dat iedereen zo ver zal komen.”
Afschrikking
De immense stijging van de defensie-uitgaven is een eis van de Amerikaanse president Donald Trump. Veel Europese bondgenoten gaan ervan uit dat buigen voor Trumps eis de enige manier is om de VS op termijn volledig gecommitteerd te houden aan de NAVO. Tegelijk dringt door dat een effectieve afschrikking van een steeds agressiever Rusland beduidend hogere investeringen vereist. Ook moeten hogere Europese uitgaven ertoe leiden dat de inbreng van de VS en Europa in de NAVO op het gebied van conventionele wapens gelijkwaardig wordt. Traditioneel namen de VS een veel groter aandeel voor hun rekening.
Europa neemt met de nieuwe norm een enorme last op de schouders. De Europese NAVO-landen hebben er tien jaar over gedaan om het huidige niveau van 2 procent van het bruto binnenlands product te halen. Acht landen haalden de norm begin dit jaar nog niet en moesten zich inspannen om op tijd voor Den Haag op 2 procent te zitten. De eis van 5 procent leek daarom in eerste aanleg een onrealistische slag in de lucht.
Lees ook
Lees ook: Nederland ‘staat voor schut’ maar bij de NAVO-top is er hoe dan ook een premier die de gasten ontvangt
Rutte heeft daar iets op gevonden. De militaire planners rekenden uit dat ze de komende jaren defensie-uitgaven van 3,7 procent nodig hebben om nieuwe plannen voor de verdediging van Europa uit te kunnen voeren. Rutte stelde daarom voor dat landen hun militaire uitgaven opschroeven tot 3,5 procent en daarnaast nog eens 1,5 procent uitgeven aan randvoorwaarden als infrastructuur, weerbaarheid en cyberbeveiliging. Zo krijgt Trump zijn 5 procent en de militaire planners wat ze nodig hebben.
Boterzachte toezegging
De NAVO heeft nauwgezet omschreven wat militaire uitgaven zijn en wat niet. Het hoofdkwartier controleert ook regelmatig of landen zich aan de afspraken houden. De extra uitgaven zijn nauwelijks omschreven en zullen ook niet zo strikt gecontroleerd worden. Het mag geen „grabbelton” worden zei de Amerikaanse NAVO-ambassadeur vorige maand, maar het lijkt een boterzachte toezegging te worden.
Het animo om defensie-uitgaven te verhogen verschilt per land, afhankelijk van hoe de dreiging door Rusland wordt ervaren. Baltische landen zijn als de dood voor Rusland, voor landen achter de Pyreneeën is de Russische dreiging ver weg. Rutte wil dat de nieuwe norm in 2032 van kracht wordt. Voor Litouwen is dat te laat: dan is de oorlog al voorbij, zei minister Dovile Sakaliene. Haar Spaanse collega zei daarentegen dat 2 procent voor Madrid eigenlijk genoeg is.
Als het lukt om 5 procent in de slotverklaring van Den Haag te schrijven geldt de top als een succes. Belangrijker is dat het Europese aandeel in de NAVO dan structureel groeit en het Amerikaanse aandeel afneemt – 80 jaar na WOII zou Europa dan minder afhankelijk worden van de VS.
Donderdag spraken de bondgenoten nog eens formeel af welke militaire doelstellingen ze de komende jaren moeten halen. Elke bondgenoot krijgt van de NAVO militaire doelstellingen opgelegd. Den Haag rekende onlangs uit dat de taak voor Nederland neerkomt op 3,5 procent bbp. Er wordt dus nu al een grote stap gezet in militaire planning.
Door deze nieuwe doelstellingen per land draagt de VS uiteindelijk nog 38 procent van de NAVO-last, dat was in 2017 nog 54 procent. Als de nieuwe uitgavennorm er komt, dan wordt het Amerikaanse aandeel nog kleiner. Europa gaat dan het overgrote deel van zijn eigen conventionele verdediging zelf dragen. Dan is het „Europe’s moment” zei een diplomaat.
Lees ook
Lees ook: Diplomatieke puzzel rond president Zelensky op NAVO-top in Den Haag
In de weken tot de top wordt nog onderhandeld over de details. Belangrijk is bijvoorbeeld hoe lang landen er over mogen doen om naar 3,5 procent toe te groeien. Ook heeft Rutte „een sluw plan” om te voorkomen dat landen pas op het laatst denkbare moment hun uitgaven verhogen en de eerste jaren niets doen. Zo deed Nederland het onder Rutte bijvoorbeeld met de afspraak om in tien jaar naar 2 procent te groeien. Waarschijnlijk moeten landen vanaf nu elk jaar een stapje zetten en daar ook over rapporteren.
De NAVO-norm is overigens een belofte die landen elkaar doen. Bondgenoten kunnen niet gedwongen worden om zich aan afspraken te houden.
